دنیای یک معلم ناموفق

این اولین فیلم بلند مارن آده آلمانی در مقام فیلمنامه نویس و كارگردان است. پدر و مادر او، هر دو معلم بوده اند و با اینكه این فیلم مربوط به زندگی و كاراكتر معلمان می شود، اما نباید آن را لزوماً مرتبط با حرفه والدین او دانست. هرچه هست ما با مشكلات زندگی ملانی مواجه هستیم كه یك معلم جوان حواس پرت و شاغل در یك مدرسه در جنوب غرب آلمان است. از طریق یك سری تصاویر كه با دوربین های مستقر بر روی شانه و توسط نیكلای فون اگراوینتز گرفته شده، ملانی را دچار مشكلات و برخوردهایی متعدد در جامعه می بینیم.
همكارانش او را نادیده می گیرند و شاگردانش نیز وی را مسخره می كنند. پس از هر شكست تازه، فیلمسازان بر روی چهره ملانی تمركز می كنند و با چند كلوزآپ سیمای او در حالی كه آن ناكامی را تجربه و تجزیه و تحلیل می كند، مقابل ما سبز می شود.این فیلم می تواند نوعی دیگر از یك فیلم تاد سولوندز به نام «به دل هاوس خوش آمدید» باشد، ولی با نگاه به ماجرا از دیدگاه محصلان و از آن سوی میز. در فیلم سولوندز ما با محصلانی مواجه می شویم كه چون تحت ظلم و یا در معرض بی اعتنایی قرار می گرفتند، همین برخورد را با همگنان خود و سایرین داشتند. در «جنگل برای درخت ها» ملانی نمی تواند تشخیص بدهد كه كاراكتر تورستن طرفدار و دوستدار اوست و وی را نیز با تمام كسانی كه به او آزار رسانده اند، برابر و یكی می داند. تینا همسایه ملانی قادر به فهم او نیست و مثل سایرین به وی آزار می رساند، اما نگاه ملانی به تورستن مشابه همان برخوردی است كه تینا با خود وی دارد.
اینچنین است كه این فیلم بدل به یك ضیافت تلخ برای بررسی روحیات و تنهایی زنان می شود و طبعاً در این زیرمجموعه تحت الشعاع فیلم های بسیار بهتر و معروف تری همچون repulsion، «پرسونا» و «نماها» قرار می گیرد. سئوال اصلی كه بیننده از خودش می كند، این است كه آیا ملانی قبل از شروع حرفه معلمی و تدریس به لحاظ هوشی و عقلی كاملاً سالم بوده و یا جنون آرام وی به آن ایام نیز بسط می یابد. صحنه ای كه در آن طی یكی از كلاس های درس او با یك «شیر پاكتی» مورد تهاجم و اصابت قرار می گیرد، نشانگر اوج ناكامی های اوست، هر چند قبل از آن هم دائماً نشانه های بد بودن اوضاع را می بینیم و حركت اجتناب ناپذیر ملانی به سوی بدبختی ها غیرقابل اغماض است.
به واقع ما از همان سكانس های آغازین می بینیم كه ملانی به سوی گیجی سوق می یابد و شاید برخی بیننده ها در این ارتباط به یاد بعضی سكانس های فیلم «سالم» كار تاد هینز بیفتند و از همان آغاز ما متوجه وجود روابطی منفی بین ملانی و تینا می شویم.با این حال نماهایی كه آده ارائه می دهد آن قدر كوتاه است كه تماشاگران از ابتدا نمی توانند اطمینانی درباره چیزهایی كه می بینند، داشته باشند. ولی ما از آغاز حس می كنیم كه ملانی با نوعی خودزنی و «خویش آزاری» در سقوط روحی خود بی تاثیر نیست و حداقل قضیه این است كه آن را تسریع و تشدید می كند. به آرامی لبخندهای او تصنعی تر و عصبی تر می شوند و خبر از تلاطم های درونی او می دهند. حتی وقتی او در یك سكانس فیلم مدعی شیرین بودن تجربیاتش در مدرسه و محل كارش می شود، ما نمی توانیم حرف های او را جدی بگیریم.
اوا لوبائو نقش این زن در رنج و محنت را با استادی بازی كرده و نشانه اصلی توفیق او در این نكته نهفته است كه ما هنوز تا اواسط فیلم امیدواریم كه مشكلات كاراكتر ملانی حل شود. به واقع لوبائو كاری كرده است كه ما تمام چهره سازی ها و نمایش احساسات كاراكتر ملانی را به عنوان حقایق وجودی «یك آدم در حال گذر» بپذیریم.فقط ملانی نیست كه سقوط می كند، وضع مدرسه محل كار او نیز چندان بهتر از خود وی نیست.
وقتی مادر یك دانش آموز را صدا می زنند تا پیرامون رفتار مسئله ساز پسرش توضیح بدهد، او تمام تقصیرات را به گردن ملانی می اندازد. یك معلم دیگر مدرسه هدایایی را برای خودش می خرد و سپس ادعا می كند كه شاگردانش آنها را برای روز تولدش به او هدیه داده اند حال آنكه بعداً مشخص می شود اصلاً روز تولد وی نبوده است. هیچ جای این مدرسه امن و عادی نیست. انداختن تمام گناهان به گردن ملانی منطقی نیست اما این كاری است كه در متن قصه روی می دهد و بررسی روانكاوانه جامعه ای كه فراروی ما است، كامل تر می شود.
● خلاصه داستان
اینجا آلمان و زمان حاضر است. ملانی پوشل یك معلم زن ۲۷ساله است كه پس از جدایی از همسرش به شهری دیگر می رود تا شغلی تازه بیابد، ولی آنجا موفقیتی در كنترل شاگردانش ندارد. یك روز در كلاس درس یكی از شاگردان ملانی یك شیر پاكتی را به سمت او پرت می كند.
ملانی كه احساس تنهایی می كند، سعی دارد با دوستی با همسایه اش تینا به خودش دلداری و روحیه بدهد، اما به آرامی روابط این دو نیز رو به سقوط می رود و به دشمنان یكدیگر بدل می شوند و كار وقتی بالا می گیرد كه یك روز یكی دیگر از معلمان مدرسه ملانی را در حضور شاگردانش به مسخره می گیرد و سایرین نیز او را به خاطر عدم برقراری نظم و ترتیب در كلاس اش به زیر سئوال می برند.ملانی دچار حمله عصبی می شود، به خصوص كه تینا نیز حملاتش را به او در خانه مسكونی شان شدت بخشیده است. ملانی وقتی از همه چیز قطع امید می كند، سوار بر اتومبیل به داخل جنگل می رود و سرعت می گیرد ولی فرمان را رها می كند و به صندلی پشتی می رود و آنجا می نشیند و...
● جنگل برای درخت ها (The forest for the Trees)
▪ محصول: آلمان (۲۰۰۴)
▪ كارگردان: مارن آده
▪ بازیگران اصلی: اوا لوبائو، دانیلا هولتز، یان نیومان و نینا فیدلر
▪ مدت: ۸۲ دقیقه

رایان گیبلی

منبع : روزنامه شرق