چگونه خود را به کودکمان نزدیک کنیم؟

گه‌گاه شما پدر و مادرها نزد خود می‌اندیشید که در شیوه و نوع کرداری که با فرزند خویش داشته‌اید، مرتکب اشتباه شده‌اید و در نتیجه از خود می‌پرسید:کجای کارم ایراد دارد؟ به‌راستی نقش پدر و مادر خوب را در زندگی داشتن، یکی از سخت‌ترین وظیفه‌هائی است که ما با آن مواجهیم.
با کمال تأسف برخی از ما هنوز هم برای این‌که بدانیم با کودکانمان چه سان باید رفتار کنیم، از احدی یاری و راهنمائی نمی‌جوئیم و می‌انگاریم که خودمان بی‌مدد کسی ـ به‌ویژه بزرگ‌ترها، صاحب‌نظران و کارشناسان ـ قادریم تمامی مراحل رفتار با کودک را به طرزی صحیح، خوب و کامل پشت سر بگذاریم، ولی متأسفانه اکثر ما، عموماً وظایف‌مان را ناشیانه و نادانسته جامه عمل می‌پوشانیم و اشتباهاتمان را تکرار می‌کنیم.
علت این است که چگونگی اداره کردن شرایط و موقعیت موجود از عهده ما ساقط است. به‌عنوان مثال مایلیم فرزندانمان همواره دل‌شاد، سرخوش، دارای اعتماد به‌نفس و خودباور باشند اما چگونه؟ راهی ساده و در عین حال اصلی این است که بدانید تا چه اندازه با کودکتان ارتباط ایجاد کرده و وی را درک کنید. از بین همه راه‌کارهائی که تاکنون مطرح شده‌اند، مواردی را مختصراض توصیه می‌کنیم:
● زمانی بی‌حضور بچه‌ها
برای عشق‌ورزی به کودکتان، باید نخست به خویشتن اهمیت قائل شده و توجه کنید. از این‌رو ناچارید زمانی را به‌خود اختصاص دهید و در آن به‌کارهای لذت‌بخش و فرح‌افزائی همچون نقاشی، موسیقی یا هر چیز دیگری که دوست دارید، بپردازید. در حقیقت داشتن اوقاتی بدون حضور بچه‌ها برای شما نیکوترین روش از این لحاظ است که بتوانید پدر یا مادری در خور باشید.
”سارا گروتر“ مادر دو فرزند یک ساله و سه ساله به اسامی ”بگتر و اسکای“ بر این باورست: ”من با جزئی‌ترین چیزی خشمگین می‌شدم. بعدها دریافتم که حقیقتاً خسته و ملولم. این روزها می‌کوشم کارهائی را صورت دهم که برایم جالب و دلپذیرند و فعلاً رفتارم مسالمت‌آمیزتر و خلق و خویم بهتر شده است و با بچه‌هایم اختلاف‌نظری ندارم.“ بنابراین شما می‌توانید با اندکی توجه و مهم دانستن خویش، نه تنها خود را آرامش بخشید بلکه با کودکتان هم خوش‌رفتاری کنید.
● جلوی کودکتان زانو بزنید!
ممکن است این شیوه به‌نظر خیلی مقدماتی، پیش پا افتاده و ساده باشد، ولی مؤثر و نتیجه‌بخش است. چنانچه دقت کرده باشید موقعی‌که سرگرم صحبت با کسی هستید که از نظر قد و هیکل با شما فرق دارد مثلاً قد بلندی دارد، تقریباً ناممکن است که بتوانید تمامی توجهتان را به فردی که با این وصف در برابرتان ظاهر گشته، معطوف دارید و این چیزی است که برای بچه‌های خردسالتان رخ می‌دهد. هنگامی‌که می‌خواهید با کودکتان سخن بگوئید، متوجه اختلاف قد خود با او باشید. پس خم شوید و روی زمین زانو بزنید تا با وی هم‌قد گردید. متأسفانه این موردی است که ما غالباً به انجام دادن آن نمی‌اندیشیم. رعایت قد و اندازه کودک و سعی در هم‌قد کردن خود با او باعث می‌شود وی احساس توانمندی کند که با شما مساوی است، به این طریق به سخنانتان دقیقاً گوش می‌سپارد.
● به سخنان آنان سراپا گوش باشید!
به منظور این‌که کودک فراگیرد که به حرف‌های شما و سایران گوش بسپرد، باید دقیقاً به سخنان وی گوش دهید. دقت و عنایت شما به صحبت‌های وی به بروز احساس ارزشمندی در درون وی می‌انجامد. سخن کودک را قطع نکنید و همواره به او فرصت حرف زدن بدهید. برای این‌که کودک اطمینان یابد که دقیقاً به صحبت‌هایش گوش کرده‌اید بکوشید نکاتی چند از سخنان او را به‌طور خلاصه برایش بازگو کنید و بنمایانید که به حرف‌هایش عنایت داشته‌اید. مثلاً می‌توانید به فرزندتان بگوئید: ”آهان، تو نمی‌خواهی دوستت جیمی را ببینی زیرا می‌خواهی برنامه دلخواهت را تماشا کنی.“
توجه شما به صحبت‌های فرزندتان به آنجا منتهی می‌شود که دیگر کج خلقی نکنند. هنگامی‌که کودک احساس کند به سخنانش گوش می‌دهند، سعی بر آن دارد که حرف‌های بقیه را به دقت گوش کند و برایشان ارزش قائل شود.
● احساسات آنان را بشناسید و بپذیرید.
زمانی‌که بچه‌ها از چیزی به ستوه می‌آیند و در خود فرو می‌روند، رفتارهای ناجوری از خود جلوه‌گر می‌سازند. بکوشید احساسات آنان را پذیرا شده و آن را اینسان تعبیر کنید؛ مثلاً بگوئید: ”می‌دانم که تو ناراحتی، چرا که امروز نمی‌توانی دوستت را ببینی.“ در مورد بچه‌هائی که در سنین کمتری هستند و گستره واژگانشان محدود است، احتمال دارد شما فقط با جمله‌ای ساده احساس کودکتان را بازگو کنید. به‌طور مثال بگوئید: ”خشمگین به‌نظر می‌آئی!“ یا ”عصبانی هستی!“
رفتاری از این دست با کودک، نشان می‌دهد که احساسات او را پذیرفته‌اید، یعنی این‌که می‌بینید وی از کسی یا چیزی خشمناک و آزرده‌خاطر است و این حسش را متوجهید و حتی آن را بر زبانتان جاری می‌سازید.
● کودک را ترغیب کنید تا از کمروئی بگریزد.
پاره‌ای اوقات بچه‌ها خجالت می‌کشند تا راجع به چیزهائی که ناراحتشان کرده است، لب بگشایند. بکوشید در این گونه موارد از کودک، پرسش‌های آزاد به‌عمل آورید. مثلاً سئوال کنید: ”می‌توانی درباره این موضوع بیشتر سخن بگوئی؟“
هنگامی‌که به کودک می‌گوئید بیشتر بگو، وی را ناچار می‌سازید که بیش از گفتن ”بله“ یا ”خیر“ راجع به پاسخش شرح داده و آن را موشکافی کند. در حقیقت کودک را ترغیب کرده‌اید تا هر چه بیشتر صحبت کند و خجالت و کمروئی را به کنار نهد.
● برچسب نزنید!
برچسب زدن به کودک و یا کلاً کودکان بسیار ساده است. مانند وقتی که به وی می‌گوئید: ”تو بچه نحس و نادانی هستی“ به‌جای آن‌که به وی بگوئید کاری که می‌کند، اشتباه است. این موضوع به از بین رفتن حس اعتماد به‌نفس و خودباوری در کودک می‌انجامد. چنانچه مدام برچسب‌های ناپسندی چون ”تو احمقی“ یا ”تو بچه بدی هستی“ به کودک بزنید، بدون تردید به احساس او لطمه زده و رنجیده خاطرش می‌سازید. از همین‌رو کودک تمایل به همکاری و مشارکت در امور خوب را از دست می‌دهد.
بکوشید ضمن توصیف رفتار وی، دلایل آزردگی را بیان دارید. مثلاً به وی بگوئید: ”تو اینجا را به هم زدی و من از دست تو عصبانی‌ام. حالا باید مرتبش کنی.“
● افسون واژه‌ها
چنان‌چه موقعی‌که کودکتان آب‌میوه می‌نوشد، به وی بگوئید: ”آب میوه‌ات را روی زمین نریزی!“ نخستین تصویری که در ذهنش هویدا می‌گردد، این است که امکان دارد لیوان آب‌میوه را واژگون سازد. ولی اگر بگوئید: ”لیوان را محکم نگهدار“ سبب می‌گردد که لیوان را صحیح و سالم روی میز بگذارد. بنابراین کلمات از تأثیر فراوان و اعجاز برخوردارند زیرا به انسان تصویر ذهنی می‌بخشند. در صورتی‌که واژه‌های منفی را زیاد به‌کار گیرید، سبب می‌گردد که بچه‌ها در توانائی‌هایشان تردید کنند. پس چه بهتر از کلمه‌ها و جمله‌های مثبت سود بجوئید. در این‌صورت، مطمئناً پیامدهای نیکوئی را شاهد خواهید بود.
● اگر کودکتان مرتکب اشتباهی شده است، درباره اشتباهاتش با وی صحبت کنید.
به کودکتان یادآور شوید که از عملش آزرده و خشمگینید و سپس از وی بخواهید که در رفع اشتباهش به شما کمک کند. این رفتار شما به طرز حیرت‌آوری بر وی تأثیر می‌گذارد. زیرا پی به اشتباهش می‌برد و شما با راهنمائی خویش برآنید که اشتباهش را جبران کرده و راهنمائی‌اش کنید. گاه وقتی‌که مادری در پاسخ کودکش ”نه“ می‌گوید، احتمالاً دلایل فراوانی برای مخالفتش دارد. به هر حال، شما باید جدی باشید زیرا بچه‌ها پیوسته در حال آزمودن پدر و مادر خود هستند و لازم است تا بدانند حد و مرزهائی هم هست!

ترجمه: ا. امیردیوانی
دکتر جین بارت‌لت
منبع: Parents

منبع : ماهنامه کودک