شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا


قصر شاه‌عباس (قصر بهرام) ، گرمسار


در دامنه شمالی ارتفاعات سیاه كوه در جنوب گرمسار، بناهای متروكی دیده می‌شوند كه بومیان به آن قصر می‌‌گویند. بزرگ‌ترین این ساختمان‌ها به نام قصر شاه‌عباسی، بین عین‌الرشید و چشمه‌شاه در ارتفاع 1024 متری بنا شده كه بر سر راه قدیمی و تاریخی كاروان‌روی كویری اصفهان - كاشان - خوار (گرمسار) و خراسان قرار دارد. بنای بیرونی این قصر چهارگوش و دارای چند برج با دو دروازه ‌شمالی و جنوبی است و روكار آن از سنگ‌های بزرگ آهكی صیقل شده سفید رنگ است كه از كوه‌های مجاور آورده شده‌اند. اطراف این قصر شش برج بنا شده و سردرِ آن، سنگ بزرگ یكپارچه است. در دو طرف سر در ساختمان دو اتاق كوچك وجود دارد كه گویا قراولخانه محسوب می‌شده است. در كنار مدخل قصر، سنگ‌هایی قرار داده بودند كه پاشنه درِ ورودی در سوراخ آن‌ها می‌چرخید. درون بنا محوطه‌ بزرگی است كه گرداگرد آن بیست اتاق كوچك و یك در بدون روزن با پوشش گچی قرار گرفته است. در سوی شرق نیز صحن بزرگ ساده‌ای با تاق بلند ضربی وجود دارد. در بدنه‌ غربی نیز تالاری گشاده، با شاه‌نشین و تاقچه‌هایی در دور و ایوانی در جلو دیده می‌شود كه در زیر آن سردابی كهنه قرار دارد. در پشت ساختمان‌های درون حیاط، به صورت غلام گردشی طویله‌های بزرگی برای چهارپایان و مكانی برای خواب و پخت و پز دیده می‌شود.
نكته مهم و قابل توجه در این بنا، نحوه تهیه آب مورد نیاز ساكنان آن بوده است: آب به وسیله دو مجرای روی هم، كه مجرای زیرین از لوله‌های سفالین و دیگری مانند نهری سنگی از تخته‌ سنگ‌های سفید یكپارچه ساخته شده بود، به بنا منتقل می‌شد. این آب مصرفی از چشمه شاه دامنه سیاه‌كوه به استخرهای بزرگ مقابل بنا منتقل می‌شد. ساختمان این نهر آب، برای بینندگان بسیار جالب و شگفت‌انگیز است و بنای آن یكی از شاهكارهای عصر خود به شمار می‌رود.
تاریخ اصلی این بنا روشن نیست و در بدنه كنار دروازه شمالی جای خالی كتیبه‌‌های كاشی دیده می‌شود. چنین به نظر می‌رسد كه ساختمان سنگی كنونی بر شالوده یك بنای ویرانه باستانی گذاشته شده است. سفال‌هایی كه از اطراف این بنا به دست آمده، به احتمال قوی از دوره تیموری و نشانه آن است كه این بنا پیش از صفویه برپا بود. این بنا كه در دوره صفویه تعمیر اساسی شد، به بنای شاه‌عباسی معروف شده است.


همچنین مشاهده کنید