۱۳ مه سال ۵۹۰ ـ قتل بزرگمهر - اهمیت اندیشه، دانش و تجربه برای یک ملت

مورخان اروپایی ماه مه سال ۵۹۰ میلادی را به دلایل متعدد آغاز پایان کاردودمان ساسانیان ایران نوشته اند که یکی از این دلایل؛ کنار گذاشتن، بازداشت و احیانا قتل مدیران مجرب و ایراندوست کشوری و لشکری بود. در این ماه «بزرگمهر» وزیر معروف و باتدبیر خسرو انوشیروان نیز به دستور خسرو پرویز کشته شد و ایرانیان از داشتن یک مدیر شایسته، مدبر، اندیشمند و میهندوست عاری شدند.
یک سال پس از قتل بزرگمهر، خسرو پرویز به توصیه دلسوزان ایران که سپهبد بهرام چوبین را ببخشد و این نابغه نظامی را از دست ندهد اعتناء نکرد و در سال ۵۹۴ هم نقشه قتل سپهبد بستام (بیستام ، امروزه : بسطام) ساسانی را کشید که فرار کرد و در غربت درگذشت. در عهد خسرو پرویر بسیاری از ژنرالهای برجسته ایران در جنگهای غیر ضروری او کشته و یا قربانی سوء ظن وی شدند و جان باختند . مدیران اداری شایسته هم از گزند او در امان نماندند، بنابراین دیگر شخصیتی باقی نمانده بود که امپراتوری کهنسال ما را با تدبیر و نیرو حفظ کند و ظرف چند دهه از هم گسیخت.
در کتاب «مدیریت در ایران باستان» تالیف «تاراپور» آمده است که از زمان تاسیس ایران واحد به دست کوروش بزرگ، رسم بود که از مدیران شایسته (نظامی و اداری) و مردان اندیشه و دانش تا پایان عمر استفاده می کردند و در مورد مدیران امور که گردانندگان چرخهای امپراتوری بودند؛ زمانی از کارشان (به صورت مدیر و مقام) و زمانی دیگر از تجربه و مغز آنان (به صورت مشاور و اندرزگو). این رسم پسندیده پس از سلطه عرب و تا حمله مغول کم و بیش رعایت می شد و امویان و عباسیان روش ها و تجربیات مدیریت امپراتوری ایرانیان را بکار بستند و موفق بودند. ایلخانان مغول و امیرزادگان تیموری هم این روش را تا حدی دنبال می کردند ولی با اندک سعایتی، مدیر ایرانی را منهدم و یا از صحنه بیرون می انداختند و به همین دلیل درکار خود موفق نبودند و دولتی مستعجل داشتند. صفویه، جز شاه عباس یکم، معتقد به نقش تجربه و مغز (اندیشه و دانش) نبود که افشاریه و به ویژه زندیه بازگشت به اصل (دوران امپراتوری باستانی) کردند.
در عصر قاجاریه، تنها امیر کبیر را با بزرگمهر قابل مقایسه دانسته اند.
در کشورهای پیشرفته، از دیر زمان وزیران، مدیران و ژنرالهای این کشور را پس از اتمام دوره و یا در زمان بازنشستگی به عنوان مشاور، استاد و اندرزگو بکار می گیرند. حتی رسانه های این ممالک هنگام ضرورت نظر آنان را درباره «موضوع روز» می پرسند و راهنمایی هایشان را منتشر می سازند و روی این نظرات بحث طولانی می کنند تا جامعه به بیراهه نیافتد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز