۱۳ بهمن ـ ۲ فوریه ـ نظر «ژوستی نی ان» درباره ایرانیان

«پروكوپیوس» مورخ رومی متولد فلسطین در یادداشتهای روزانه خود ، در ذیل روزی كه بعدا باتطبیق تقویم ها معلوم شده دوم فوریه سال ۵۵۳ میلادی است نوشته است : امروز نسخه اصلی ( دستخط خودش ) تاریخی را كه نوشته ام و عنوانش را « جنگها » قرار داده ام به امپراتور « ژوستی نی ان » دادم . پس از مروری كوتاه گفت : گرچه به سود ما ــ رومیان ــ نیست و باعث تزلزل روحیه می شود ، اما جا داشت كه می نوشتی كه « ژوستی نی ان » عقیده دارد كه در خون پارسیان (سربازان ایرانی ) یك ماده اختصاصی وجود دارد كه باعث می شود ترس نداشته باشند ، بی باك و مغرور باشند و تسلیم نشوند . اگر هم احیانا اسیر شوند ، برخلاف سربازان سایر ملل دربرابر فاتح زانو نزنند و عجز و لابه نكنند. بازور نمی شود اسیر ایرانی را به بیگاری وادار كرد و یا با شكنجه غرور و شخصیتش را شكست . من نمی دانم ایران چه آبی دارد كه بذر « نهایت میهندوستی » را در جان مردمش پرورش می دهد و....
پروكوپیوس تاریخ « جنگها » را در هشت كتاب نوشته و عمدتا شرح جنگهایی است كه خود شاهد عینی آنها بوده و سه بخش از این تاریخ اختصاص به سه جنگ «ژوستی نی ان» با ایران دارد. بخشهای دیگر مربوط به جنگهای روم با « گوتها » و جنگهای شمال آفریقاست. پروكوپیوس در همه جنگهایی كه ژنرال « بلی ساریوس » در آنها شركت داشت همراه او بود.
با این كه این مورخ كوشیده است تا ضعف رومیان را ظاهر نسازد ، در چندین مورد از انضباط و ایستادگی سربازان ایران ستایش كرده و نوشته است ؛ سرباز ایرانی بدون تصمیم فرمانده خود محال است دست به عقب نشینی و فرار بزند . وی در باره تاكتیك واحدهای ارتش ایران نوشته است كه ایرانیان تلاش می كنند كه میدان جنگ را گسترده كنند. آنان پیادگان را در دسته های كوچك در سنگرها مستقر می كنند و سواران نیز در دسته های كوچك و متعدد می كوشند كه سرباز طرف دیگر را به كمینگاه پیادگان بكشانند و در دست آنان رها سازند . رومیان از این تاكیتیك بیزارند و اصولا از میدان جنگ كه گستردگی زیاد داشته باشد واهمه دارند و....
پروكوپیوس تاریخ جنگها را به سبك توسیدیدس نوشته است تا هرودوت.
این مورخ قسمتهایی از یادداشتهای روزانه و خاطرات شخصی كه آنها را بدون رعایت ملاحظات تهیه كرده در كتاب دیگرش تحت عنوان « تاریخ محرمانه » نقل كرده است . نوشته های این مورخ به زبان یونانی است. ژوستی نی ان همعصر خسرو انوشیروان بود.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز