امواجی که ایرانیان را به دوبی برد

پیش از آنکه با وقوع انقلاب در ایران و دگرگونی سریع و همه جانبه زندگی در این کشور، موجی از مهاجرت ایرانیان به خارج آغاز شود، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس زیستگاه جمعیت کثیری از ایرانیان مهاجر بودند.
درباره پیشینه حضور ایرانیان در ساحل جنوبی خلیج فارس روایتهای تاریخی گوناگونی وجود دارد اما در دوره های اخیر تاریخی، تجمع ایرانیان در این کشور به قرن نوزدهم میلادی باز می گردد.
سرزمینهای حاشیه جنوبی خلیج فارس که خود بخشی از تاریخشان را به عنوان پاره ای از خاک ایران سپری کرده اند عمدتاً پس از کشف نفت در اواخر قرن نوزدهم میلادی و نیاز گسترده به نیروی کار، به دلیل جمعیت اندکشان کمبودی را که در نیروی کار داشتند از پرجمعیت ترین کشوری که در نزدیکی شان قرار داشت، یعنی ایران تأمین کردند.
اما در میان امیرنشینهای عربی که زیستگاه ایرانیان مهاجر شدند، دوبی حکایت دیگری دارد و ایرانیان نه برای پر کردن خلأ نیروی کار در صنعت نفت بلکه به عنوان بازرگان و سرمایه گذار راهی این بندر عربی شدند.
شمار ایرانیان ساکن دوبی بین دویست تا سیصد هزار نفر تخمین زده می شود و ایرانیان پس از مهاجران شبه قاره هند، عمده ترین جمعیت مهاجر در دوبی را تشکیل می دهند.
این امیرنشین که به گفته مورخان از تاریخ پیدایش آن حتی دویست سال هم نمی گذرد، بخش عمده ای از همین تاریخ کوتاه را با ایرانیانی شریک است که سوار بر موجهای خلیج فارس از آن سوی آب آمدند.
درباره این موجها، محمد مسینایی که از ایرانیان پرسابقه دوبی است و سالها به مطالعه هموطنان خود در این شهر نشسته است می گوید نخستین موج مهاجرت ایرانیان به دوبی در زمان فرمانروایی ناصرالدین شاه قاجار بر ایران در قرن نوزدهم میلادی پس از آن به راه افتاد که برای نخستین بار بر کالاهایی که از شبه قاره هند به بندرعباس وارد می شد و از این بندر به دیگر بنادر حاشیه خلیج فارس انتقال می یافت عوارض گمرکی وضع گردید.
بازرگانان بندرعباس و مناطق اطراف آن که پرداخت عوارض گمرکی را مقرون به صرفه نمی دیدند به دنبال بارانداز دیگری برای کالاهای خود گشتند و خور دوبی را در آن سوی خلیج فارس برای خود مناسب دیدند.
بسیاری از ایرانیانی که پس از انقلاب به دوبی مهاجرت کردند به این شهر به چشم ایستگاهی برای یافتن راه مهاجرت به غرب نگریستند و بیشترشان تاکنون موفق شده اند به کشورهای غربی بکوچند
● محمد مسینایی
خور دوبی خلیج کوچکی است که از میان شهر دوبی می گذرد و باراندازی طبیعی برای این بندر فراهم آورده است.
دوبی در آن زمان امیرنشینی تحت الحمایه بریتانیا و فاقد مقررات گمرکی و مالیاتی بود.
آن گونه که مورخان می گویند، حکام دوبی در دورانی که نخستین مهاجران ایرانی را جذب این شهر کردند، امکانات و امتیازات ویژه ای برایشان فراهم آوردند که نمونه آن را می توان در محله بستکیه دوبی دید، محله ای که حکام دوبی مخصوص بازرگانان و صیادان مروارید از شهر کوچک بستک در استان هرمزگان در جنوب ایران ساختند.
موج دوم مهاجرت ایرانیان به دوبی، آن گونه که محمد مسینایی می گوید با واقعه کشف حجاب در زمان حکومت رضا شاه پهلوی در ایران آغاز شد.
در هفدهم دی ۱۳۱۴ (هفتم ژانویه) ۱۹۳۶، دولت ایران استفاده از حجاب سنتی را برای زنان ممنوع اعلام کرد و این امر باعث شد شماری از مردم حاشیه خلیج فارس که میزان تعصبات مذهبی در آنها بالا بود به آن سوی خلیج فارس و از جمله دوبی بکوچند تا بتوانند به دلخواه خود احکام مذهبی را به جا آورند.
به روایت محمد مسینایی، موج بعدی مهاجرت را وقوع انقلاب در سال ۱۹۷۹ در ایران به راه انداخت، انقلابی که در واقع جمع کثیری از ایرانیان را به دلائل مختلف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و غیره روانه خارج کرد.
این طیف از مهاجران از جهات مختلف با مهاجران پیشین ایرانی متفاوت بودند و از جمله تفاوتهایی که محمد مسینایی به آنها اشاره می کند، این است که بسیاری از این دسته از مهاجران به دوبی به چشم ایستگاهی برای یافتن راه مهاجرت به غرب نگریستند و بیشتر آنان تاکنون موفق شده اند به کشورهای غربی بکوچند.
امواج مهاجرت ایرانیان به دوبی همچنان ادامه یافت و عمدتاً در سالهای پس از پایان جنگ ایران و عراق، آن گونه که محمد مسینایی می گوید، گروه تازه ای از مهاجران ایرانی وارد دوبی شدند که او از آنان با عنوان تکنوکراتها یاد می کنند، یعنی مهاجرانی که برای پرکردن بازار کار و در جستجوی فرصتهای شغلی به دوبی کوچیدند.
تازه ترین موج مهاجرت ایرانیان به دوبی، آن گونه که محمد مسینایی می گوید، طی چند سال اخیر به راه افتاده و هنوز ادامه دارد.
این گروه از مهاجران، به گفته آقای مسینایی، بر اثر تبلیغات وسیع و امکاناتی که برای سرمایه گذاری در دوبی به راه افتاده جذب این امیرنشین شده و برخی به صورت دائم و بعضی به شکل موقت دوبی را برای زندگی برگزیده اند.
آن گونه که محمد مسینایی می گوید، بخش عمده فعالیت این دسته از مهاجران ایرانی، سرمایه گذاری در ساخت و ساز و املاک است.

مهرداد فرهمند