عروس بیابان

لاله از پرطرفدارترین و مشهور ترین گیا هان پیازداری است كه در چند قرن گذشته در سرتاسر جهان دلباختگان بسیار یافته است. اما قدمت و محبوبیت آن در ایران به مدت ها پیش از این بازمی گردد به طوری كه در مینیاتور، نقش های قالی، ترانه ها و اشعار باستانی ایران به شدت مورد تحسین و توجه بوده است. شواهد تاریخی حاكی از آنند كه لاله از سرزمین لاله خیز ایران به قسطنطنیه برده شد و از آنجا توسط فرستاده امپراتور روم در دربار سلطان سلیمان اول در ۱۵۵۴ راهی اروپا شد. انواع لاله كه تعدادشان به ۱۰۰ گونه می رسد در گستره ای پهناور از جنوب اروپا، شمال آفریقا و آسیا از آناتولی و ایران تا شمال غربی چین و ژاپن پراكنده اند. اما مركز تنوع لاله ها، پامیر، كوهستان های هندوكش و استپ های قزاقستان است.
لاله متعلق به جنس لاله (Tulipa) و خانواده سوسنی ها (Liliaceae) است و همراه با تیره های نرگس و زنبق در راسته Liliiflorae طبقه بندی می شود. لاله ها به لحاظ گیاه شناسی ساختمان نسبتاً ساده ای شامل دو بخش زیر زمینی و هوایی دارند. پیاز لاله كه در زیر سطح خاك قرار دارد تنها بخشی از گیاه است كه در شرایطی نامساعد نظیر تابستان های گرم و زمستان های سرد به زندگی ادامه می دهد. پیاز لاله تقریباً از برگ های رشد نیافته ضخیم و كم رنگ به صورت لایه های مطبق به نام فلس تشكیل یافته كه آب و غذا در این فلس ها ذخیره می شود. سطح خارجی پیاز نیز از چندین لایه به نام «پوشینه» به رنگ قهوه ای تیره پوشیده شده كه در قسمت داخلی اغلب نمدی شكل است. جوانه هایی كه در پائیز درون پیاز تشكیل می شود دربردارنده تمام اجزای گلی است كه در بهار پدیدار می شود.
ساقه در لاله عمدتاً به یك و گاهی به چندین گل ختم می شود. ارتفاع ساقه در گونه های مختلف از ۱۰ تا ۷۰ سانتی متر متغیر است. در قاعده ساقه تعدادی برگ كرك دار، تسمه ای شكل به رنگ سبز تیره تا روشن و در برخی گونه ها مرمری می روید. گل در لاله دارای گل پوش رنگینی است كه اندام های نر و ماده گیاه را دربرمی گیرد و از شش قطعه آزاد كامل شامل سه قطعه خارجی و سه قطعه داخلی كم و بیش شبیه هم تشكیل می شود. میوه در لاله از نوع كپسول راست سه خانه ای است كه در هر خانه چندین بذر مسطح دیسك مانند روی هم چیده شده اند.
گیاه لاله برای رشد و تكثیر نیازمند شرایط خاص سرزمین های بومی خویش است و اغلب در اقلیم های معتدل و مرطوب قادر به رشد نیست. لاله برای موفقیت در رشد و تكثیر به زمستان سرد و تابستان گرم نیاز دارد اما در برابر باد شدید آسیب پذیر است.
به خاطر وابستگی انواع لاله به دما، پرورش دهندگان اغلب با دستكاری دمای محیط گلخانه، لاله ها را وامی دارند تا زودتر از موعد عادی شان گل بدهند. عمر گل در لاله های پرورشی معمولاً ۲ هفته است و در رنگ های قرمز، زرد، بنفش، سفید و رنگارنگ تولید می شوند. از لاله در حاشیه ها، باغچه های سنگی و به شكل گیاه گلدانی یا گل بریده استفاده می كنند. معمولاً آنها را در فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی متری در محلی آفتابی یا سایه آفتاب در خاك مرغوب و به خوبی زهكشی شده می كارند. تكثیر آن از طریق پیاز و بذر امكان پذیر است. البته تكثیر از طریق بذر از عهده افراد عادی خارج است و در این روش دشوار معمولاً لاله های جدید متفاوت با والدین به دست می آید. لاله ای كه از طریق بذر تكثیر شده در ۶ تا ۷ سال اول پس از كاشت گل نمی دهد اما لاله هایی كه با پیاز زیاد می شوند یك سال پس از كاشت گل می دهند. پیازها معمولاً در مهر و آبان كاشته می شوند. در ضمن توصیه می شود كه پیازها هر سال پس از پایان گلدهی از خاك خارج شده در محلی تاریك و خنك نگهداری شوند. متاسفانه صنعت پرورش لاله در ایران كه خاستگاه احتمالی این گیاه بوده و گونه های بسیار زیبایی نظیر لاله حافظی، لاله بیشه زار، لاله خط دار، لاله آتشی، لاله كوهی، لاله هفت رنگ و لاله ریزه در جای جای آن می روید، چندان شكوفا و درخور شأن سرزمین لاله خیز ایران نیست.

منبع : روزنامه شرق