تب فراگیر هری پاتر

در خبرها آمده بود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا می یک روز پیش از انتشار کتاب «هری پاتر» (در خارج از ایران) به ترجمه فارسی آن مجوز نشر داده است. این در حالیست که کتاب هفتم «هری پاتر» با عنوان «هری پاتر و قدیسان مرگ» که در ترجمه فارسی «هری پاتر و غارهای مرگبار» نام گرفته بود، ۱۰ روز قبل از چاپ در انگلستان، در ایران به وزارت ارشاد سپرده شده بود. قانون چاپ و نشر این چنین است که قبل از مراجعه به وزارت ارشاد باید با ارایه «اصل کتاب» و صفحه فهرست آن در کتابخانه ملی فهرست نویسی شود. حال سوال این جاست که چگونه پیش از انتشار جهانی کتاب «هری پاتر هفتم» و داشتن شناسنامه کتاب، این نسخه جعلی فهرست نویسی شده است؟ این ترجمه که توسط خانم «سکینه - خ» مجوز نشر گرفته احتمال می رود از روی نسخه جعلی هری پاتر است که بر روی برخی از سایت های انگلیسی زبان گذاشته شده بود.
طرح این مساله به منظور ناکار آمدی بخش چاپ و نشر و اعطای مجوزها و ممیزی نیست که البته این موضوع در جایگاه دیگری به طور قطع محل نقد و بررسی است و به ویژه در شرایط کنونی می شود آن را با نگاه دقیق تری مورد کندوکاو قرار داد. مساله این است که چطور یک اثر نوشتاری می تواند این قدر در دنیای دیجیتالی و بصری تاثیر داشته باشد که حتی کشوری مثل ایران که خود از خاستگاه های مهم ادبیات جهان است نسبت به آن حساسیت نشان دهد. جالب تر این که در یک نظر سنجی که توسط خانه کتاب «والتر استون» انگلستان از چندین هزار خواننده از سراسر جهان انجام داده و به تبع آن درخواست کرده خوانندگان بهترین کتاب بیست و پنج سال اخیر را معرفی کنند، آن ها اثر «جی. کی رولینگ» با عنوان «هری پاتر و سنگ جادو» را انتخاب کرده اند. در این نظر سنجی که روزنامه دیلی تلگراف آن را منتشر کرده، کتاب های همسر مسافر زمان، چراغ های شمالی، آواز پرنده، رمزداوینچی و سایه باد به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند.
در این نظر سنجی ها می توان به یک نقطه مهم رسید و آن این است که «رولینگ» بر محوری گام برداشته و نوشتارش را برآن استوار کرده که انسان های امروزی به آن حساسند، حال این حساسیت از کجا نشات می گیرد قابل بررسی است و برای بررسی آن باید خاستگاه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و روانی نوشته های «رولینگ» را نشانه گذاری و با فرهنگ های کشورهایی که «هری پاتر» در آن فروش بسیار خوبی دارد بررسی کرد. مثلا خبرگزاری فرانسه درباره فروش «هری پاتر» در ایران نوشت: هواداران هری پاتر در ایران برای ترجمه فارسی قسمت پایانی هری پاتر باید هفته ها منتظر باشند، اماگروهی از خوانندگان آشنا به زبان انگلیسی همزمان با سایر نقاط جهان، مطالعه «هری پاترو قدیسان» مرگبار را آغاز کرده اند. تعدادی از هواداران هری پاتر در ایران از دو ماه قبل سفارش خرید کتاب هفتم هری پاتر را به یک فروشگاه ویژه کتاب های خارجی در تهران داده اند.
فرانس پرس در گزارش خود افزود: تعداد محدودی از جمعیت هفتاد میلیونی ایران قادر به خواندن کتاب های انگلیسی هستند و قیمت ۳۶/۵ دلا ری کتاب «قدیسان مرگبار» برای بسیاری قابل پرداخت نیست. سپس با اشاره به این که هر شش قسمت قبلی داستان های «هری پاتر» به فارسی ترجمه شده است و با استقبال صدها هزار خواننده و رکورد فروش چشمگیر در بازار کتاب همراه بوده این کتاب هم می تواند موقعیت خوبی در بین مخاطبان پیدا کند.
● مرگ یا زندگی شخصیت هری پاتر
شاید «جی. کی. رولینگ» نمی خواست «هری پاتر» به قسمت هفتم برسد، اما برخوردهای مخاطبان وضعیت را به کلی تغییر داد. این شخصیت تخیلی به قدری در ذهن کودکان و نوجوانان تاثیر داشته که درباره مرگ و زندگی او اعمال نظر می کنند.
به بیان دیگر، زمانی که نویسنده شخصیتی را خلق می کند در واقع خود اوست که در مورد شخصیت اش تصمیم می گیرد، اما در برخی مواقع ساختار داستان به شکلی ادامه پیدا می کند که شخصیت ها به بزرگی خودشان پی می برند و با نویسنده در جدالی عاشقانه می افتند. جدالی که روز و شب نویسنده را درگیر می کند، در شکل دیگر این اتفاق، نویسنده پس از خلق شخصیت و ارائه به مخاطب براساس بازتاب ها ظرفیت های دیگر شخصیت را نمایان می سازد. این اتفاق امروز برای «جی . کی. رولینگ» افتاده است. او در خلق شخصیت «هری پاتر» خودش به تنهایی تصمیم گیرنده بود، اما حالا درباره ادامه دادن اش او انگار تصمیم گیرنده نیست و این مخاطبان هستند که تصمیم می گیرند. به عنوان مثال زمانی که «رولینگ» گفت: هری پاتر در جلد هفت کتاب خواهد مرد، مخاطبان به تکاپو افتادند، نویسنده را مجاب کنند از کشتن او صرفنظر کند واین چنین بود که طوماری نوشتند و خواسته خود را این گونه مطرح کردند: ما با امضای طوماری از «جی. کی. رولینگ» خالق شخصیت جادویی هری پاتر می خواهیم که داستان های بیشتری درباره هری پاتر بنویسد. «کندوین ونیستون» رئیس یکی از فروشگاه هایی که کتاب های هری پاتر در آن عرضه می شود و خود یکی از امضا کنندگان است، می گوید: ما از «رولینگ» نمی خواهیم تا از فردا نوشتن داستان دیگری را آغاز کند، بلکه تنها در خواست مان این است که «رولینگ» را به نوشتن داستان های دیگر ترغیب کنیم. شخصیت هری پاتر جادویی است و نمی توان واقعا او را کشت. سرآرتورکانن نویسنده شرلوک هلمز هم این کاراکتر را کشت، اما بعداز سال ها بنا به درخواست طرفداران و ناشران او را برگرداند، آیا برای هری پاتر هم نمی توان چنین کاری را انجام داد؟ این ناشر معتقد است: «هری پاتر» یک پدیده جهانی است و تنها به آمریکا و انگلستان اختصاص ندارد.
● زندگی خالق هری پاتر
«جی. کی. رولینگ» خالق داستان های «هری پاتر» با ثروتی بالغ بر یک میلیارد دلا ر پس از «اپراو نفری» مجری برنامه های تلویزیونی ثروتمند ترین زن دنیای هنر معرفی شده است. او با انتشار هفت مجموعه از داستان های «هری پاتر» توانست در مدت چند سال ثروت غیرقابل باوری به دست آورد. سایت فوربس که این فهرست را منتشر کرده، پیش از این تخمین زده بود، مارک تجاری «هری پاتر» یک میلیارد دلا ر، یعنی سه برابر مارک «دیوید بکهام» ارزش داشته باشد. طبق گزارش این منبع، حداقل ۱۲ کمپانی آمریکایی هری پاتر را به عنوان عامل اصلی تاثیرگذار بر فروش شان در سال ۲۰۰۴ معرفی کرده اند.
«جوآن کتلین، رولینگ» متولد سال ۱۹۶۵ در شهر بیت نزدیک بریستول انگلستان است. جوآن کتلین فرزند نخست خانواده بود و پدر و مادرش در طبقه متوسطی قرار داشتند. به دلیل نقل و انتقالا ت در محل زندگی «رولینگ» و خواهرش «دای» نمی توانستند دوستان ثابتی داشته باشند و غالبا با هم همبازی بودند. «رولینگ» پس از این که تحصیلا ت مقدماتی اش را تمام می کند وارد دانشگاه «اکستر» انگلیس می شود و بر خلا ف نظر خانواده رشته زبان و ادبیات فرانسه را انتخاب می کند.
«جوآن» پس از این که تحصیلش تمام می شود در یک مجله شروع به کار می کند. درگیری همیشگی او با نوشتن باعث می شود ذهنش همیشه با کلمات و فضاهایی که زبان در ذهن ایجاد می کند درگیر باشد، در همین گیرودارها، حدود سال های ۱۹۹۰ یک شب فکر نوشتن داستان به سرش می زند و «هری پاتر و سنگ جادو» متولد می شود.
تولد این کتاب که شروع آن شبی از شب های سال ۱۹۹۰ بود تا سال ۹۳ به طول انجامید و دلیل این وقفه مرگ مادر «رولینگ» بود. در همین سال «رولینگ» از همسرش جدا شد و با فرزندش به اسکاتلند رفت و در همین فضای آرام کتاب «هری پاتر و سنگ جادو» را تمام کرد. «بلا موس باری» ناشری بود که پس از مدت ها جست وجوی «رولینگ» قبول کرد کتاب اول او را منتشر کند و این چنین بود که کتاب «هری پاتر ۱» سال ۱۹۹۷ به انتشار رسید.
رولینگ می گوید: هنگام نوشتن داستان های هری پاتر گریه می کردم خصوصا در زمان نوشتن جلد هفت. او که در گفت وگو با بی بی سی ازحس و حالش درکتاب آخر سخن می گفت اضافه کرد: در زمان نوشتن داستان آخر در اتاق هتلم گریه کردم. او درباه این که آخرین کلمه در کتابش واژه «زخم» بود گفت: سال ها این کلمه، واژه پایانی داستان هایم بود، اما اکنون دیگر نیست و تقریبا درانتهای داستان قرار ندارد، او در ضمن درباره شخصیت های تخیلی هری پاتر و داشتن مصادیق بیرونی گفت: این شخصیت ها کاملا تخیلی هستند و از کسی گرفته نشده اند. اما دوست مو قرمز هری پاتر - رون ویسلی - خیلی شبیه به قدیمی ترین دوست من است و شخصیت هرمیون گرانگه - دوست هری پاتر - نیز کودکی های خود من را تا حدی تداعی می کند.
زندگی خانوادگی، شخصی و هنری «جوآن رولینگ» از دوربین فیلمسازان در امان نمانده است، چندی پیش شبکه «آی تی وی» مستندی تلویزیونی با هدف به تصویر کشیدن زندگی و شخصیت نویسنده «رولینگ» ساخت. در این مستند که «پرواز روی دیوار» نام دارد، زندگی نویسنده، تصاویری از نحوه پایان دادن آخرین نسخه «هری پاتر» و دغدغه های او به تصویر کشیده شده است. خبر تولید این مستند توسط بی. بی. سی منتشر شده بود که همراه انتشار آخرین کتاب اش به بازار عرضه شد. چنین شخصیت هایی که مورد توجه رسانه ها قرار می گیرند عموما می بایست مراقب رفتارهای عمومی و اموال شخصی شان باشند، چرا که دوستداران آنها، علا قمندند حتی برای یادگاری ابزار یا وسایلی از هنرمند مورد علا قه خود داشته باشند.
این اتفاق درباره «جوآن رولینگ» هم افتاد. اوضاع از این قرار بود که در پی انتشار عکس شخصی «رولینگ» و پسرش دادگاه انگلستان درگیر شکایت خالق هری پاتر شد. «رولینگ» از این که آژانس عکس «بیگ پیکچرز» عکس خانوادگی او و فرزندانش را در اختیار روزنامه «ساندی اکسپرس» قرار داده بود، ناراضی بود و از آنها شکایت کرد و این رفتار آژانس عکس را نقض حریم شخصی خود دانست. آسوشیتدپرس اعلا م کرد در پی این اتفاق «رولینگ» و همسرش خواستار دریافت غرامت و عدم انتشار عکس های بعدشان شدند.
● چگونگی روایت در هری پاتر
روایتگری یا نوع قصه گویی در نوشتار ادبی یکی از مهم ترین مشخصه هایی است که یک نویسنده می بایست آن را مدنظر قرار دهد. یک روایتگر شخصیت هایش را بر اساس یک روش از پیش تعیین شده می سازد اماوقتی ساخت، روابط علت و معلول آنها ممکن است با موارد از پیش تعیین شده تفاوت کند. روایتگری در«هری پاتر» این گونه است و به همین دلیل است که وقتی نویسنده تصمیم می گیرد که وضعیت مرگ و زندگی شخصیت هایش را تعریف کند و با ساختمان ذهنی اش پیش برود، عوامل بیرونی این روایتگری را تغییر می دهند، به ویژه این که ساختار روایتگری در داستان های تخیلی به میزان قابل توجهی با سایر ساختارها از جمله رئالیسم متفاوت است. در ساختار تخیلی شما می توانید بر اساس روح کلی حاکم بر اثر، از هر جایی و بدون پیش زمینه ای شخصیتی را در موقعیتی از بین برده یا خلق کنید یا این که به راحتی می توانید فضاهایی غیرواقعی در داستان ایجاد کنید; همین امر نوع روایتگری را در داستان های تخیلی راحت تر می کند و نویسنده به راحتی می تواند ذهن خلا ق خود را در آرامش بپروراند و عناصری را با هم ارتباط دهد که نه تنها در جهان واقع امکان آن نیست بلکه در دنیای مجازها هم چنین کاری دشوار می نماید. یکی از ویژگی های این نوع داستان ها آزادی در خلق روابط انسان با سایر مخلوقات طبیعی است. از جمله می توان به روابط انسان با درخت، گل، حیوان یا هر شی» طبیعی اشاره کرد. چنان که در داستان های «هری پاتر» این چنین اتفاق می افتد.
‌● هری پاتر و سنگ جادو
در این داستان جذاب که اولین «هفت گانه» هری پاتر است، «هری» نزد خاله و شوهر خاله اش زندگی می کند. او می فهمد که ناگهان جادوگر است و می فهمد «لرد ولد مورت» در کودکی به خانه آنها حمله کرده و پدر و مادرش را به قتل رسانده است اما به هردلیل نتوانسته «هری» را بکشد و حتی جادوی لرد به خود او بازگشته و او را به قتل رسانده است. از این کشمکش زخمی بر چهره «هری» باقی مانده است. «پاتر» در این روایت با هرماینی گرنجر و رون دیزلی دوست می شود و ماجرا را ادامه می دهد. او متوجه می شود که «سنگ جادو» که وسیله جاودانه شدن است و عمری جاودانه می بخشد در «هاگوارتز» (مدرسه جادویی هری پاتر) زندانی شده است. او به معلم مدرسه شک می کند و احساس می کند او به دنبال «سنگ جادو»ست. «هری» شبی به کمک دوستانش به «سنگ جادو» می رسد اما درمی یابد، فردی که از دستیاران «ولد مورت» است، به «سنگ جادو» رسیده است. او با نماینده شر در داستان درگیر می شود و سرانجام خیر «هری» شر «نماینده ولد مورت» را شکست می دهد. «هری» در پایان داستان می فهمد که مادرش خود را فدای «هری» کرده تا ولد مورت نتواند او را بکشد و نکته جالب تر اینکه سلا ح مادر در برابر این جادوگر جادوی عشق بوده است.
شاید یکی از دلا یلی که در ایران این اثر مورد توجه واقع شده نوع قهرمان پروری در آن است. ایرانی ها علا قمندند «خیر» و «شر» در شکل هایی اساطیری و تخیلی عرضه شود و سرانجام خیر بتواند شر را شکست دهد. در واقع این نگاه به نوعی از خاستگاه های شرقی نشات گرفته است.
● هری پاتر و تالا ر اسرار (حفره اسرار آمیز)
این داستان اگرچه در ادامه منطقی داستان «هری پاتر و سنگ جادو» نیست اما در رابطه با آن نوشته شده است.
این داستان از جایی آغاز می شود که هری پاتر سال اول تحصیلا ت خود را در مدرسه جادوگری هاگوارتز می گذراند. او در این زندگی روزمره جنی خانگی می بیند که به او هشدار می دهد از رفتن به مدرسه صرفنظر کند. او به جن و فرامین اش توجهی نمی کند و وارد مدرسه می شود. در سال جدید تحصیلی اتفاقات عجیبی می افتد از جمله این که گربه سرایدار کشته می شود و با خون او نوشته ای بر دیوار حک می شود، جمله این است: تالا ر اسرار گشوده شده است. بعد از این حادثه به چند نفر حمله می شود و همه به «هری پاتر» شک می کنند، کسانی که مورد حمله قرار می گیرند خشک می شوند و در این میان با گره گشایی، «هری پاتر» می فهمد تالا ر اسرار کجاست و موجودی که این حملات راانجام می دهد یک مار غول پیکر است. در این میان او می فهمد که ناخواسته زبان مارها را می داند، در همان موقع «جینی» خواهر «رون» که بهترین دوست هری است، به تالار اسرار برده می شود و هری و رون، وارد تالار اسرار شده و «جینی» را نجات می دهند. در پایان مشخص می شود که مجلات از طریق دفتر خاطراتی که «ولدمورت» در نوجوانی نوشته انجام گرفته است.
● هری پاتر و زندانی آزاکابان
خلاصه ماجرا در این جلد از داستان های هری پاتر از این قرار است که: بعد از این که عمه ماراج واردخانه خاله هری پاتر می شود با هری درگیری پیدا می کند و هری ناخواسته باعث اتفاق ناخوش آیندی می شود، عمه ماراج باد شده و مانند بادکنکی به هوا می رود. هری از خانه فرار می کند و منتظر اظهار نامه وزارت جادو می شود، زیرا انجام جادو برای افراد زیر هفده سال ممنوع است و هری فقط سیزده سال دارد. اما او سرانجام می فهمد که سیربوس بلک کسی بوده که پدر ومادرش را به ولدمورت فروخته و اکنون از زندان فرار کرده و حالا دنبال اوست و به همین دلیل وزارت برای او حکم اخراج نمی فرستد تا بتواند در مدرسه هاگوارتز در امان باشد. هری در سالی سخت قرار دارد که همواره باید مواظب باشد که مورد حمله سیربوس بلک قرار نگیرد، اما در پایان مشخص می شود که سیربوس بلک پدرخوانده اوست و دوست صمیمی پدرش و کسی که پدرش را به ولدمورت لو داده است. او به شکل موشی درآمد و از قضا موش خانگی یکی از بهترین دوستان هری بوده است. اما درست وقتی که همه چیز درست می شود و سیربوس موش را به شکل عادی بر می گرداند و همه به این که به وسیله او بی گناهی سیر بوس را ثابت کنند امیدوار می شود، همه چیز نقش برآب شده و پیر پتی گرو فرار می کند. بعد از این که سیربوس دوباره زندانی می شود هری و هرماینی گرنجر دوست صمیمی او، به گذشته بازگشته و سیربوس را نجات می دهد در پایان سیریوس بلک فرار کرده و هری پاتر به مدرسه باز می گردد.
● هری پاتر و جام آتش
هری پاتر و جام آتش سلسله داستان های مجزا اما مربوط به هم است. درویکی پدیا آمده است: داستان با روایتی شروع می شود از گذشته لرد ولدمورت و بعد داستانی دیگر که ولد مورت فرد غیرجادوگری را می کشد و در مورد کشتن هری پاتر صحبت می کند و بعد معلوم می شود که این روایت در واقع خوابی بوده که هری می دیده. هری به پدر خوانده خود یعنی سیربوس بلک نامه می نویسد و جریان را می گوید. بعد از آن خانواده دوستش رون دیزلی به دیدن مسابقه فینال جام جهانی کوییدیچ می رود. وقتی وارد مدرسه می شود می فهمد که مسابقات دوره ای سه جادوگر که بین سه مدرسه هاگوارتز، بوباتون و دورشترانگ انجام می شود. آن سال در هاگوارتز برگزار خواهد شد. شرکت در مسابقات شرط سنی هفده سال دارد و هری نمی تواند شرکت کند، هرکس قصد شرکت در مسابقه دارد، باید نام خود و مدرسه اش را روی کاغذی نوشته و داخل جام آتش بیندازد. روز انتخاب شرکت کنندگان جام آتش، نام سه نفر را از مدرسه به بیرون پرتاب می کنند و این نشانه این است که آن سه نفر برای مسابقه انتخاب شده اند، اما ناگهان نام هری نیز از جام بیرون می آید و همه با او دشمنی پیدا می کنند، حتی بهترین دوستش، رون.
هری مجبور به شرکت در مسابقه می شود و در مرحله اول با اژدها روبه رو می شود، در مرحله دوم ضمن اینکه به دریا رفته و دوستش را از چنگ موجودات دریایی نجات می دهد، خواهر یکی از شرکت کنندگان را نیز نجات می دهد و این باعث می شود که امتیازاتش بالا برود. مرحله سوم هزار تویی است که باید به مرکز آن رسید، هری موفق می شود به همراه شرکت کنندگان دیگر هاگوارتز، لیدریک دیگوری به جام برسد، اما وقتی آن دو جام را لمس می کنند به مکان دیگری منتقل شده و فرود می آیند. در آنجا هری شاهد بازگشتن ولد مورت به بدن فیزیکی اش است و لدریک نیز کشته می شود.
هری و ولدمورت با هم دوئل می کنند و هری موفق به فرار می شود و به هاگوارتز باز می گردد، هری وقتی باز می گردد همه در فکر مرگ لیدریک هستند. معلم درس دفاع در برابر جادوی سیاه رابه دفترش می برد و برایش می گوید که او معلم این درس است. بعد هری متوجه می شود او بوده که نام هری را به داخل جام آتش انداخته و غیرمستقیم کمک کرده تا هری در مسابقه سه جادوگر پیروز شود.
● هری پاتر و محفل ققنوس
هری تابستان سختی را پشت سرگذاشته است، او از لردولدمورت و کارهای اخیرش کاملا بی خبر بوده است. روزی که او با پسرخاله غیرجادوگرش دعوا می کند، دیوانه سازها که نگهبانان زندان آزکابان هستند پیدا می شوند و به آنها حمله می کنند و هری آنها را با جادو فراری می دهد. اما هری به دلیل این که قبل از ۱۷ سالگی از جادو استفاده کرده توسط وزارت «سحر و جادو» به دادگاه احضار می شود، اما او سرانجام، تبرئه شده و به مدرسه می رود. کل داستان از این قرار است که تشکیلاتی سری به نام «محفل ققنوس» تشکیل شده که ضد لرد ولد مورت کار می کند. مدیریت «محفل ققنوس» را آلبوس دامبلدور بر عهده دارد، دیگر جوانب داستان مبارزه غیرمستقیم هری پاتر و وزارت سحر و جادو را نشان می دهد. زیرا وزارت سحر و جادو بازگشت ولدمورت را انکار می کند. هری خواب هایی می بیند که همه به واقعیت تبدیل می شود، او در واقع با ذهن ولدمورت است و به همین دلیل به مکانی که در خواب دیده، که جایی در وزارت سحر و جادوست، می رود. دوستانش هم با او می آیند اما مشخص می شود که ولد مورت او را فریب داده تا او به وزارت سحر و جادو بیاید و گویی که پیشگویی هری و ولد مورت در آن نوشته شده را بیابد. هری اسیر می شود و پس از کمی مبارزه اعضای محفل ققنوس فرا می رسد. سرانجام گوی پیشگویی می شکند و کسی پیشگویی را نمی فهمد. دامبلدور با ولدمورت مبارزه می کند و هری به هاگوارتز باز می گردد.
● هری پاتر و شاهزاده دورگه
در ابتدای این داستان هری راز زنده ماندن خود را فهمیده است. او در اتاق خود در خانه دورسلی منتظر دامبلدور نشسته است. در طول داستان نیز هری به لطف پرفسور اسلاگهورت به راز زنده ماندن «ولدمورت» پی می برد. هری در این داستان به صورت اتفاقی کتابی را پیدا می کند که حاوی مطالب جالبی است و به او کمک زیادی می کنند.

نویسنده : حسن گوهرپور

منبع : روزنامه مردم سالاری