۳۰ سال در تکاپوی سلامت مادران

در گذار ۳۰ ساله اخیر، تغییر شاخص های سلامت مادران بهبود یافته است به طوری که مرگ ومیر مادران از ۲۳۰ به ۲۷ در ۱۰۰ هزار جمعیت و مرگ ومیر نوزادان از ۱۳۰ به ۱۲ در هر هزار تولد زنده رسیده است. معمولاً مرگ ومیر مادران با پنج عامل اصلی مرتبط است: ۱- کاهش نرخ باروری
۲) افزایش تاخیر در ازدواج و به تعویق افتادن زایمان ها
۳) بهبود نرخ باسوادی در میان زنان روستایی
۴) دسترسی بیشتر به خدمات بهداشتی فوری و مراقبت های پس از زایمان
۵) افزایش دسترسی به مراقبت های لازم برای زنان.
شاخص های سلامت مادران بر اثر دو دسته عوامل بهبود یافته است:
۱) عوامل فرهنگی و معیارهای زندگی در جامعه
۲) تلاش های نهادهای بهداشتی و مدیریت سلامت.
مطالعات جمعیتی نشان می دهد همبستگی معناداری بین نرخ باسوادی، سطح سواد و نرخ مرگ ومیر مادران وجود دارد. از یک سو عوامل فرهنگی موجب شده است که نرخ باروری کاهش یابد و از سوی دیگر امکانات بهداشتی در سطح کشور توزیع مناسب تری یافته است. طی دو دهه گذشته میزان باروری از رقم ۶/۵ در سال ۶۵ به عدد دو رسیده است. این امر موجب شده است که خطرات ناشی از زایمان زیاد کاهش یابد.
طی ۱۶ سال پس از جنگ، روند بهبود سلامت زنان به نحو قابل ملاحظه ای ارتقا یافته است. سیاست تاسیس خانه های بهداشت روستایی و بهداشت باروری در بین سیاست های دولتی آثار مفیدی به دنبال داشته اند. با توجه به بحران اقتصادی موجود و عدم دسترسی به آمارهای مستقل در دولت جدید، هنوز نمی توان قضاوتی دقیق درباره روندهای جاری داشت. در یک قضاوت کلی، موفق ترین روند بهبود سلامت در ۳۰ سال گذشته مربوط به دوران ۱۲ ساله ۶۸ تا ۷۹ است. در همین دوره نرخ باروری (تعداد متوسط زایمان) از ۲/۵ فرزند در سال ۶۸ به دو فرزند در سال ۷۹ کاهش یافته است. این روند با تغییر رویکرد دولت جدید نسبت به مساله سلامت مادران تغییر یافته است.
برخلاف سخنان برخی دولتمردان،نمی توان دستاوردهای مربوط به سلامت زنان را یکسره به سیاست های دولتی نسبت داد ولی نباید نقش طرح های بهداشتی را دست کم گرفت اما سیاست های تبلیغی و یکجانبه که همه دستاوردهای سلامت را به دولت ها منتسب می کنند، قابل دفاع نیستند. به عنوان نمونه افزایش سن ازدواج برخلاف سیاست های رسمی به موضوع سلامت زایمان کمک کرده است. در دهه ۷۰، متوسط سن اولین ازدواج از ۱۹ سال به ۲۴ سال افزایش یافته است. یکی از اقلام اصلی مرگ ومیر مادران، مربوط به زایمان در سنین کمتر از ۱۹ سال است.بر اساس آمارهای رسمی نرخ مرگ ومیر زایمان زنان کمتر از ۱۹ سال، دو برابر نرخ مرگ و میر زنان بیش از ۱۹ سال بوده است و تغییرات فرهنگی و تمایل دختران به ازدواج در سنین ۲۵ و بالاتر به سلامت زنان مدد رسانده است. ازدواج و زایمان دیرتر علاوه بر کاهش خونریزی های قبل و پس از زایمان و تشنج های آبستنی موجب شده است زنان به مراقبت های لازم در دوران بارداری اهمیت بیشتری بدهند.
عامل دیگری که موجب ارتقای سلامت زنان شده، رشد باسوادی در بین زنان ایرانی در ۳۰ سال گذشته است. به ویژه این باسوادی در بین زنان روستایی اهمیت زیادتری دارد. نرخ باسوادی زنان روستایی بالاتر از
شش سال، در دوران یادشده از ۳۵ درصد بر ۷۵ درصد بالغ شده است. نرخ مرگ ومیر زنان در کشورهای در حال توسعه ۲۵ در ۱۰۰ هزار و در کشور ما ۳۷ است از این رو تا کاهش
۷۵ درصدی شاخص موجود همچنان باید تلاش کرد. در یک جمع بندی کلی می توان تاکید کرد سلامت مادران طی ۳۰ سال گذشته به نحو مطلوبی بهبود یافته است.

حمیده ابراهیمی
گروه مطالعاتی پروین

منبع : روزنامه سرمایه