بحران چاد، پروژه مشترک فرانسه و آمریکا

چاد کشوری است که درمنطقه دریاچه‌های بزرگ واقع شده است. این منطقه یک منطقه استراتژیک درمعادلات جهانی ومنطقه‌ای محسوب می‌شود. به باور نگارنده اگر فیلیپین سکوی پرتاب آمریکا در اقیانوس اطلس محسوب می‌شود ، تسلط بر منطقه دریاچه های بزرگ نیز سکوی پرتاب آمریکا یا هر قدرتی که داعیه رهبری بر جهان را داشته باشد محسوب می‌شود. کشوری که بر این منطقه تسلط یابد در واقع به لحاظ اقتصادی بر کل منابع نفتی و زیرزمینی قاره آفریقا که عمدتا کشف نشده باقی مانده‌اندمسلط خواهد شد و به لحاظ ژئوپولتیک نیز از اهمیت ویژه‌ای برای قدرت‌های بزرگ خواهد داشت. تسلط بر منطقه دریاچه‌های بزرگ یعنی تسلط بر قسمت‌هایی از لیبی، سودان،‌چاد ونواحی شاخ آفریقا . قدرت‌های سنتی نیز در گذشته به اهمیت و نقش این منطقه در قاره آفریقا پی برده و برای این مناطق دائما در حال منازعه بوده‌اند . انگلستان و فرانسه دو قدرت سنتی استعماری در جهان به منظور حفظ قدرت خود سال‌های طولانی برای تثبیت موقعیت خود در این منطقه کوشش نمودند.
اکنون نیز این منطقه همواره با حفظ جایگاه ژئوپلتیک خود به یکی از کانون‌های بحران در قاره آفریقا تبدیل شده است. از آنجایی که دو قدرت سنتی تا حدی موقعیت خود را از دست داده‌اند یک بازیگر اصلی دیگر به بازیگران فعال منطقه دریاچه‌های بزرگ اضافه شده است . این بازیگر اصلی ایالات متحده آمریکا می‌باشد.
ایالات متحده آمریکا پس از بررسی‌های زیاد و تحقیقات گسترده در حوضه‌‌های نفتی خاورمیانه به این نتیجه رسید که منابع نفتی خاورمیانه و کشورهای عربی اولا دوام چندانی ندارندو پایان پذیر هستند ثانیا منازعه اعراب و اسرائیل یک منازعه‌ای نیست که در طول چندین سال پایان یابد. در گام بعدی ایالات متحده باانجام تحقیقات زیاد به این نتیجه رسید که در قاره آفریقا منابع نفتی و زیرزمینی زیادی وجود دارد. که می‌تواند برای آ‌ینده حیات سیاسی ایالات متحده حائز اهمیت باشد و در این راستا ایالات متحده دست به اقدامات جدیدی زد که از آن جمله می‌توان به پیمان کشورهای مدیترانه‌ای وانعقاد پیمان‌های نظامی دو جانبه با برخی از کشورهای آ‌فریقای غربی ومرکزی اشاره کرد.
فرانسه نیز از دیگر قدرت‌های سنتی در قاره آفریقا و بویژه منطقه دریاچه‌های بزرگ محسوب می‌شود. این کشور هنوز نفوذ فرهنگی وسیاسی ویژه‌ای در قاره آفریقا دارد و همان گونه که می‌دانیم زبان فرانسوی زبان بیشتر کشورهای آفریقایی محسوب می‌شود. چاد از جمله این کشورها است. که سالیان سال تحت نفوذ فرانسه ودارای زبان رسمی فرانسوی است.
با به قدرت رسیدن نیکولاسارکوزی در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه، روابط ویژه‌ای میان فرانسه و آمریکا پیش آ‌مد که یاد آور حمل مجسمه آزادی در سال ۱۸۸۴ از سوی فرانسه به آمریکا بود. تمایل محافظه‌کارانه سارکوزی و نزدیکی وی به جرج بوش و نئومحافظه‌کاران کاخ سفید باعث شد که رابطه نزدیک بین دو کشور به وجودآ‌ید و سارکوزی به یک دولت آ‌مریکایی،‌ اروپایی مبدل شود . عملکردی که متفاوت از عملکرد دو گل یعنی نقش متمایز فرانسه و آمریکا بود. بحران چاد که در کشور آفریقا پیش آ‌مد تا حدی از تحولات روابط در کشور سرچشمه می‌گیرد.
ادریس دبی رئیس جمهور چاد که خود از منطقه دریاچه‌های بزرگ به قدرت رسیده است به این مسئله واقف است که بحران دارفور عمق استراتژیک کشور چاد محسوب می‌شود و شورشیان چاد از حمایت دولت سودان برخوردار می‌باشند.
سودان نیز به این مسئله واقف است که شورشیان جنبش عدالت و برابری و نیز ارتش آزادی بخش سودان که در دارخور فعالیت دارند از حمایت ادریس دبی برخوردار است. بنابراین یک رقابت منطقه‌ای بین سودان وچاد در منطقه دریاچه‌های بزرگ حکمفرما است و دخالت‌های خارجی تحت عنوان “دخالت‌های بشر دوستانه” و “ حفظ صلح وامنیت بین‌المللی” به این رقابت منطقه‌ای دامن می‌زند. فرانسه وایالات متحده در تصویب قطعنامه‌های سازمان ملل متحد علیه سودان نقش مهمی ایفا نموده‌اند.
شورشیان چاد که در سال ۲۰۰۵ یک بار دیگر به نزدیکی انجامنا ، پایتخت چاد نزدیک شده بودند با وساطت فرانسه مجبور به عقب‌نشینی شدند . در پی این اقدام بود که دبی به منظور تامین ثبات دست به یک سری اقدامات دموکراتیک نمایشی زد و با به دست گرفتن دلارهای نفتی ناشی از فروش آن تا حدی ثبات را برقرار نمود. اما تحولات جدید در حالی آغاز شد که فروش کودکان چاد در مرز شرقی این کشور با سودان که توسط یک باند تبهکار فرانسوی انجام پذیرفت به یکی از مولفه‌های تنش میان فرانسه و چاد تبدیل شد .این کودکان در معرض بدترین شرایط زندگی اجتماعی قرار داشتند و در حالی کوکان دیگر نقاط جهان درفکر رفاه و آسایش بودند کودکان آواره در مرز چاد و سودان در فکر دور کردن پشه‌های آ‌لوده ازخود بودند. باند تبهکاران با عنوان فعالیت‌های بشر دوستانه اقدام به قاچاق این کودکان نمود و متعاقب آن دولت ادریس دبی فرانسه را به کارشکنی در روابط دو کشور و خواستار محاکمه قاچاقچیان کودک شد. از این مرحله به بعد بود که فرانسه در صدد امتیازگیری از دولت ادریس دبی برآمد.
ایالات متحده آمریکا که خواستار بی‌ثباتی در چاد و سودان است. خواهان تداوم بی‌ثباتی در این منطقه است تا به منظور حفظ قدرت خود و به عبارتی تثبیت ساختار قدرت آنارشیست حاکم بر نظام بین‌الملل منافع درازمدت خود در آفریقا را تاوین نماید. تداوم بی‌ثباتی و عدم وجود یک دولت مقتدر که بتواند تا حدی کشور را از وابستگی نجات دهد. مورد قبول آمریکا نخواهد بود. افزایش درآمدهای نفتی کشور چاد به ادریس دبی رئیس جمهور این کشور امکان می‌دهد تا از مداخله‌ دیگر کشورها در این منطقه جلوگیری نماید. منازعه چاد با بیگانگان در راستای همین همدستی و همکاری سارکوزی و بوش برای بی‌ثباتی چاد قابل ارزیابی است. اگر سارکوزی و بوش بتوانند ادریس دبی را به امتیازات بیشتر متقاعد نمایند تداوم حیات رژیم دبی امری محرز و در غیر این صورت بوش و سارکوزی شورشیان چاد را تقویت خواهند نمود و از سقوط دولت پشتیبانی خواهند نمود. تا از این طریق به منافع خود دست یابند. آنچه که در کشور ضعیف و کم توسعه چاد اتفاق می‌افتد معلول دخالت‌های استعمار فرانو است که فرانسه و آمریکا سعی دارند طرح‌های مشترک خود را برای سالیان سال در این منطقه به تحقق برسانند.

هادی محمدی فر

منبع : روزنامه رسالت