یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا

رضاقلی خان هدایت طبرستانی


جنسیت: مرد
نام پدر: محمدهادی
تخلص: هدایت
تولد و وفات: (۱۲۱۵ -۱۲۸۸) قمری
محل تولد: ایران - تهران - تهران
شهرت علمی و فرهنگی: نویسنده ، شاعر
معروف به لَلِه‌باشی و مشهور به شیرازی. ملقب به خانی و امیرالشعراء. نسبتش به شیخ کمال خجندی می‌رسد. پدرش از اعیان قریهٔ چارده ، از توابع دامغان بود و در زمان فتحعلی‌شاه قاجار به خدمت حسینعلی میرزا ، فرمانفرمای فارس رسید و همان‌جا درگذشت. پس از فوت پدر همراه مادر و بستگانش به تهران آمد و سپس به مازندرانرفت. بعد از چند سال همراه مادرش که قصد زیارت مکه داشت ، به فارس رفت و در خدمت محمدمهدی‌خان ، متخلص به شحنه ، مشغول تحصیل شد. هدایت از آغاز جوانی به سرودن شعر پرداخت و ابتدا چاکر تخلص می‌کرد. وی خدمات اداری خود را از دستگاه حسینعلی میرزا آغاز کرد. در این دوره بود که فتحعلی‌شاه مدتی در خدمت والیان فارس ، از جمله فیروز میرزا و فریدون میرزا بود تا اینکه عازم تهران شد و به خدمت میرزاآقاسی صدراعظم رسید. محمدشاه قاجار تعلیم و تربیت فرزند خود ، عباس میرزای نایب‌السلطنه (دوم) را به وی واگذار کرد و به همین جهت به لله‌باشی معروف گردید. پس از مرگ محمدشاه گوشه‌نشینی اختیار کرد ، ولی پس از مدتی به پیشنهاد امیرکبیر و دستور ناصرالدین شاه به سفارت خوارزم مأمور کردید و به امر رضاقلی‌خان در این سفر به تألیف کتابی در شرح راه و اسامی بلاد و اسامی سرکردگان و ریش سفیدان و حوادث این سفر به نام "سفارت‌خانهٔ خوارزم" پرداخت. پس از بازگشت به تهران با کمک علیقلی میرزا اعتضادالشلطنه به ریاست و ناظمیت دارالفنون انتخاب گردید. رضاقلی خان در ۱۲۷۹ق به للگی ولیعهد مظفرالدین میرزا انتخاب و همراه او به آذربایجان رفت و پس از بازگشت به تهران انزوا گزید. وی در مسجد هدایت به خاک سپرده شد. از دیگر آثارش: تذکرهٔ "ریاض العارفین" ، مبنی بر شرح حالات عرفا ، فضلا ، حکما ، ادبا ، شعرا از متقدمین و متأخرین و معاصرین؛ تذکرهٔ‌"مجمع‌الفحصا" در شش جلد؛ ملحقات "تاریخ روضهٔ الصفای ناصری" ، در سه مجلد ، که الحاقی است بر "تاریخ روضهٔ‌الصفا" تألیف میر محمد بن برهان‌الدین خاوندشاه؛ "مظاهرالانوارگ؛ "لطائف‌المعارف"؛ "فهرست التواریخ"؛ "فرهنگ انجمن‌آرای ناصری"؛ در لغت فارسی؛ ثنویات ستهٔ ضروریه شامل: "انوار الاولایهٔ" در معجزات ائمه (ع) بر وزن "مخزن الاسرار" نظامی گنجوی ، "گلستان ارم" مشهور به "بکتاش نامه" بر وزن "خسر و شیرین" نظامی گنجوی ، "بحرالحقایق" بر وزن "حدیقه" سنائی؛ "انیس العاشقین" بر وزن "لیلی و مجنون" نظامی گنجوی ، "خرم بهشت" ، "هدایت‌نامه"؛ "دیوان" شعر.
منبع : مطالب ارسالی


همچنین مشاهده کنید