۱۸ بهمن ـ ۷ فوریه ـ ماجرای شنیدنی دیدارهای دکتر شاخت از ایران و اندرزهای اقتصادی او به دولتهای وقت

هفتم فوریه در سال ۱۹۵۴ دكتر شاخت اقتصاددان آلمانی برای سومین بار در طول سه دهه به ایران دعوت شد تا برای حل مسائل وطن ما و پیشرفت اقتصادی راه حل بدهد. این بار (شش ماه پس از براندازی ۲۸ مرداد) با هدف دادن نظر درباره چاپ اسكناس تازه. چرا در ایران این همه به دكتر شاخت توجه می شد؟. برای این كه از همان نخستین سفر او به ایران (در دهه ۱۳۱۰) ، روزنامه ها تبلیغ وسیع كرده بودند كه او به دلایل نژادی دوستدار تاریخ ایران، هواخواه پیشرفت كشور ما و یك كارشناس بی طرف است و با دادن طرح های مالی، كمك بزرگ به حل مسائل اقتصادی آلمان كه پس از جنگ جهانی اول و كاهش ارزش پول تا حد یك نان به هزاران مارك كرده بود.
«شاخت» یك اقتصاددان ناسیونالیست آلمانی (متمایل به حزب نازی) بود كه از گزند بگیر و ببندهای پس از جنگ جهانی دوم جان سالم به در برده بود. وی كه (به خواست هیتلر) پیشنهادهای مالیاتی و گمركی و راه صنعتی شدن ایران را به دولت رضا شاه داده بود، در سپتامبر ۱۹۵۲ (مهر ۱۳۳۱) نیز در تهران به دولت دكتر مصدق اندرزهای فراوان در زمینه اقتصاد بدون نفت و سیاستهای مالیاتی و پولی و رساندن هزینه های دولت به حداقل ارائه كرده بود. این بار هم روزنامه های تهران پیرامون ملی گرا بودن شاخت و كمك او به حل مسائل اقتصادی دولتهای ضد استعمار كه جویای استقلال ملی هستند «بدون این كه نظردیگری داشته باشد» نوشته بودند و از او یك نماد بزرگ ساخته بودند.
سال بعد كه دولت كودتا از «شاخت» دعوت بعمل آورد، نخست او به آمدن به تهران تن نداد و پاسخ داد كه دادن اندرز از آلمان هم عملی است كه دولت تهران اصرار بر مذاكره از نزدیك كرده بود. هدف دولت زاهدی از دعوت «شاخت» انتشار اسكناس تازه (به بهانه راه افتادن نفت) بود و .... ولی دكتر شاخت نظر دیگری داشت.
وی موافق چاپ اسكناس بزرگتر از ۲۰ تومانی و فداكردن كار رقابت تولیدات داخلی با خارج (با افزایش تعرفه گمركی بر واردات) نبود و آن را مانع پیشرفت و مرغوب شدن محصولات داخلی می دانست و بر گرفتن مالیات تصاعدی (برحسب درآمد) و سیاست پولی بر پایه انعطاف پذیر بودن نرخ بهره نظر داشت و گرفتن مالیات فیكس (ثابت) را كه مورد نظر پولدارهای ایران بود كه به كودتا كمك كرده بودند رد می كرد.
ایجاد فروشگاههای دولتی بزرگ (نظیر فروشگاه فردوسی كه بعدا به فروشگاههای شهر و روستا تبدیل نام دادند به هدف پایین آوردن قیمتها با از میان برداشتن دست واسطه ها) و نیز تاسیس فروشگاهها تعاونی كاركنان (دولت و شركتها) از توصیه های دكتر شاخت به دولت ایران بوده اند. نخستین فروشگاه از این دست (فروشگاه فردوسی) توسط آلمانی ها به وجود آمد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز