یورو برتر از دلار

در ابتدا ذکر این نکته ضروری است که سیاست اخیر جمهوری اسلامی در جایگزینی یورو به جای دلار در تجارت خارجی، سیاستی بوده است که علاوه بر تمایل جمهوری اسلامی به اجرای آن، اقدامات اخیر امریکا در کنترل و ایجاد محدودیت در مبادلات خارجی جمهوری اسلامی به دلار نیز در تسریع و اتخاذ آن مؤثر بوده است. مقامات جمهوری اسلامی تصمیم دارند همچنان نقش یورو را در مبادلات خارجی افزایش دهند و از آنجایی که سیاست اخیر، ناشی از فرایند رفتاری امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران نیز می باشد، جمهوری اسلامی هم به منظور کاهش هزینه های اقتصادی خود و هم مقابله با امریکا، در اجرای این سیاست کاملاً جدی است.
در صورت انجام تجارت خارجی کشور به محوریت یورو در حوزه های مختلف و در صورت تثبیت نرخ ریال در برابر دلار نتایج زیر حاصل می شود: واردات کشور از کشورهای اروپایی به دلیل افزایش بهای کالاهای منطقه یورو کاهش خواهد یافت. صادرات کشور به کشورهای حوزه یورو تقویت خواهد شد. به دلیل فروش نفت به دلار، از هزینه ناشی از تجارت خارجی با یورو در کشورهای حوزه دلار افزایش نرخ متغیر خواهد بود. هزینه های قراردادهای منعقد شده ایران با شرکت های اروپایی به دلیل احتمال بسته شدن آنها به یورو، افزایش خواهد یافت. اقدام ایران به نفع اروپا خواهد بود و موجب تقویت یورو از لحاظ گسترش حوزه نفوذ در مبادلات و ذخایر بین المللی می شود و نیز موجب کاهش آسیب پذیری تجارت خارجی کشور ناشی از تحریم امریکا در مبادلات دلاری کشور خواهد شد. تجارت خارجی ایران به یورو و دلار تفاوتی برای کشور از لحاظ روش تجارت خارجی نخواهد داشت بلکه به کشوری که در آن یورو و دلار در جریان است بستگی خواهد داشت.به دلیل حجم ۲۵ میلیارد دلاری مراودات اقتصادی با اروپا، این حجم از خریدوفروش را می توان به یورو بدون هزینه (با فروش نفت به معادل یورو آن) انجام داد. در ۵ ماهه نخست سال ۲۰۰۷ میلادی، ۹‎/۴۲ میلیارد یورو مبادله داشته اند. (مرکز آمار اتحادیه اروپا)
با کاهش مبادلات خارجی به دلار، هزینه های جمهوری اسلامی از ناحیه تحریم های اقتصادی ایران از سوی امریکا کمتر خواهد شد (با این حال با این اقدام جمهوری اسلامی، این تمایل در امریکا شکل می گیرد که اقدامات تنبیهی بیشتری علیه جمهوری اسلامی در نظر گرفته شود و عوامل صهیونیستی این اقدام جمهوری اسلامی را در راستای مقابله با مردم امریکا تبلیغ می نمایند. در حالی که جمهوری اسلامی این اقدام را می تواند به عنوان یک واکنش تبلیغ نماید)‎/
این سیاست موجب محدودیت داخلی اقتصادی کشور از طریق حذف مشتریان پایه دلاری کالاهای ایران می شود و صادرکنندگان کشور در فروش کالاهای خود (در دوره کوتاه مدت) بعضی از بازارهای خود که دلار در آن جریان دارد را از دست می دهند.
واردات کالاهای مورد نیاز را می توان از فروشنده اصلی به یورو خریداری کرد. اما صادرکنندگان نمی توانند خریداران کالاهای ایرانی را وادار به پرداخت یورو کنند. بخصوص کشورهای آسیایی که تحت دلار آسیاسی (ACU) تجارت انجام می دهند. نرخ کالای وارداتی از منطقه یورو به دلیل روند افزایش قیمت یورو افزایش خواهد یافت. پرداخت ۰‎/۵ تا ۱‎/۵ درصد از هزینه نرخ تبدیل ارز به افزایش هزینه های کشورمان منتهی می شود. به این دلیل که خریداران تمایل دارند خریدهای خود را به دلار انجام دهند و در صورت درخواست یورو از سوی فروشندگان ایران هزینه تبدیل متوجه ایران می شود.
یورو همانند دلار به خوبی وارد چرخه اقتصاد جهانی نشده و دارای اشکالات و مشکلات خاص خود است. ایجاد مضامین جدیدتری در اقتصاد کشورمان از جمله صندوق های ضمانت نرخ ارز، نوسانات برای ارز ها یا شکل گیری بیمه ارزی ارز ها که دارای هزینه های خاص خود هستند، ضرورت می یابد. حفظ ارزش دارایی های خارجی که به یورو نگهداری می شود در مقابل کاهش ارزش دلار (این امر می تواند واردات کالاهای پایه دلار در کشور را بیشتر نماید بدون آنکه ارزش بیشتری مصرف نماییم. ) بازپرداخت وام های ارزی به یورو به دلیل افزایش بهای آن با مشکل مواجه خواهد شد و شرکت ها در بازپرداخت های خود کسری و کمبود خواهند داشت.
● سایر تأثیرات احتمالی
تشویق کشورهای دیگر به اتخاذ چنین شیوه ای و کاهش ارزش دلار با توجه به تأثیرات روانی اقدام جمهوری اسلامی تأثیر در کاهش ذخایر دلار کشورهای دیگر به سایر ارزهای معتبر بین المللی تأثیر روانی اقدام ایران در مبادلات بین المللی انرژی به دلیل نقش ایران در تجارت انرژی در سطح بین الملل (۸۰ میلیارد دلار)
تداوم کاهش بهای دلار و افزایش یورو در صورت اقدام سایر کشور ها تأثیر روانی در بازار و ذخایر دلاری احتمال حرکت دومینو (اقدام سایر کشورهای نفت خیز نظیر روسیه، ونزوئلا، لیبی و.‎/‎/)
کاهش ارزش دلار موجب افزایش قدرت رقابت اقتصادی امریکا و کاهش بدهی خارجی این کشور به سایر کشور ها از طریق کاهش ارزش دلار شده است. امریکا به عنوان بدهکارترین کشور در جهان از این جهت بیشترین نفع را می برد. گرچه در صورت ادامه وضعیت فعلی اعتبار دلار به شدت کاهش یافته و موجب تضعیف اقتصاد این کشور می شود. لذا به نظر نمی رسد در صورت توانایی امریکا برای مدیریت کاهش ارزش دلار، تداوم جدی تری بیابد. خوشبختانه بازار نفت توانسته به ازای کاهش ارزش دلار، خود را با قیمت های واقعی هماهنگ نماید و کاهش ارزش دلار نتوانسته در کوتاه مدت بر درآمد های نفتی کشور تأثیر منفی بگذارد اما از طریق افزایش هزینه های سرمایه گذاری و فرآورده ها و تورم جهانی می تواند بر اقتصاد کشور تأثیر منفی بگذارد.
● تهدید ها و فرصت های جایگزینی یورو به جای دلار در مبادلات خارجی ایران
در صورتی که ایران بدون تغییر ذخایر ارزی، تنها مبادلات خارجی خود را به یورو انجام دهد، این اقدام می تواند پیامدها، فرصت ها و تهدیدهای زیر را برای کشورمان به دنبال داشته باشد:
▪ وابستگی ایران به دلار امریکا کاهش می یابد
▪ تجارت ایران با کشورهای منطقه یورو تسهیل می شود. هزینه تعویض ارز از دلار به یورو جهت خرید از کشورهای منطقه یورو کاهش می یابد. در صورت جدی تر شدن مسئله تحریم های مالی از سوی امریکا علیه ایران، وابستگی کمتر به دلار و جایگزینی یورو به جای آن وضعیت مناسب تری برای جمهوری اسلامی برای مقابله ایجاد می کند.
▪ در حال حاضر بازارهای نفت جهان بر مبنای دلار می باشد. لذا بیشتر درآمدهای نفتی ایران به دلار است و تغییر این درآمد ها به یورو حداقل در کوتاه مدت هزینه هایی را به دنبال خواهد داشت (از جمله ایران واردات خود را از برخی کشورهای جهان مانند امارات به دلار انجام می دهد. تغییر واحد پول تجاری از دلار به یورو، در تجارت این کشورها، هزینه معاوضه پول را به دنبال خواهد داشت)‎/ اگر زمان دریافت ارز ناشی از صادرات، تفاوت زمانی چندانی با زمان پرداخت ارز برای واردات نداشته باشد اساساً تغییر ارزش ارز کشور ها تفاوت چندانی برای ایران نخواهد داشت و در این صورت هیچ ارز خارجی مزیتی بر دیگری ندارد. از این به بعد، جایگزینی یورو به جای دلار نیز برای ایران تأثیری نخواهد داشت. در حال حاضر بخش خصوصی وام های ارزی قابل توجهی را از صندوق ذخیره ارزی کشور دریافت کرده است. با توجه به بالا رفتن ارزش یورو در مقابل دلار اگر واحد پول خارجی کشور از دلار به یورو عوض شود و دریافت کنندگان وام مجبور شوند وام های خود را به یورو پرداخت نمایند، زیان خواهند دید. در این زمینه سازوکاری برای بیمه کردن تغییرات نرخ ارز ها باید برای بخش خصوصی ایجاد شود.

مصطفی آذری
مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد

منبع : روزنامه ایران