شما هم معتادید؟

همه ما مصادیق کلی و عمومی اعتیاد را می‌شناسیم اما شاید ندانیم اعتیاد تنها محدود به مصرف سیگار و مواد مخدر نیست، یا به عبارتی دیگر اعتیاد را نه از جنبه جرم بلکه از جنبه بیماری و شناخت آن می‌خواهیم مورد بررسی قرار دهیم.
برای روشن‌تر شدن موضوع، ما هر نوع اعتیاد را به تفکیک دسته‌بندی کردیم. هر چند که این قصه سر دراز دارد.
● اعتیاد به غذا‌ها
▪ بعضی از انواع غذا‌های اعتیاد‌آور
۱) کافئین:
چای و قهوه حاوی کافئین است که یکی از محرکان اعتیاد‌آور سیستم عصبی به شمار می‌رود اما همه شما می‌دانید که...
۲) شکر:
مصرف شکر زیاد، مکانیسم تولید گلوکز را در بدن مختل می‌کند. مهم‌ترین منبع گلوکز در بدن کربو هیدرات‌ها هستند، به همین دلیل اگر کسی به مقدار زیاد از شکر استفاده کند، که یکی دیگر از منابع گلوکز است، بدن برای انرژی به شکر وابسته می‌شود.
۳ شکلات:
شکلات حاوی تئوبرومین است – ماده‌ای شبیه به کافئین – همچنین حاوی فنتیلامین (pea)، ماده‌ای که روی وضعیت روانی تاثیر می‌گذارد.
۴) غذا‌های افیونی:
یک نظریه می‌گوید مواد لبنی و حبوبات مثل پاستا، نان و چیپس می‌توانند اعتیاد‌آور باشند. این باور وجود دارد که پروتئین موجود در این غذا‌ها حاوی پپتید‌های اعتیاد‌آور است که افیون نامیده می‌شود و باعث می‌شود که بدن اکسورفین تولید کند.
بعضی بر این عقیده‌اند که لبنیات و حبوبات به این دلیل تاثیر اعتیاد‌آور روی بدن می‌گذارند چون بدن‌ ما برای استفاده از چنین غذا‌هایی طراحی نشده است. مثلا ماکارونی یا پنیر را به صورت عادی در طبیعت نمی‌بینیم. این غذا‌ها می‌تواند در بدن ایجاد حساسیت و آلرژی نیز بکند.
▪ اعتیاد‌های غذایی مختل‌کننده‌ اعصاب
اگرچه این نوع از اعتیاد میان خانم‌ها متداول‌تر است، اما بعضی از مرد‌ها هم که مشکلات احساسی دارند، می‌توانند به این مساله دچار شوند. از دست دادن اختیار با دیدن غذایی که به آن اعتیاد دارید، فقط یک عادت نیست. مرد‌هایی که مشکلات احساسی و اجتماعی دارند در بیشتر مواقع با زیاد خوردن آرامش می‌گیرند. برای این مردان غذا‌های خوشمزه می‌تواند جای تنهایی، اعتماد به نفس پایین و افسردگی‌شان را بگیرد. مردم بستنی می‌خورند چون خوشمزه است، اما هر غذای خوشمزه‌ای می‌تواند به عنوان یک آرامش بخش هم استفاده شود. مردم خیلی زود به این مساله عادت می‌کنند.
● چطور از اعتیاد‌های غذایی جلوگیری کنید
همانطور که قبلا ذکر شد، غذا‌هایی هستند که ذاتا اعتیاد‌آورند و اگر کسی زیاد از آنها استفاده کند ممکن است به آن معتاد شود، نوشیدن ۲ تا ۳ فنجان قهوه در روز می‌تواند باعث اعتیاد شود. همچنین مصرف زیاد شکر، شکلات و بعضی محصولات لبنی و حبوبات نیز می‌تواند اعتیاد بیاورد. هنوز مشخص نشده است که فرد باید چه میزان از این مواد را مصرف کند تا به آن معتاد شود.
حفظ تعادل در خوردن مهم‌ترین چیز است. همیشه به واکنش بدنتان بعد از صرف هر غذایی توجه کنید. اگر دیدید گرسنه‌تر شدید، بدانید که آن از غذا‌های آلرژی‌زا بوده است.
● آیا شما هم یک معتاد غذایی هستید؟
در اینجا به بعضی از علائم آن اشاره می‌کنیم:
▪ میل زیاد برای غذایی به خصوص
▪ خوردن زیاد چیزی
▪ گرسنه شدن بعد از مصرف بعضی غذاها
▪ گوشه‌گیری
▪ ‌اضطراب
▪‌ کج‌خلقی و بد‌اخلاقی هنگام گرسنگی
▪ سو‌ء‌تغذیه به مدتی طولانی
▪ افزایش وزن
▪ خستگی
● اعتیاد به ورزش
اعتیاد به ورزش مساله‌ای نادر است اما حقیقت دارد. به ازای هر انسانی که بیش از حد ورزش می‌کند، صد‌ها انسان هستند که اصلاً ورزش نمی‌کنند، معمولا آن دسته از افرادی زندگی بهتر و سلامت‌تری خواهند داشت که به تناسب ورزش کنند.
سال‌ها پیش، فیزیولوژیست‌های ورزش تصور می‌کردند که این احتمال وجود دارد که افراد به ورزش کردن معتاد شوند، دقیقا مثل اعتیاد به مورفین و مواد‌مخدر. ورزش شدید باعث افزایش میزان اندورفین در بدن می‌شود. نام اندورفین ترکیبی از واژه درونی و مورفین است و این مواد شیمیایی با گیرنده‌های مشابه مواد‌مخدر کار می‌کنند. اندورفین بدن با فعالیت فیزیکی زیاد افزایش می‌یابد. دانشمندان تصور می‌کردند که این می‌توان همان دلیل اعتیاد فرد به ورزش شود.
بیشتر تمرین‌های ورزشی شدید باعث افزایش اندورفین می‌شود، یکی از تحقیقات انجام گرفته در این زمینه نشان داد که وزنه‌برداری باعث بالا رفتن اندورفین می‌شود، که مشابه با افزایش آن به سبب دویدن روی تردمیل می‌باشد. بدن فقط در زمان فعالیت اندورفین تولید می‌کند، و بیشتر بودن این ماده باعث می‌شود قدرت تحمل ما در برابر فشار‌های فیزیکی بیشتر شود.
اما چقدر ورزش زیاد است؟ ورزش زمانی اعتیاد به شمار می‌رود که باعث شود شما از سایر مسائل زندگی وا بمانید؛ خانواده، دوستان و سایر مسوولیت‌ها. در اینجا جدولی تهیه کرده‌ایم که شامل سوالاتی است که به شما کمک می‌کند ببینید تا چه حد به ورزش اعتیاد دارید. اکثر اوقات، اعتیاد به ورزش به مشکلات مهم و جدی دیگری نیز منجر می‌شود، مثل اختلال وسواس فکری – عملی، یا افسردگی، که در این‌صورت نیاز به مراجعه به متخصص می‌باشد.
▪ آیا به ورزش اعتیاد دارید؟
اگر به سوالات زیر پاسخ مثبت دهید، یعنی به ورزش اعتیاد پیدا کرده‌اید:
۱) برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌تان، برنامه‌های ورزشی است.
۲) جعبه داروهایتان حاوی ایبوپروفن، ناپروسین و پیروکسیکام می‌باشد.
۳) قفسه لباس‌هایتان، بیش از سایر لباس‌ها، پر از کفش‌ها و لباس‌های ورزشی است.
۴) فکر می‌کنید درد داشتن جالب و سرگرم کننده است.
۵) حتی اگر آسیب ببینید، باز هم دوست دارید زمان و شدت تمرینتان را افزایش دهید.
● اعتیاد به خرید
نظر‌سنجی‌هایی که به تازگی در دوبی انجام شده، نشان داده است که ۶۸ درصد از پاسخ دهندگان به خاطر احتیاج خرید می‌کنند، ۱۶ درصد برای درمان افسردگی، هشت درصد برای مقابله با سر رفتن حوصله، شش درصد بر اثر اعتیاد و دو درصد هم برای ارتباط برقرار کردن با دیگران. در مورد اعتیاد به خرید، با وجود وام‌های شخصی با بهره پایین و تبلیغات مختلف کارت‌های اعتباری در دوبی، بعضی پیش‌بینی می‌کنند که این اعتیاد در دوبی رشد خواهد کرد.
اعتیاد به خرید هم در خانم‌ها و هم در آقایان دیده می‌شود. طبق تحقیقاتی که در دانشگاه استنفورد انجام شده علت نسبت دادن این اعتیاد به خانم‌ها به این دلیل است که آنها بیشتر این خصلت را ابراز می‌کنند.
افراد مبتلا به اعتیاد خرید آنقدر خرید می‌کنند تا از پا درآیند و به این طریق احساس خوبی به آنها دست می‌دهد. این افراد در زندگی شغلی خانوادگی خود دچار مشکل می‌شوند همانطور که انواع دیگر اعتیاد در زندگی اخلال ایجاد می‌کنند.
● خرید برای رفع افسردگی؟
بعضی معتقدند اعتیاد به خرید وقتی پیش می‌آید که افراد جامعه زندگی خود را تهی حس می‌کنند و با خرید، و به دنبال معنی دادن به زندگی خود هستند. تعداد زیادی از مردم اعتراف می‌کنند که در فرهنگی زندگی می‌کنند که تنها تفریح موجود رفتن به بازار و خرید است. این افراد فکر می‌کنند که دست خالی برگشتن به خانه نشانه ضعف است.
بعضی مردم فکر می‌کنند که خرید، خیلی ارزانتر از رفتن به مطب روانپزشکی برای رفع افسردگی است. بازار محلی است که شما می‌توانید به گردش بروید، دوستان خود را ببینید و کمی گپ بزنید. قبلا افراد دارای حقوق‌های بالا زیاد خرید می‌کردند اما این روز‌ها خانواده‌های با درآمد پایین هم به این بیماری دچار شدند. افرادی که بیش از حد کار می‌کنند و بیش از حد استرس دارند، بیش از حد هم خرج می‌کنند.
● اعتیاد به اینترنت
اختلال اعتیاد به اینترنت یک ناهنجاری روانشناختی است که مانند اعتیاد به مواد‌مخدر نشانه‌های تحمل، ترک و برگشت علایم را در خود دارد. این بیماری روانشناختی، علاوه بر آزار دادن خود فرد، بر روابط او با دیگران نیز تاثیر گذاشته، اخلال ایجاد می‌کند و همانطور که از نام آن پیداست، کاربران اینترنت و شهروندان دنیای مجازی و آنلاین، کسانی هستند که در معرض خطر روز‌افزون ابتلا به این بیماری هستند.
مشکلات زمانی خود را نشان می‌دهند که شخص آنقدر در زندگی مجازی‌اش در دنیای مجازی غرق می‌شود که از زندگی حقیقی‌اش غافل شده. سلامتی، شغل؛ روابط خانوادگی و دیگر مسوولیت‌هایش را فراموش می‌کند. کار با اینترنت هم مثل همه کار‌های دیگر محتاج رعایت تعادل و میانه‌روی است و تفاوت میان یک «کاربر سالم» و یک «کاربر معتاد» در همین نکته است.
پاره‌ای از بیماری‌های اینترنتی به شرح زیر است:
۱) خودگردی:
نوعی بیماری اینترنتی است که مبتلا‌یانش به طور مرتب نام خودشان را در اینترنت جست‌و‌جو می‌کنند. این بیماری عمدتا در میان طبقه روشنفکر و مطبوعاتی‌ها رواج دارد.
۲) وبلاگ افشایی:
این گروه از مبتلایان، راز‌ها و اسراری را که معمولا شخصی و خصوص قلمداد می‌شوند، روی وبلاگ‌های شخصی‌شان برای عموم افشا می‌کنند.
۳) وبگردی:
عاملی است که باعث می‌شود بدون هیچ برنامه‌ای به متور‌های جست‌‌وجو‌گر سر بزنند و بدون هدف سایت‌های مختلف را زیر و رو کنند.
۴) شکار عکس:
مبتلایان به این بیماری مدام به عکس‌های مختلف و آلبوم‌های افراد سر می‌زنند.
۵) آشغال جمع‌کنی:
یعنی تمایل به جمع‌آوری و بایگانی هر چیز به درد نخور.
● اعتیاد به S. M. S
این نوع اعتیاد را می‌توان در دسته اعتیاد‌های مدرن تلقی کرد. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که تقریبا اکثریت کاربران موبایل مبتلا به این پدیده هستند. این دسته معتقدند همانگونه که هر سلامی علیکی دارد، ‌هر پیامی هم جوابی دارد. بنابر این داستان ادامه دارد تا زمانی که یکی از طرفین کوتاه بیاید.
● اعتیاد به تلویزیون
اعتیاد به تلویزیون زمانی اختلال به حساب می‌آید که فرد درباره تماشای تلویزیون دچار وسواس شده باشد؛ وسواسی که در بسیاری از موارد کنترل آن بی‌نهایت دشوار خواهد بود. اعتیاد به تلویزیون شباهت‌های بسیاری به دیگر انواع اعتیاد از جمله مواد‌مخدر دارد که باعث به وجود آمدن حالت روحی تحریف شده‌ای در فرد می‌شود.
تشخیص اعتیاد و تعیین مرز‌های آن به طور کلی مساله پیچیده‌ای است. با اینکه عادات تماشای تلویزیون طی دهه‌ها مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته اما هنوز چک لیستی برای تشخیص اعتیاد به تلویزیون وجود ندارد. اعتیاد به تلویزیون زمانی مشکل‌آفرین خواهد شد که فرد نمی‌خواهد تلویزیون تماشا کند اما با وسوسه کنترل‌ناپذیری در روشن کردن این جعبه جادویی مواجه می‌شود. در چنین شرایطی ممکن است فرد حتی از مسوولیت‌های مهمش در راه تلویزیون چشم‌پوشی کند. یکی دیگر از اثرات وخیم اعتیاد تلویزیون این است که افراد موقع تلاش برای عدم تماشای تلویزیون به مدت طولانی، اغلب نشانه‌هایی از انزوا‌طلبی از خود نشان می‌دهند.
تماشای تلویزیون به مدت طولانی و در فواصل زمانی کوتاه در نهایت ممکن است به بروز علائمی مثل احساس خشم، افسردگی و بی‌حوصلگی منجر شود. براساس آمارگیری‌های انجام شده در کشور‌های مختلف که نتایج نسبتا مشابهی را به همراه داشته است، افراد به طور متوسط روزانه ۵/۳ ساعت به تماشای تلویزیون می‌نشینند در حالی که این میزان برای دیگر عادت‌های روزانه از جمله مطالعه، در مجموع به ۳۰ دقیقه نمی‌رسد.

مهدی تمجیدی

منبع : روزنامه تهران امروز