صرافی ها به صرفه ترند

اگر قصد سفر به خارج از كشور را دارید آیا می دانید پس از تهیه بلیت اولین كار ضروری چیست؟ تصور كنید در یكی از كشورهای اروپایی یا حاشیه خلیج فارس یا آفریقایی هستید و چمدانتان پر است از تراول ها و اسكناس های یكهزارتومانی و ۲هزارتومانی. نخستین كاری كه باید انجام دهید رفتن به بانك و تبدیل پول های ایرانی به پول رایج آن كشور است، پس قبل از مسافرتتان این كار را در داخل كشور انجام دهید. بانك ها، صرافی ها و دلار فروش های خیابانی در این كار به شما كمك می كنند.خیابان فردوسی و چهارراه استانبول تهران مركز تجمع صرافی هاست. صرافی ها از جمله نهادهای تجاری هستند كه از قدیم الایام در ایران وجود داشته اند. البته صرافی های قدیمی پیش از آنكه بانك ها تاسیس شوند، كار بانكی انجام می دادند؛ به مردم وام می دادند، سلف خری می كردند، پول مردم را به امانت نگه می داشتند و...
اما با تاسیس بانك ها و گسترش روزافزون زندگی شهرنشینی و دنیای جدید، كاركرد صرافی ها هم تغییر كرد. در حال حاضر عمده ترین كاركرد این نهاد تجاری قدیمی تبدیل ارز محسوب می شود. البته آنها در كنار تبدیل ارز، به فروش سكه هم مبادرت می كنند. صرافی های دخمه ای و تنگ و تاریك گذشته، حال جای خود را به مغازه های شیك و تر و تمیزی داده اند كه بیشتر شبیه بانك ها می نمایند.جای حاجی بازاری های قدیمی و تلق تلق چرتكه ها را هم جوان های شیك پوش و كامپیوترهای امروزی گرفته است، با این همه صرافی ها همچنان با این عنوان فعالیت می كنند. نخستین مشخصه صرافی ها كه در پشت ویترین همه صرافی ها به چشم می خورد، وایت بردی است كه قیمت خرید و فروش ارزها و سكه را روی آن نوشته اند. سكه بهار آزادی، طرح قدیم، جدید، نیم سكه، ربع سكه، دلار، یورو، پوند، درهم و... قیمت فروش ارزها با قیمت خرید معمولا یك الی سه تومان تفاوت دارد. با این وجود برخی از شهروندان به این قیمت ها توجهی نمی كنند و از صراف، قیمت ها را می پرسند. همین تفاوت قیمت خرید و فروش آنگونه كه خود صراف ها می گویند سود اصلی آنها محسوب می شود.
ورود به یكی از صرافی ها در خیابان فردوسی شناختن این شغل را ملموس تر می كند.سه نفر پشت یك میز بزرگ سنگ مرمر نشسته اند. یكی با تلفن صحبت می كند، دیگری یك بسته اسكناس هزار تومانی را به مشتری می دهد و نفر سوم هم با ماشین حسابش ور می رود. حرف زدن با صراف ها كار مشكلی است. قیمت ها را اگر مشتری باشی به زحمت می توانی از زیر زبانشان بیرون بكشی، زیرا آنها را روی تابلو نوشته اند. اگر پرسش دیگری داشته باشی كه وضع بدتر می شود. به هر حال یكی از صرافان می گوید: می خواهی بپرسی چرا قیمت ارز بالا است؟ خب، تقصیر دولت است. بانك مركزی به ما ارز نمی دهد. صرافی ملی در واقع شبیه به بانك است.
صراف ها از آنجا كه خود صنف مستقل ندارند زیرمجموعه اتحادیه طلا و جواهرفروشان هستند و مجوز كسب خود را مستقیما از بانك مركزی دریافت می كنند.در سال ۷۴ و بعد از افزایش شدید قیمت ارز در بازار آزاد، ستاد تنظیم بازار ارز باصدور اطلاعیه ای هرگونه خرید و فروش ارز در خارج از سیستم بانكی را قاچاق اعلام كرد. به دنبال این اطلاعیه صرافی ها كه حدود یك سال و نیم از فعالیت قانونی شان می گذشت، عملا كاربری خود را از دست دادند و بسته شدند. از آن زمان تا بازگشایی دوباره صرافی ها، خرید و فروش ارز علاوه بر سیستم بانكی توسط دلال های خیابانی به صورت غیرقانونی و البته علنی صورت می گرفت، اما بعد دولت به این جمع بندی رسید كه در چارچوب یكسان سازی نرخ ارز، صرافی ها را دوباره راه اندازی كند. راه اندازی دوباره صرافی ها با شرایط ویژه ای امكانپذیر شد. طبق مصوبه شورای پول و اعتبار مورخه ۶/ ۸/۸۰ صدور مجوز فعالیت صرافی به عهده بانك مركزی است و هرگونه خرید و فروش ارز تنها از طریق شعب ارزی بانك ها و صرافی های دارای مجوز امكانپذیر است، به این ترتیب بانك مركزی متولی اعطای مجوز برای صرافی است. اگر قصد راه اندازی صرافی دارید لازم است، بدانید علاوه بر شرایط بانك مركزی مثل گذراندن امتحانات و آزمون های خاص برای كاركردن در تهران، سرمایه ای به میزان حداقل ۱۰۰میلیون تومان و برای شهرستان ۵۰ میلیون تومان ضروری است. صرافی ها تحت عنوان شركت تضامنی و زیر نظر بانك مركزی تاسیس می شوند. صرافی با استناد به بند ۷ ماده ۲ قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران از جمله معاملات تجاری محسوب می شود كه به تبع آن هر كسی شغل خود را وارد عملیات صرافی كند تاجر شناخته شده و مقررات قانون تجارت بر او حاكم می شود. شركت تضامنی كه صرافی ها با این عنوان مجوز كسب می گیرند نیز شركتی است كه تحت اسم مخصوص بین دو یا چند نفر برای امور تجاری تشكیل می شود و در آن مسئولیت شركا به صورت تضامنی است، یعنی هر شریك در قبال بدهكاران احتمالی، مسئول پرداخت تمام قروض شركت است. مدیر صرافی ملی در خصوص چگونگی تنظیم قیمت ها می گوید:ما هر روز قیمت ها را از بانك مركزی می گیریم.
او می گوید: اینها قیمت های اعلام شده از طرف بانك مركزی است.باوجود آنكه بانك ها كار تبدیل ارز را انجام می دهند، صرافی ها نیز همچنان به عنوان رقیبان بانك ها در این عرصه فعالیت می كنند. دكتر عباس هشی - كارشناس بازار سرمایه- درخصوص كاركرد صرافی ها می گوید: باوجود بانك ها، ضرورت حضور صرافی ها قابل كتمان نیست.
مردم معمولا ترجیح می دهند پول های با حجم كم خود را در صرافی ها تبدیل به ارز كنند چرا كه برایشان به صرفه است. بانك ها كارمزد می گیرند اما صرافی ها نمی گیرند. این استاد دانشگاه به توریست ها نیز اشاره می كند و می افزاید: هرچه امكاناتی چون صرافی ها بیشتر و در دسترس تر باشند، توریست ها راحت تر می توانند ارز خود را به پول رایج كشور تبدیل كنند. او معتقد است وجود صرافی های بیشتر در جذب توریست نیز تاثیر مثبت خواهد داشت.
دلارفروش های خیابانی
دلال های خیابان یا اصطلاحا دلار فروش ها هم در كنار صرافی ها و بانك ها، مبادرت به تبدیل ارز می كنند. اگر گذرتان به خیابان فردوسی و اطراف چهارراه استانبول تهران افتاده باشد، حتما در كنار شهروندانی كه در رفت و آمد هستند، افرادی را دیده اید كه چشم و زبانشان هماهنگ و همزمان كار می كنند؛ آقا، دلار، یورو، خانم دلار بدم، یورو.
اینها عمدتا یك بسته اسكناس در دستشان و به فاصله تقریبا ۲۰، ۳۰ متری از همدیگر مستقرند. دلارفروش های خیابانی فعالیتی غیرمجاز اما به صورت علنی و آشكار انجام می دهند. آنها بدون هیچ گونه پرداخت هزینه ای، اصطلاحا كاسبی می كنند، نه مالیات می پردازند، نه اجاره مغازه دارند و نه پول آب و برق و... . امتیاز ویژه این دلارفروش های كنار خیابان در خرید و فروش از تفاوت قیمت آنها با صرافی ها و بانك هاست. اینها ارزها را معمولا با چند ریال كمتر از قیمت صرافی و بانك می فروشند و بالعكس با چند ریال بیشتر هم ارز را از مشتری خریداری می كنند. برخی از شهروندان هم به همین دلیل ترجیح می دهند با آنها معامله كنند، البته حجم این معامله ها بالا نیست، اما این امتیاز ویژه به این سادگی هم نیست. دلافروش ها هر چند ارز را با قیمت كمتری می فروشند یا با قیمت بیشتر نسبت به صرافی ها می خرند، اما در عوض كارمزد دریافت می كنند. به گونه ای كه در آخر معامله تفاوت چشمگیری نصیب مشتری می شود. از این مسئله كه بگذریم، دلارفروش ها زیر نظر هیچ ارگان و نهاد خاصی فعالیت نمی كنند. لذا به دلیل عدم نظارت بر كار آنها، در صورت متضرر شدن مشتری از معامله كردن با آنها، امیدی به پیگیری نیست، چه آنها نه جا و مكان ثابتی دارند و نه مسئولیتی در قبال كار خود نسبت به مشتری. فرضا اگر اسكناس های تقلبی از طرف آنها به مشتری ها تحویل داده شود، هیچ سند و دلیلی برای ثابت كردن و در نهایت پیگیری موضوع نیست. دلارفروش ها اصطلاحا موی دماغ صرافی ها هستند. آنها با استفاده از تفاوت قیمت خود با صرافی ها، مشتری ها را جذب می كنند، اما در نهایت با حساب كردن كارمزد و كمیسیون، پول بیشتری از مشتری می گیرند . اینها جملات یك صراف در وصف دلارفروش هاست. او می گوید: دلارفروش ها بدون اینكه مالیات بدهند یا هزینه دیگری صرف كنند، راحت معامله می كنند و هیچ تضمینی هم در امنیت اینگونه معامله ها نیست. بانك مركزی كه بر كار صرافی ها و اتحادیه و جواهرفروشان نظارت دارد باید فكری به حال اینها هم بكند .دكتر عباس هشی، كارشناس بازار سرمایه درباره دلال های خیابانی می گوید: حضور اینگونه افراد، ناشی از بیماری اقتصاد ماست.بیش از ۶۰ درصد اقتصاد كشور ما زیرزمینی است، یعنی اكثرا میل به پنهان كاری و عدم شفافیت و گریز از قوانین و قواعد مرسوم دارند. در چنین اقتصادی كه بیكاری هم بیداد می كند، وجود دلارفروش های خیابانی غیرطبیعی نیست. او فعالیت این افراد را نمونه ای از اقتصاد زیرزمینی می داند و البته ریشه آن را در بیكاری و بیماری اقتصاد می داند. این استاد دانشگاه در توضیح بیشتر وضعیت اقتصادی كشور می گوید: امروز وضعیت به گونه ای شده است كه شما هر جنس و كالایی را در هر محلی می بینید، بدون اینكه مقررات مربوط به فروش آن رعایت شده باشد یا اطمینانی از سلامت و بهداشت آن داشته باشید. دكتر هشی می افزاید: هر گاه می توانستید بگویید چرا در قصابی برنج طارم می فروشند، می توانید بگویید چرا سر خیابان به این راحتی دلار می فروشند. این استاد دانشگاه می گوید: خود مردم باید به این نكات توجه كنند و در صورتی كه با نك ها و صرافی ها وجود دارند، از خرید و فروش كردن با دلارفروش ها پرهیز كنند، چون بانك ها و صرافی ها مطمئن تر هستند. یك كارمند صرافی هم درباره رابطه صراف ها با دلارفروش ها می گوید: صراف ها بعضی از دلارفروش ها را قبول دارند و بعضی ها را قبول ندارند. به برخی از آنها تا ۱۰۰میلیون تومان هم اعتبار می كنند، اما بعضی را هزار تومان هم اعتبار نمی كنند .او هم دلیل اصلی دلارفروشی در خیابان را بیكاری می داند و می گوید: این آدم های بیكار، اینجا روزی حداقل ۶ ۵ هزار تومان كار می كنند. خب، كجا بروند بهتر از اینجا. این كارمند صرافی در ادامه توضیح می دهد كه دلارفروش ها نه تنها رابطه بدی با صرافان ندارند، بلكه به صورت درصدی با آنها كار هم می كنند. یعنی مشتری می آورند و درصدی هم به عنوان حق الزحمه دریافت می كنند .
شركت های صرافی بانك ها
در كنار صرافی ها، بانك ها هم از ابتدا مبادرت به تبدیل ارز می كرده اند، با این وجود بانك ها در كنار فعالیت های بانكی خود، اقدام به تشكیل شركت صرافی نیز كرده اند. شركت صرافی توسعه صادرات ایران، اولین شركت صرافی است كه توسط یك بانك دولتی (بانك توسعه صادرات) تشكیل شده است. این اقدام در پی تصویب شورای پول و اعتبار بود كه بر اساس آن به بانك ها اجازه داده شد در قالب شركت سهامی خاص، صرافی هایی را خارج از نام بانك ها تاسیس كنند. شركت صرافی بانك ملی نیز از دیگر شركت هایی است كه توسط یك بانك دولتی آغاز به كار كرده است، این شركت با سرمایه یك میلیارد تومان به انجام خرید و فروش و تبدیل ارز می پردازد. این اقدام بانك ها هر چند باعث كوتاه شدن دست واسطه ها می شود و خدمات مطلوب تری را به مردم ارائه می دهد، اما خطر ورود پولشویی به سیستم این شركت ها را نیز به همراه دارد.
ابراهیم بهشتی

منبع : روزنامه همشهری