کشت هایدروپونیک

کلمه هایدروپونیک از ترکیب دو واژه یونانی هایدرو به معنای آب و پونوس به معنای کار و تلاش ساخته شده است این کلمه را اولین بار دکتر گریک استاد یکی از دانشگاههای کالیفرنیا به کار گرفت. وی در سال ۱۹۲۹ از روشی برای پرورش گیاهان استفاده کرد که تا پیش از آن در حد یک روش آزمایشگاهی بود. درطول قرن نوزدهم تعدادی از دانشمندان تحقیقات مهمی درباره ماهیت تغذیه گیاهان انجام دادند. آزمایشهای کلاسیک توسط برخی ازدانشمندان گیاه شناس آلمانی نظیر ساکس و نوپ پی گرفته شده بود. ساکس در سال ۱۸۶۰ و نوپ در سالهای ۱۸۶۱ تا ۱۸۶۵ به اولین مفاهیم در زمینه نیازهای اساسی غذایی گیاهان دست یافته بودند. فرمول شیمیایی ابداع شده توسط این دو دانشمند و دیگران بود که بعدها نقش عمده ای در رفع محدودیتهای پیش روی دکتر گریک در کشت هیدروپونیک ایفا کرد.
پرورش گیاهان به روش هایدروپونیک تا قبل از دکتر گریک صرفاً در حد تحقیقات آزمایشگاهی و یا به صورت موردی در برخی تمدنهای باستانی مطرح بوده است بدون آنکه درک صحیح و مناسبی از این روش وجود داشته باشد. دکتر گریک به تشخیص خود درباره ظرفیت و دامنه توسعه تجاری هایدروپونیک و مشاهداتش در مورد تکنیکهای آزمایشگاهی به کار گرفته شده باور داشت و بر آن بود که این آزمایشها را با هدف توسعه یک حرفه تجاری ادامه دهد.
در فاصله سالهای ۱۹۳۰ تا ۱۹۴۰ دانشمندان ژاپنی، اروپایی و امریکای شمالی به کسب دانش بیشتر در این زمینه ترغیب شدند و دست به یکسری فعالیت گسترده زدند. ارتش ایالات متحده برای تهیه غذای تازه گروهان سواره نظام خود در جنگ جهانی دوم که در پایگاههای غیر حاصلخیز منطقه اقیانوس منجمد جنوبی مستقر بودند از کشت هایدروپونیک استفاده نمود بطوریکه درسال ۱۹۵۲ نزدیک به هشت میـلیون پوند سبزی و میوه تازه ازطریق هایدروپونیک ارتش آمریکا تولید نمود. شرکت های تجاری در زمینه کشت هایدروپونیک بعد از جنگ جهانی دوم در فلوریدا تاسیس شدند که در زمینه پرورش محصولات صیفی و سبزی و گلهای زینتی فعالیت می کردند. مساحت این مزرعه ۲۲ هکتار و به صورت گلخانه بود.
گزارشات اخیر نشان می دهد که در حال حاضر بیش از یک میلیون خانواده در امریکا دارای دستگاههای کشت بدون خاک بوده که از آن جهت تولید مصرف خانگی استفاده می شود. فرانسه، کانادا، افریقای جنوبی، هلند، ژاپن، استرالیا، و آلمان از جمله کشورهای پیشرو در زمینه کشت هیدروپونیک می باشند.
در ایران کشت هایدروپونیک محصولات سبزی، صیفی و برخی میوه ها مانند توت فرنگی رونق قابل توجهی نیافته است. اما در برخی از نقاط ایران مانند شهرهای هشتگرد کرج، کرمانشاه، تهران و جزیره کیش تولید محصولات باغی به روش کشت هایدروپونیک و به صورت تجاری گسترش یافته است
● نگرشی بر صنعت هیدروپونیک
پرورش گیاهان به روش هایدروپونیک از نیم قرن گذشته در عرصه جهانی افزایش یافته است و حتی برخی از کشورها به آن توجه بیشتری نموده اند.به عنوان مثال ایالات متحده با ۱۵۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۱۹۵۰،به میزان ۵/۱ میلیون هکتار از اراضی آن زیر کشت محصولات زراعی و باغی بود علیرغم روند افزایش جمعیت به ۲۰۴میلیون نفر در سال ۱۹۷۰بدلیل گسترش کشت هایدروپونیک سطح زیر کشت اراضی را به ۳/۱ میلیون هکتار تقلیل داد. بطوریکه سطح زیر کشت در سال ۱۹۹۰با بیش ۲۸۰ میلیون نفر به حدود یک میلیون هکتار رسید. این امر بیانگراهمیت و ضرورت استفاده از کشت هایدروپونیک را آشکار می سازد.
طبق بررسیهای به عمل آمده در کشور هلند بیش از ۵۰ درصد تولید به روش کشت هایدروپونیک است و در زمینه کشت هایدروپونیک پیشرو می باشد. مساحت گلخانه های هایدروپونیک از ۳۵۰۰هکتار در سال ۱۹۸۷میلادی به ۱۰۰۰۰هکتار در سال ۲۰۰۱ رسیده و ۴۰۰۰۰نفر در ۱۰۰۰۰هکتار مساحت زیر پوشش گلخانه هایدروپونیک مشغول به کار می باشند. در حال حاضر تقریبا تمامی گلخانه های هلند از نوع هایدروپونیک می باشد و پشم شیشه مهمترین بستر کشت می باشد.
دراسپانیا ۳۰۰۰۰ هکتار مساحت زیر پوشش گلخانه بوده که از این مقدار حدود ۱۲% مختص به کشت هایدروپونیک می باشد و مساحت گلخانه های هایدروپونیک اسپانیا از ۱۰۰۰هکتار در سال ۱۹۸۷ به ۴۰۰۰هکتار در سال ۲۰۰۱ رسیده است که پرلیت و ماسه و پشم شیشه عمده ترین بسترهای کشت می باشند. درکانادا مساحت زیرکشت هایدروپونیک از ۱۰۰ هکتار درسال ۱۹۸۷ به ۲۰۰۰هکتار در سال ۲۰۰۱ میلادی رسیده است.
از بین بسترهای کشت بیش از۵۷% از پشم شیشه در سطح جهانی استفاده می گردد
● مزایای کشت هایدروپونیک
۱) امکان پرورش گیاهان به روش هیدروپونیک، درتمام نقاط وجود دارد.
محصولات هایدروپونیک را می توان در مناطقی که دارای خاک های نامناسب و یا خاک های آلوده به بیماری هستند، نیز می توان پرورش داد.
۲) تراکم در واحد سطح کشت هایدروپونیک بالا است.
در کشت هایدروپونیک میتوان برخی ازمحصولات را درمکانی کوچک درمدت کوتاهی، پرورش داد. همچنین درکشت هایدروپونیک این امکان وجود دارد که بتوان محصولات را در چند سطح یا طبقه بر روی یکدیگر، کشت کرد. با توجه به این که هزینه های حمل محصولات به بازار هزینه بالایی را شامل می شود، می توان با احداث گلخانه در مرکز شهر، مقدار بعد مسافت و هزینه حمل را کاهش داد. مزارع هایدروپونیک خود صرف نظر از ارزشمندی زمین، دارای ارزش افزوده است.
۳) کاهش میزان کار سنگین
کارها و تلاش هایی مانند شخم زدن خاک، انجام کشت، ضدعفونی کردن بذر و آبیاری و دیگر فعالیتهای مرسوم و رایج، در کشت هیدروپونیک بعضاً وجود ندارد.
۴) حفظ و نگهداری آب
در یک طرح مناسب هایدروپونیک، آب مورد استفاده در مقایسه با کشت محصولات باغی در خاک به مراتب کاهش می یابد.
۵) کاهش مشکلات ناشی از وجود آفات و بیماری ها
در کشت هیدروپونیک، نیاز به ضد عفونی کاهش می یابد. در سیستم های کشت در محلول غذایی می توان بیماری های خاکزی گیاه را به آسانی ریشه کن کرد.
همچنین در سیستم های کشت هایدروپونیک احتمال مبارزه با بیماریهای خاکزی انسانی، کاهش می یابد. این امکان وجود دارد که بیماری ها از فضولات حیوانات یا میکروارگانیسم های خاک به گیاهان سرایت کرده و منجر به بیمار شدن آنها شود که البته وقوع این مسئله در کشورهای توسعه یافته نادر است.
۶) ریشه کن شدن مشکل علف های هرز
به علت خالص بودن بستر های کشت و امکان ضدعفونی کردن آسان آن، بذر علف های هرز در آن وجود ندارند.
۷) افزایش تولید محصول
تولید در کشت هایدروپونیک بالا بوده و این مسئله از نظر اقتصادی حتی استفاده از زمین های گران قیمت را توجیه پذیر می سازد.
۸) حفظ و نگهداری مواد غذایی
با ایجاد سیستم های بازیافتی یا چرخشی همواره می توان محلول های غذایی هایدروپونیک مورد استفاده مجدد قرار گیرد و امکان آلودگی زمین و آب رودخانه ها را به حداقل رساند.
۹) کنترل شرایط محیطی
چون در گلخانه هایدروپونیک عواملی چون نور، حرارت، رطوبت و ترکیب گازهای جو گلخانه وحتی محلول دهی طی یک برنامه زمانبندی شده است سریعاً می توان شرایط محیطی را کنترل کرد.
۱۰) کنترل شیمیایی منطقه رشد ریشه آسان است.
مسمومیت های ناشی از وجود نمک های معدنی محلول غذایی را می توان با شستشو از محیط ریشه، خارج کرد. همچنین مقادیر pH و EC (قابلیت هدایت الکتریکی) رامیتوان، تنظیم نمود. علاوه بر این در سیستم هایدروپونیک، میتوان از بروز مشکلات ناشی از تجمع نمک های معدنی در منطقه رشد ریشه که در کشت های خاکی اتفاق می افتد جلوگیری نمود، به خصوص اگر از محلول غذایی با کیفیت خوب استفاده شود.
۱۱) استقرار گیاهان جدید آسان تر است.
لطمات ناشی از جابجایی گیاهان در سیستم هیدروپونیک، کاهش می یابد.
۱۲) آیش در برنامه تناوب کشت محصولات، وجود ندارد.
از تمامی سطح کشت موجود در همه زمان ها می توان استفاده کرد.
باغبانان و پرورش دهندگان مبتدی که می خواهند فعالیت در زمینه هیدروپونیک را شروع کنند، می توانند این کار را در منزل خود آغازکرده و هر زمان که امکاناتی برای ساخت و راه اندازی سیستم کشت در محلول غذایی برایشان فراهم شد، آنگاه فعالیت خود را در مقیاس کوچک و ساده فنی، شروع کنند.

http://agrieco.blogfa.com
مهدی