بیماری ایدز و خطر گسترش آن

ایدز بیماری جهانی هولناکی شده است. اگر چه شناخت بیماری به سرعت پیشرفت کرده ولی هنوز موارد بسیاری برای آموختن وجود دارد. ارتقاء سطح آگاهی در مورد ایدز و درمان و پیشگیری و شناخت علل آن می‌تواند ترس از این بیماری را کاهش دهد و در جلوگیری از گسترش این بیماری مؤثر باشد.
در ابتدا ایدز در بین مردان هم‌جنس‌باز، معتادان به مواد مخدر تزریقی، مبتلایان به هموفیلی یا سایر افرادی که خون یا فرآورده‌های خونی آلوده دریافت کرده بودند، مشاهده شد.
هر چند مطالعات علمی نشان داده‌اند که خطر ایدز به این گروه‌ها محدود نمی‌شود و ویروس آن می‌تواند خطری برای همه باشد.
تحقیقات و تجربیات ثابت کرده‌اند که ویروس بیماری ایدز از راه تماس‌های عادی روزانه انتقال نمی‌یابد. ویروس بیماری ایدز که به عنوان HIV شناخته شده، بسیار حساس است و نمی‌تواند خارج از بدن انسان تکثیر یابد.
ویروس به راحتی توسط مایع سفیدکننده خانگی نابود می‌شود و توسط لباس یا وسایل شخصی بیمار منتقل یا حتی از راه هوا و پشه هم انتقال نمی‌یابد. ویروس بیماری ایدز از طریق شیرآب، استخر شنا، دستگیره در، خودکار، سطوح دستشویی و امثال اینها انتقال نمی‌یابد. اعضای خانواده که به مدت طولانی از بیماران ایدزی مراقبت می‌کنند، اگر تماس مستقیم با خون بیمار نداشته باشند مبتلا نمی‌شوند.
از دهها هزار کارکنان مراکز پزشکی که از اشخاص آلوده به ویروس HIV مراقبت کرده‌اند، تنها تعداد کمی به بیماری مبتلا شده‌اند که معمولاً بر اثر فرورفتن سوزن آغشته به خون آلوده با بدن آنها بوده است. در بنی کارکنان مراکز پزشکی به ترتیب پرستاران، کارکنان انتقال خون و سایر کارکنان در معرض خطر ایدز هستند.
هیچ‌گونه گزارشی از پیشرفت ایدز در مدارس کودکان یا کارکنانی که تماس‌های عادی با بیماران ایدز داشته‌اند، ‌وجود ندارد. مطلقاً هیچ‌گونه خطر ابتلا به ایدز در اشخاصی که خون اهدا می‌کنند وجود ندارد. انتقال ایدز از راه‌هایی غیر از تماس جنسی، مادر به جنین و تماس با خون یا بافت آلوده هرگز ثابت نشده است.
تحقیقات نشان می‌دهد که خون آلوده و ترشحات اندام‌های جنسی باید وارد بدن شوند تا بیماری گسترش یابد. اشک و بزاق با انتقال ویروس ارتباطی ندارند، هر چند ممکن است مقدار کمی ویروس HIV در آنها وجود داشته باشد. اولین عامل دفاعی بدن در برابر هر عفونتی، پوست است که سدی را در مقابل هر موجود مهاجمی فراهم می‌کند.
مرحلهٔ نهفتگی ایدز، یعنی از زمانی که ویروس وارد بدن می‌شود تا زمان بروز بیماری، کاملاً شناخته شده نیست. مطالعات نشان داده‌اند که این زمان از چند ماه تا ۱۰ سال متغیر است و معمولاً بیش از ۷ سال می‌باشد. هر چند اگر شخصی آلوده به ویروس ایدز شده باشد در اغلب موارد، چهار هفته الی شش ماه بعد از آن، آزمایش پادتن ایدز مثبت نشان خواهد داد.
● راه‌های انتقال HIV
▪ ایدز از ۳ راه اصلی انتقال می‌یابد :
۱) رایج‌ترین راه سرایت، انتقال ترشحات جنسی هنگام تماس جنسی است. به این صورت که غشای مخاطی به خون یا ترشحات جنسی حاوی HIV آلوده می‌شود. در مورد اسپرم اهدایی در بانک اسپرم هم باید دقت شود و همه اهداکنندگان باید آزمایش HIV شوند.
۲) خون یا فرآورده‌های خونی می‌توانند ویروس را منتقل کنند. به همین جهت همهٔ خون‌های اهدایی باید آزمایش شوند. استفاده از وسایل پزشکی یا دندان‌پزشکی استریل‌نشده که آغشته به خون بیمار باشد، ممکن است باعث انتقال ویروس به شخصی دیگر شود.
۳) بالاخره ویروس HIV می‌تواند در دوران بارداری از مادر به جنین سرایت کند. تحقیقات نشان می‌دهند که ۳۰ تا ۵۰ درصد احتمال دارد که ویروس از زن مبتلا به جنین وی انتقال یابد. نوزادانی که به طور مادرزادی ویروس HIV به آنها سرایت کرده، خیلی زود دچار انواع بیماری‌ها شده و این بیماری‌ها در اکثر موارد منجر به مرگ می‌شوند. از آنجا که انتقال بیماری به صورت تصادفی نیست، جلوگیری از پخش ویروس با تغییر رفتارهای پرخطر میسر است.
نکته قابل توجه این است که هر چند دامنه گسترش ایدز در بین همهٔ ملت‌ها به طور هشداردهنده‌ای در حال افزایش است، در بعضی ممل میزان گسترش آن در حال کاهش است. مهمترین کلید پیشگیری از انتقال ایدز، دانش و آگاهی، همراه با اصلاح روابط جنسی، اجتناب از مواد مخدر تزریقی در رگ و دقت فراوان در خون اهدایی می‌باشد.
● پیشگیری
۱) برای پیشگیری از بیماری ایدز باید از بی‌بندوباری و انحرافات جنسی جلوگیری شود. تماس با ترشحات یا خون شخص آلوده خطرناک است. استفاده از وسایل شخصی دیگران از قبیل دوش واژنی، کرم‌های نرم‌کننده و امثال اینها غیرایمن است.
۲) استفاده از کاندوم لاستیکی همراه با اسپرم‌کش حاوی نان‌اکسینول ۹ (nonoxumol ۹) گسترش ویروس بیماری ایدز را به حداقل می‌رساند ولی پیشگیریاز بیماری را صددرصد ضمانت نمی‌کند.
۳) از مصرف مواد مخدر تزریقی در رگ و استفاده از سوزن یا سرنگ مصرف‌شده،‌ جداً باید خودداری شود. مصرف سایر مواد مخدر، الکل و سیگار نیز مقاومت بدن را در مقابل ایدز کاهش می‌دهد و ارزش اجتماعی انسان را پایین می‌آورد و باعث قضاوت منفی دیگران می‌شود و انسان را در معرض خطرات اجتماعی قرار می‌دهد.
۴) باید دقت شود که غشای مخاطی یا پوست آسیب‌دیده، با خون دیگران تماس نیابد. کارکنان مراکز پزشکی و بهداشتی به‌خصوص کسانی که اغلب با خون بیماران سروکار دارند، باید نکات ایمنی را کاملاً رعایت نمایند.
۵) از همه مهمتر شناخت بیماری و ارتقاء سطح آگاهی خود و دیگران و ترویج اطلاعات صحیح و دقیق بهداشتی است. همچنین آگاهی در مورد راه‌های انتقال و نیز راه‌هایی که ویروس قابل انتقال نیست، حائز اهمیت می‌باشد.
● تعاریف
۱) HIV :
از کلمات Human Immunodeficiency Virusگرفته شده است که به معنی ویروس ازبین‌برندهٔ مصونیت انسان است. ویروس HIV عامل بیماری ایدز می‌باشد.
۲) ARc:
از کلمات AIDS Related Complex گرفته شده است و به معنی پیچیدگی مربوط به ایدز می‌باشد. علائم خفیف تا شدید است. تست‌های آزمایشگاه دلالت بر سیستم ایمنی ضعیف دارد. این وضعیت منجر به بیماری ایدز می‌شود.
۳) AIDS :
از کلمات Acquired Immune Deficiency Syndrome گرفته شده است و به معنی ایجاد عارضه نقص مصونیت است. بیماری حاصل از پیشرفت ویروس HIV در بدن است. شخص مبتلا به این وضعیت، سیستم ایمنی بسیار ضعیفی دارد و یا دارای یک یا چند نوع عفونت می‌باشد که حاصل از ضعف سیستم ایمنی است.
۴) آزمایش HIV :
پادتن‌های ایجاد شده در مقابل ویروس HIV را در خون یا فرآورده‌های خونی شناسایی می‌کند.
ـ نتیجهٔ مثبت آزمایش : اگر نتیجه آزمایش پادتن‌ها برای HIV مثبت باشد،‌ در تمام طول عمر مثبت باقی خواهد ماند و به این معنی نیست که شخص مبتلا به بیماری ایدز می‌باشد. شخص می‌تواند مجدداً مبتلا شود و می‌تواند ویروس را به دیگران انتقال دهد.
ـ نتیجهٔ منفی آزمایش : نتیجهٔ منفی آزمایش پادتن‌ها برای HIV شاید به این معنی باشد که شخص مبتلا به ویروس HIV نشده، یا ممکن است در مرحله پنجره باشد.
۵) مرحله پنجره :
از زمان ورود ویروس در بدن تا حدود ۶ ماه، مرحله پنجره سات. این مرحله، مدت زمان لازم برای گسترش پادتن‌ها در مقابل ویروس است. در طول این زمان شخص مبتلا ممکن است در آزمایش HIV نتیجهٔ منفی داشته باشد ولی درواقع مبتلا شده و می‌تواند ویروس را به دیگران انتقال دهد.
● نحوهٔ عمل ویروس بیماری ایدز
هر عامل خارجی که وارد بدن شود، آنتی‌ژن نامیده می‌شود. ماکروفاژهای خون آنتی‌ژن‌ها را می‌خورند، سپس به T - لنفوسیت پیام می‌فرستند. پیام پس از آن به B - لنفوسیت می‌رود. B - لنفوسیت تقسیم می‌شود و پادتن می‌سازد. حال اگر آنتی‌ژن دیگری از آن نوع وارد بدن شود پادتن‌ها آنها را نابود می‌کنند. ایجاد پادتن برای ویروس HIV چهار هفته تا ۶ ماه طول می‌کشد. همه چیز خیلی آهسته صورت می‌گیرد. درحالی‌که برای سرماخوردگی یا آنفولانزا ۳ تا ۵ روز طول می‌کشد.
ویروس‌ها تمایل دارند درون سلول زندگی کنند. ویروس HIV تمایل دارد درون T - لنفوسیت زندگی کند. ممکن است سال‌ها در آنجا به صورت نهفته بماند و زندگی کند و ممکن است ویروس‌ها تکثیر یابند و T - لنفوسیت را پاره کرده و از آن خارج شوند و در خون پخش گردند. میلیون‌ها ویروس جدید وارد T - لنفوسیت‌ها می‌شوند و آنها را نابود می‌کنند.
با نابودی T - لنفوسیت‌ها که نقش مهمی در سیستم دفاعی بدن دارند، مصونیت از بین می‌رود و بدن نمی‌تواند در مقابل بیماری‌ها از خود دفاع کند. درواقع ایدز سیستم ایمنی را نابود می‌سازد و سپس ابتلا به یک یا چند بیماری دیگر، شخص را از پای درمی‌آورد و لذا همواره آمار دقیقی از تلفات ایدز به دست نمی‌آید زیرا تلفات در مورد سایر بیماری‌ها ثبت می‌شوند.
[اگر چه در کشور ایران نسبت به بسیاری از کشورها نگرانی کمتری در مورد بیماری ایدز وجود دارد، ولی عدم توجه کافی به شناخت بیماری و ارتقاء سطح آگاهی مردم در مورد بیماری ایدز، خود خطر گسترش آن را افزایش می‌دهد. لذا توجه کافی در این باره از سوی مسؤولان و مردم حائز اهمیت بسیار می‌باشد.]

منبع :
AIDS TRANSMISSION : THE RISK OF ACQUIRING AIDS , California Medical Association – U. S. A. March ۱۹۹۱
مترجم: سیما جوانشیر

منبع : همسر