پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
مجله ویستا
بحران حریم یا بحران حاشیه نشینی
در چنین شرایطی ،اختلاف بر سر حریم تهران ،به موضوع روز تبدیل شده است . بحث قرار گرفتن تهران در داخل حریم یا خارج حریم ، اختلاف نظر عمده ای است که بین دستگاه های اجرایی کشور وجود دارد . آیا باید روستا – شهر های اطراف تهران را از تهران جدا کرد وشهرهای مستقل به حساب آورد ؟ پاسخ اگر آری است بر اساس کدام کار کارشناسی واگرنه کدام مستندات علمی این " نه" را توجیه پذیر می سازد.
● نگاه کلی به شهرهای جهان
در سال ۱۸۹۱ شاعر انگلیسی ، شلی( (Shelleyنوشت : "جهنم شهری است بسیار شبیه لندن " اگر امروز این شاعر زنده بود ، شاید حرف دیگری می زد : " جهنم شهری است بسیار شبیه قاهره،کلکته ، شانگهای ، بانکوک ،لندن ، لس آنجلس ، مکزیکو سیتی و ..." در سراسر جهان دست کم ۲۵ شهر ۱۰ میلیون نفری وجود دارد. جمعیت بیش از ۷۰ شهر دیگر از ۵ میلیون نفر فراتر رفته است . بسیاری از این شهرها ، مشکلا ت اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و زیست محیطی فوق العاده زیادی دارند . مشکلا تی که مستقیمأ با جمعیت عظیم انسانی آن ها ارتباط دارد.
▪ قاهره :
در شهر های قاهره گورستان عظیمی وجود دارد که سر پناه صدهزار مردمی شده است که زندگی را درداخل کارتن های مقوایی ،لا بلای سنگ ها به سر می آورند. سیستم آب آشا میدنی شهر اغلب از کارمی افتد. یک سوم جمعیت شهری در جاهایی بدون دستشویی ساکنند.
▪ کلکته:
۷۰ %جمعیت آن زیر خط فقر به سر می برد. برای هر ۲۵ واحد مسکونی کثیف یک شیر آب وجود دارد. ۵۰ درصد خانه های این شهر در داخل ساختمان ، دستشویی ندارند. خیابانها از آشغال ومدفوع اشباع شده است.
▪ شانگهای:
در این شهر ۱۲ میلیون نفری ،تهیه خانه را دولت به عهده دارد . اما اغلب ساکنان این شهر در فضای ۲ تا ۳ متر مربعی زندگی می کنند . یک آمریکایی متوسط ، درصد برابر این مساحت زندگی می کند . رودخانه ی"هوانگ پو" که از آن بوی فاضلاب خام وپسماندهای صنعتی احساس می شود، از این شهر می گذرد. هوای شهر از دود کازوئیل خود روهای دیزلی آ لوده است .
در شهر های بزرگ چون نیویورک ،شیکاکو ، لس آنجلس ، جاهای وجود دارد که مردم فقیر وبینوا زندگی می کنند . شرایط زندگی در این مکان ها رقت بار است ،جنایات فراوانی به وقوع می پیوندد. خیابان از آشغال پر شده است . هوای شهر آلوده است ..... . ازدهام در مرکز شهرها ،همواره با انواع مختلفی از ناهنجاری های اجتماعی ،ذهنی و فیزیکی همراه بوده است . بسیاری از روانشناسان ادعا می کنند که ناپایداری اجتماعی ،طلاق ،بیماریهای ذهنی،استفاده از داروهای روان گردادن و الکل تا حدود زیاد معلول تنش ناشی از ازدهام بیش از حد است.
یک مدل از پایداری جها نی: " پل وآن اهر لیخ" در کتاب انفجار جمعیت می نویسند ، معضل جمعیت ، منابع و محیط زیست ناشی از کارهای بشری است . وبه دست بشر نیز حل می شود.
آن چه در این میان لازم است حراست سیاسی واجتماعی است . تایلند در سال ۱۹۷۱ ، رشدی برابر(رشد جمعیت ) ۲/۳ % داشته است که این نرخ در ۱۹۸۵ به ۶/۱ % رسیده است ،( در عرض ۱۵ سال ). که در این بین ۳ عامل زیر نقش عمده داشته است:
۱) مذهب : ۵/۹% مردم تایلند بودایی هستند . آئین بودا هشدار می دهد بچه زیاد شما را فقیر می کند .
۲) آزادگی فرهنگی
۳) برنامه تنظیم خانواده .
▪ اما تهران :
ـ در سال ۱۳۵۵ ،جمعیت مناطقی که در حریم شهر تهران واقع بوده ( شامل : لواسان – کرج – شهریار- اسلام شهر – چهارفلکه- پاک دشت – شهرک قدس و ....) برابر ۴۴۷۹۱۹ نفر بوده است. که از این میزان در سال ۱۳۸۲ به ۳۲۳۱۵۵۵ نفر یعنی حدود ۳/۷ برابر افزایش یافته است . در مجموع این مناطق که اکنون به صورت شهر های نسبتأ بزرگ در آمده اند، مساحتی برابر با ۴۹۹۲۹۷۳۵ از حریم شهر تهران را جدا ساخته اند . یعنی در طول دو دهه تهران رشدی به مراتب سریع تر از رشدی که در طرح جامع تهران پیش بینی شده بود داشته است.
ـ طرح جامع شهر تهران در سال ۱۳۴۹ به تصویب شورای عالی شهر(وقت) تهران رسید. در آن طرح ،حریم تهران مشخص شده بود . طبق این طرح ،مساحت ذحریم تهران ۱۸۰۰ کیلو متر تعیین شده است که نقش حفاظت از مناطق چند گانه تهران (۲۲ گانه امروزی شهر را)با توجه به ظرفیت های زیست محیطی (آب ،خاک، وسعت و...) به مساحت ۷۰۷ کیلومتر ایفاکند .در سال ۱۳۷۱ طرحی با عنوان سامان دهی تهران توسط یک شرکت مهندسی مشاور تهیه وبه تصویب وزارت مسکن وشهر سازی و وزارت کشور رسید . که در آن طرح محدوده خدماتی استحفاضی ونفوذ برای تهران تهیه شده بود ، واینک بعد از ۱۰ سال دوباره بحث سامان دهی تهران در قالب تقسیمات جدید شهری مطرح شده ست ، که با مخالفت شهر داری مواجه می با شد .
ـ شهربی قواره تهران ،واقع در دامان البرز زیبا ،روز های سختی را تجربه می کند . این شهر با معضلات گسترده فرهنگی ،اجتماعی ، سیاسی ،اقتصادی وزیست محیطی مواجه می باشد.
ـ در طول ۲ دهه گذشته رشدی کمی وغیر اصولی محدوده های جغرافیای داخل و خارج حریم شهر تهران به گسترش حاشیه نشینی غیر قابل کنترل انجامیده است . آبادی های کوچکی که در حریم شهر واقع بوده اند دراین مدت کم کم بزرک شده ، سپس به شهر هایی کوچک ودر نهایت ، امروز به شهرهای بزرگ تبدیل شده اند . برای مثال در طول این ۲ دهه جمعیت اسلام شهر به تنهایی ۵/۴ برابر شده است .
بسیاری از این شهرهای حاشیه ای محل اسکان مهاجرین غیر رسمی وافراد کم درآمد__ می باشد. سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در شبکه سراسری خبر در تاریخ ۳/۱۰/۸۲ از شهرک های اقماری به عنوان معضل بزرگ واز شهر تهران به عنوان شهر محروم یاد کرده است .
ـ گسترش شهرک های حاشیه ای ،آثار حقوقی ،فرهنگی ،اجتماعی ، سیاسی زیادی به بار آورده است وزمینه های اصلی بروز بحران در عرصه مدیریت وبرنامه ریزی شهری را موجب شده است . بحرانی که به سوی از هم پاشیدگی تمامیت ارضی پایتخت پیش می رود.
● دیدگاه های جبهه سبز ایران (صلح سبز)
پایتخت در تقسیمات شهری به سه محدوده تقسیم شده است :
۱) محدوده خدما تی : محدوده ای که شهروندان در آن به طور مستقیم خدمات دریافت می کنند.
۲) محدوده استحفاظی( حریم شهری) :منطقه ای که در اطراف شهر واقع بوده وحفاظت وکنترل می شود .
۳) محدوده نفوذ : مناطی که به اشکال مختلف روی شهر تأثیر گذار می باشند.
▪ از نظر جبهه سبز
شهرها زیست گاه های انسانی هستند که باید ازمدل های طبیعی تربرای زندگی به هنجار تردر تقسیمات شهری کمک بگیرند. در شهر را می توان در۳ ناحیه مجسم کرد.
۱) ناحیه اول : ناحیه ای که انسان ها در آن احساس هویت کرده واز حداقل حقوق شهر وندی برخوردار باشند وحداقل نیاز هایشان را بتوانند بدون دغدغه خاطر تأمین کنند.
۲) ناحیه دوم : ناحیهای است که ناحیه اول را در بر گرفته وفعالیت در آن محدود به امور کشاورزی ، باغداری وصنایع تبدیلی ،دامی وکشاورزی می باشد وفعالیت های خدماتی محدود به بخش های تفریح گاهی می باشد . کارگاه های خدماتی در صورت سازگاری با محیط زیست می توانند در مناطق خاصی از این ناحیه اسکان داده شدند.
۳) ناحیه سوم : برگرد ناحیه ۲ تعریف شده که می تواند شهرک های صنعتی براساس ضوابط زیست محیطی در آن ناحیه مستقر شود.
جبهه سبز معتقد است:
۱) تهران باید زیر نظر شورای عالی شهر ، متشکل از متخصصین وکارشناسان امور شهری به عنوان عام کلمه برنامه ریزی می شود.
۲) موضوع مهاجرت ها تحت نظر کارشناسان ،راه حل های کوتاه مدت ودراز مدت پیدا کنند.
۳) وضعیت حاشیه شهرها زیر نظر آسیب شناسان اجتماعی ، تحلیل شده و برنامه های جامع وگسترده برای رفع معضل بیکاری تهیه شود.
۴) صنایع وکارگاه های نا هماهنگ با محیط زیست شهری به مناطق سوم یا دوم انتقال یافته وتابع شرایط جدید بر گرفته از استانداردهای زیست محیطی ، مدیرت شوند.
۵) از نظر کاربردی زمین های کشاورزی وباغات جلوگیری به عمل می آید.
۶) برنامه تمرکز زدایی در سطح ملی در طول برنامه های کلان کشوری به اجرا گذاشته شود تا فشار بر مدیریت تهران کاهش یابد.
۷) اصلاح تقسیمات درداخل محدوده های سه گانه شهر تهران در محیطی کارشناسی ، فارغ از مسائل حاشیه ای به عمل آید.
۸) مراجع قضایی بر کلیه فعل وانفعالات درون شهری که به بی نظمی های اجتماعی ، تصرف های عدوانی و... منجر می شود نظارت دقیق داشته ومکانیسم کنترل آن را با کمک سایر نهادها به کار گیرند.
نوشته : دكتر جمال معینی
منبع : سایت جبهه سبز ایران
