شوخی با مسائل جدی

● نگاهی به مجموعه تلویزیونی مثل همیشه
مجموعه تلویزیونی «مثل همیشه» در تلاش است مباحث و مسائل جدی اجتماعی را با بیانی فانتزی و طنزآمیز بیان كند و در این راه تا حدودی هم موفق شده است. چند سالی است شبكه یك سیما به دنبال راهی برای بیان مسائل اجتماعی به شیوه ای است كه هم مورد نظر مخاطب قرار گیرد و هم بخشی از مشكلات فراگیر اجتماعی را مطرح كند و جمع بندی موثری هم برای آن در نظر گرفته شود. تولید و پخش مجموعه های تلویزیونی «جمعه تعطیل نیست» و «زندگی جاری است» از جمله این آثار است كه هر هفته صبح جمعه از شبكه یك پخش می شد. اما این بار شبكه یك شیوه بیانی متفاوتی را برگزیده و به سراغ ساخت برنامه ای رفته كه مسائل جدی را در قالب شوخی و فانتزی بیان می كند و این شیوه در برنامه «مثل همیشه» به خوبی پاسخگو بوده است.
داستان «مثل همیشه» درباره افراد یك محله است كه همدیگر را می شناسند و با یكدیگر تعامل دارند. اما هر كدام از این شخصیت ها شغل و حرفه متفاوتی دارند و وقتی مسئله یا مشكلی در محله پیش می آید، هر كدام از آنها بر اساس نیازهای حرفه ای و مشخصات سواد و شغلی خود به این مسئله توجه نشان می دهند و به دنبال راه حلی برای آن می گردند. این تفاوت ها به سریال رنگ های مختلفی می دهد و شرایطی را به وجود می آورد كه هر قسمت ویژگی ها و شرایط خود را پیدا می كند. استفاده از این تكنیك پیش از این هم مورد توجه برنامه سازان قرار گرفته و استفاده از فانتزی بخشی از مضامین آثار تلویزیونی طنزآمیز و كودكان و نوجوانان را به خود اختصاص داده است. اما استفاده این سریال از فانتزی قابل توجه و كارگشا بوده است.
سازندگان «مثل همیشه» برای اینكه بتوانند به منظور خود در جهت القای فضایی واقع گرا آمیخته با فانتزی و طنز دست یابند، از دو گروه بازیگر استفاده كرده اند. یك گروه از بازیگران پیش از این سریال تجربه فعالیت در كارهای طنز و فانتزی را داشته اند كه رامین ناصرنصیر، برزو ارجمند و نادر سلیمانی از آن دسته هستند. تعدادی دیگر از نقش پردازان نقش های واقع گرای اثر را ایفا می كنند كه مرتضی احمدی، شراره درشتی و ملكه رنجبر از آن جمله اند. البته بیشتر این بازیگران حضور در آثار طنز را تجربه كرده اند، اما تعدادی از آنها حتی در كارهای طنز نیز نقش جدی بر عهده گرفته اند. این نكته هر چند در جهت بیان مضمون و القای اثر در نظر گرفته شده و تا حدودی نیز در این امر موفق عمل كرده، اما در عین حال پاشنه آشیل سریال هم محسوب می شود.
بازیگران این سریال به گونه ای انتخاب شده اند كه شخصیت های آنها در تقابل با یكدیگر قرار بگیرند و تا حدودی همدیگر را به نوعی تعدیل كنند تا اثر یك سویه و تك بعدی نشود. اما تفاوت در سطح نقش پردازی شرایطی را فراهم ساخته كه حضور تعدادی از بازیگران در یك قسمت باعث رشد و شكوفایی و زیبایی آن شود و در بخشی دیگر یك دست نبودن سطح كیفی بازی ها اثر را به شدت تحت تاثیر قرار دهد و نزول آن را در پی دارد. چون وقتی تعدادی از بازیگران در برابر نقش های مقابل خود به اصطلاح دیده نمی شوند، تعامل و تقابل لازم شكل نمی گیرد.
دیگر نكته منفی مجموعه «مثل همیشه» سطح فیلمنامه قسمت های مختلف و مضمون این آثار است. به این مفهوم كه گاه فیلمنامه های این سریال در سطحی خوب و باكیفیت عرضه می شود كه بیننده را جلو تلویزیون می نشاند. از سوی دیگر، مسئله مضمون در میان است كه گاهی مضامین بسیار فراگیر و عمومی مطرح می شود و گاه به عكس موضوع به گونه ای انتخاب شده كه تنها طیف مشخص و محدودی از جامعه بیننده اصلی آن محسوب می شوند. همین مسئله به شدت روی سطح كیفی سریال تاثیر می گذارد و شرایطی را به وجود می آورد كه كمتر بیننده ای مخاطب مستمر سریال باشد و آن را به شكل جدی دنبال كند. همین مسئله انتقال مفاهیم به ذهن بیننده را با اختلال مواجه می سازد.
كارگردان «مثل همیشه» برای بیان مفاهیم و القای مضمون و خصوصیات آن، شیوه بیانی متفاوت و ویژه ای را انتخاب كرده است كه هر چند ابتكاری نیست، ولی به شكلی كاربردی از آن بهره جسته است. ساختار كلی این برنامه به گونه ای است كه در فضایی میان تله تئاتر و سریال های آپارتمانی شكل می گیرد. یعنی در این كار از دكور استفاده می شود و تمامی دیوارها و فضاهای فعالیت شخصیت های داستانی به شكلی مصنوعی در استودیو ساخته شده اند و سپس به سمت استفاده از این فضا به شیوه زندگی امروزی حركت می شود كه همین مسئله اثر را به سریال های واقع گرای خانوادگی تلویزیون نزدیك می كند. این شیوه به بازیگران امكان می دهد تا از توانایی های بیانی و بدنی خود به خوبی استفاده كنند و كمتر اسیر حركات دوربین باشند. در عین حال از دو دوربین در ضبط این سریال استفاده شده است تا كمتر نیاز به حركت و قطع های مكرر دوربین باشد. این ساختار فضایی صمیمی و قابل ارتباط را برای مخاطب به وجود می آورد و بازیگران را به سمت تاكید بیشتر بر بازیگری شان سوق می دهد تا اینكه آنها متكی به چهره یا بخشی از كلام خود باشند. البته این سریال بر اساس ماهیت خود متكی بر دیالوگ است. اما این تاكید در برخی از قسمت ها به اندازه ای زیاد می شود كه بیننده را دچار خستگی می كند. بخشی از تیپ سازی این بازیگران روی صدا متمركز شده و آنها سعی می كنند به طریقی ویژگی های شخصیتی خود را در قالب داستان ارائه كنند، همین مسئله استفاده از موسیقی به جای كلام یا تصویرسازی های جالب توجه را از اثر سلب می كند. علاوه بر این تاكید و استفاده زیاد از كلام به شدت روی ریتم كار تاثیرگذار است و گاه آن را كند و كشدار می كند. به خصوص اینكه مدت زمان هر قسمت از این سریال به نسبت زیاد است و كم مایه بودن داستان و زیاد بودن دیالوگ ها اثر را از ریتم می اندازد.
مجموعه تلویزیونی «مثل همیشه» به تهیه كنندگی و كارگردانی سیدوحید حسینی هر جمعه صبح از شبكه یك سیما پخش می شود. در این سریال مرتضی احمدی، شراره درشتی، رامین ناصرنصیر، برزو ارجمند، ملكه رنجبر و نادر سلیمانی تعدادی از شخصیت های اصلی را بر عهده دارند. شعر تیتراژ ابتدایی و انتهایی این سریال به وسیله داریوش ارجمند سروده شده و اجرای آن را امیریل ارجمند عهده دار بوده است. این اثر توسط گروه خانواده شبكه یك سیما تولید می شود.

منبع : روزنامه شرق