حضانت طفل

● یك پدرومادر دلسوز درقبال فرزندخود چه تكالیفی دارند ؟
طبق قانون نگاهداری و تربیت طفل باپدرومادراست ماده ۱۱۷۸ قانون مدنی میگوید : ابوین مكلف هستند كه در حدود توانایی خود به تربیت اطفال خویش بر حسب مقتضی اقدام كنند و نباید آنها را مهمل بگذارند . ولی قانون برای آن كه بین پدرومادر برسرانتخاب روش لازم برای نگاهداری و تربیت او اختلاف پیدا نكنند چاره ای اندیشیده است كه به اعتبار آشنابودن به طرز نگاهداری طفل تا دو سال در پسر و تا هفت سال در دختر مادر را برای نگهداری از طفل بر پدر مقدم داشته و در این مدت هرعملی كه مادر برای نگاهداری طفل لازم بداند انجام خواهد داد و پدر نمیتواند او را منع یا روش دیگری را براو تحمیل كند زیرا تجانس روحی و اخلاقی مادر و آشنائی اوبه طرز نگاهداری و تربیت كودك در سنین مزبور بیش از پدر است
بلكه می توان گفت كه پدر غیر وارد است ولی پس ار دو سال در پسر و هفت سال در دختر كه تربیت اجتماعی را لازم دارند و قدرت پدر نوعا برای تربیت طفل در این سنین بیش از مادر است قانون پدر را برمادر مقدم داشته است و او می تواند هر روشی راكه مناسب می داند و هر عملی را كه لازم می شمارد برای نگاهداری و تربیت طفل بكار بنددو مادر نمی تواند او را از آن باز دارد یا روش دیگری را بر او تحمیل كند نباید از نظر دور داشت كه هر گاه مادر یا پدر برای حضانت طفل بر گزیده می شود دیگری باید از معاضدت با او كوتاهی نورزد و روش او را پیروی كند . ‏
ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی مقرر می دارد : برای نگاهداری طفل مادر تا دوسال از تاریخ ولادت او اولویت خواهد داشت پس از انقضای این مدت حضانت با پدر است مگر نسبت به اطفال اناث كه تا سال هفتم حضانت آنها با مادر خواهد بود . اما آیا این حكم می تواند همیشه منطبق بر مصلحت طفل باشد ؟
● حضانت طفل در صورت جدائی ابوین :
در صورتی كه عقد ازدواج بین ابوین طفل منحل گردد یا در اثر ناسازگاری بدون انحلال نكاح آنان در محلهای جداگانه سكونت كنند طفل نزد كسی می ماند كه در حضانت او بوده است و طرف دیگر نمی تواند بخواهد كه طفل در حضانت او قرار گیرد اگر چه پدر باشد و كسی كه نگهداری را عهده دار است باید تكالیف قانونی خود را انجام دهد و طرف دیگر حق ملاقات طفل را دارد این است كه ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی می گوید : در صورتی كه بعلت طلاق یا به هر جهت دیگر ابوین طفل در یك منزل سكونت نداسته باشند هر یك از ابوین كه طفل تحت خضانت او نمی باشد حق ملاقات طفل خود را دارد تعیین زمان و مكان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به آن در صورت اختلاف بین ابوین با محكمه است .‏
● موارد سقوط حق حضانت :
اگر والدین به تكالیف خود عمل نكنند یا از حدود اختیارات خود خارج شوند آیا می توان به آنها همچنان اعتماد كرد و طفل را در اختیار آنها قرار داد ؟ اگر پدری در هنگام تادیب فرزند خود از میزان مقررات پا فراتر گذاشت . اگر در نگهداری از طفل خود كوتاهی كرد و فرزند بیمار خود را برای معالجه به پزشك نبرد آیا می توان نگهداری و سرپرستی طفل را از او گرفت ؟ در این بخش از مقاله مواردی كه می توان پدر یا مادر را از حق حضانت محروم كرد به اختصار بیان می كنیم . ‏
‏۱) جنون :
حق حضانت برای هر یك از مادر و پدر در صورتی است كه قدرت اعمال آن را داشته باشد بنابراین هر گاه در مدتی كه مادر حق حضانت طفل را دارد دو سال در پسر و هفت سال در دختر - دیوانه شود چون قادر به نگهداری و تربیت طفل نیست و چه بسا كه او را در وضعیت خطرناكی بیندازد حق اعمال حضانت مادر ساقط می گردد و پدر تنها كسی خواهد بود كه این حق را دارا می شود .‏
در صورتی كه پدر مجنون شود حضانت طفل تا سن بلوغ به عهده مادر خواهد بود زیرا طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی نگاهداری اطفال هم حق و هم تكلیف ابوین است و بنابر مستنبط از ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی كه می گوید : برای نگاهداری طفل مادر تا دو سال از تاریخ ولادت او اولویت خواهد داشت . هر یك از پدرو مادر در تمامی دوران طفولیت فرزند حق نگاهداری را دارا هستند و هر گاه یكی از ابوین به دلیلی نتواند وظیفه خود را انجام دهد دیگری آن را عهده دار خواهد شد و نظر به وحدت ملاك ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی حضانت طفل بعهده مادر خواهد بود . ‏
‏۲) ازدوج مجدد :
بر طبق مقررات قانون هر گاه پس از طلاق مادر عهده دارحضانت طفل خود باشد و در این دوره شوهر دیگری انتخاب كند حق حضانت از او سلب می شود زیرا زن با زناشوئی با مرد دیگر موظف به حسن معاشرت با شوهر خود و عهده دار تكالیف زناشوئی است و نمی تواند آن گونه كه شایسته است از عهده تكلیفی كه حضانت مستلزم آن است بر آید ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی می گوید اگر مادر در مدتی كه حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا به دیگری شوهر كند حق حضانت با پدر خواهد بود . این امر در صورتی است كه پدر طفل زنده باشد والا حضانت مادر باقی می ماند زیرا از بیان ماده استنباط می شود كه سقوط حق حضانت مادر در مورد بالا در صورت حیات شوهر است . اما برخی عقیده دارند كه این یك نقص قانونی است كه ازدواج مجدد پدر طفل را موجب سقوط حق حضانت از طفل نمی داند حال آنكه رفتار نامادری با طفل نیز ممكن است سلامت بچه را به خطر اندازد .
۳) انحطا ط اخلاقی :
ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی می گوید : هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطا ط اخلاقی پدر یا مادر كه طفل تحت حضانت او است صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محكمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای مدعی العموم هر تصمیمی را كه برای حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ كند . در این مورد دو فرض می شود تصور كرد :
الف) در صورتی كه بعلت طلاق یا بعلت دیگر ابوین در یك منزل زندگی نكنند و در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی كسی كه طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد در این فرض طفل را از كسی كه عهده دار حضانت او است گرفته به دیگری ( پدر یا مادر ) می سپارند . زیرا به دستور ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی نگاهداری اطفال هم حق و هم تكلیف ابوین است . چنان كه از مواد مختلفه باب نگاهداری و تربیت اطفال معلوم میگردد هر گاه در یكی از ابوین كه حق اولویت دارد عللی موجود باشد كه نتواند از طفل نگاهداری كند دیگری عهده دار تكالیف نگاهداری و تربیت خواهد بود .
ب ) در صورتی كه ابوین طفل با یكدیگر زندگی می كنند و در اثر انحطا ط اخلاقی آنان صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر است چنانكه مادر طفل ولگرد و لاابالی باشد و طفل را آزاد بگذارد و یا نگاهداری و تربیت لازم را معمول ندارد یا پدر مردی عیاش باشد كه در محافل و مجالس ناشایست طفل را همراه خود می برد یا او را آزاد می گذارد و به تربیت او نمی پردازد یا آنكه یكی از ابوین دچار انحطاط اخلاقی است و این امر موجب می گردد كه صحت جسمانی یا ‏تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر قرار گیرد و دیگری نتواند از این امر جلوگیری كند دادگاه آنچه را كه به مصلحت طفل باشد انجام می دهد مانند سپردن طفل به دست دیگری و تعیین سرپرستی برای او یا نظارت كسی بر نگاهداری طفل و امثال آن . دادگاه در تعیین طریق نگاهداری و تربیت طفل در این مورد مختار است
● مصادیق انحطاط اخلاقی كدام است ؟‏
‏ ماده ۱۱۷۳ قانون مد نی بطور كلی انحطاط اخلاقی را موجب محروم شدن از حق نگهداری اطفال اعلام كرده است اما چه اموری انحطاط اخلاقی به حساب می آید ؟‌در این باره میان دادگاها اختلاف رویه وجود داشت . برخی دادگاها موردی را انحطاط می دانستند و برخی دیگر آن را انحطاط اخلاقی نمی دانستند بدین سبب به تازگی قانونگذار برای حل این مشكل مصادیق انحطاط اخلاقی را معین كرد و با اصلاح ماده ۱۱۷۳ قانون مد نی مصادیق عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادر تعیین كرد . این ماده مقرر میدارد - هر گاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محكمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضائی هر تصمیمی را كه برای حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ كند . موارد ذیل از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی هر یك از والد ین است :
۱) اعتیاد زیان آور به الكل - مواد مخدر و قمار .
۲) اشتهار به فساد اخلاقی و فحشاء .
۳) ابتلا به بیماریهای روانی با تشخیص پزشكی قانونی .
۴) سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء تكدی گری و قاچاق .
۵) تكرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف .

ولی اله نادی بابائی

منبع : روزنامه حمایت