نگاهی به شیلات برزیل

برزیل به دلیل دارا بودن سواحل طولانی و فلات قاره وسیع، دریاچه ها و منابع آبی فراوان یک کشورشیلاتی به حساب می آید.فعالیتهای شیلاتی این کشوردر دو سطح سنتی و تجارتی توسعه یافته و سهم قابل توجه در تغذیه مردم و نیز درآمد ملی این کشور دارد. صنایع شیلاتی این کشور و از جمله مراکز عمل آوری آبزیان از گسترش کمی و کیفی قابل ملاحظه ای برخوردار است.
اولویت بندی سیاستهای توسعه شیلات در کشور برزیل به شرح زیر است:
۱. گسترش ماهیگیری در آبهای دور از طریق اجاره شناورهای خارجی
۲. توسعه آبزی پروری در نواحی ساحلی و آبهای داخلی.
با توجه به مساحت زیاد کشور برزیل ، شرایط جغرافیایی ، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی این کشور متنوع بوده و این امر بر فعالیتهای شیلاتی تاثیر مستقیم دارد.
●ماهیگیری در دریا
بر اساس شرایط فیزیکی ، اقیانوس شناسی و اقلیمی، سواحل برزیل به مناطق مختلفی تقسیم می شود.
▪ناحیه شمالی: ۵ درجه تا ۲ درجه شمالی
به دلیل ورود آب رودخانه آمازون به ناحیه شمالی، این منطقه از نظر ماهی و سخت پوستان غنی است. فلات قاره در این ناحیه مسطح بوده که بر میزان بهر وری این ناحیه تاثیر می گذارد. میزان صید از این ناحیه ۳۸۵۰۰۰ تا ۴۸۵۰۰۰ تن برآورد می شود که شامل ۲۳۵۰۰۰ از ماهیان سطحزی و ۱۵۰۰۰۰ تا ۲۴۰۰۰۰ تن ماهیان کفزی است.
▪ناحیه شمال غربی: ۲ درجه شمالی تا ۲۳ درجه جنوبی
علیرغم وسعت زیاد ، به دلیل گرما و آبهای شورتر جریانهای دریایی (جریان برزیل و جنوب خط استوا) و نیز عرض کم ناحیه فلات قاره ، این منطقه از نظر میزان تولیدات شیلاتی بازدهی خوبی ندارد. میزان تولیدات شیلاتی این ناحیه ۲۰۰۰۰۰ تا ۲۷۵۰۰۰ تن برآورد می شود که شامل ۱۰۰۰۰۰ تن ماهیان سطحزی و ۱۰۰۰۰۰ تا ۱۷۵۰۰۰ تن ماهیان کفزی است.
▪ناحیه جنوب شرقی: ۲۳ تا ۲۹ درجه جنوبی
به دلیل جریانهای فصلی آپ ولینگ این ناحیه از نظر تولیدات اولیه (پلانکتونها) غنی است. از این رو تولید محصولات شیلاتی در این ناحیه زیاد است و ۲۶۵۰۰۰ تا ۲۹۰۰۰۰ تن در سال برآورد می شود. ۱۹۵۰۰۰ تن ماهیان سطحزی و ۷۰۰۰۰ تا ۹۵۰۰۰ تن ماهیان کفزی سهم این منطقه است.
▪ناحیه جنوبی: ۲۹ تا ۳۴ درجه جنوبی
در این ناحیه دو جریان دریایی فالکلند و برزیل وجود دارد و میزان تولیدات شیلاتی آن ۵۵۰۰۰۰ تا ۶۶۰۰۰۰ تن برآورد می شود. ۳۷۰۰۰۰ تن سهم ماهیان سطحزی و ۱۸۰۰۰۰ تا ۱۹۰۰۰۰ تن سهم ماهیان کفزی است.
میزان صید آبزیان در طی چند سال اخیر از رشد اندکی برخوردار بوده و از ۷۰۴۰۰۰ تن در سال ۱۹۹۹ به ۸۲۲۰۰۰ تن در سال ۲۰۰۲ میلادی رسیده است.
●شناورهای صیادی :
شناورهای صیادی برزیل در سه گروه طبقه بندی می شوند که عبارتند از: ساحلی، آبهای دور و سنتی. تعدا شناورهای ساحلی ۱۶۳۰ فروند است که دارای تجهیزات کافی برای فعالیت در آبهای دور نیز می باشند این شناورها دارای موتور دیزل با قوه تا ۴۰۰ اسب و به تجهیزات مخابراتی و مکانیکی تور ریزی و تورکشی مجهز هستند.تعداد شناورهای اقیانوس پیما کم بوده و نزدیک به ۱۰۰ فروند می باشد. نزدیک به ۶۰ فروند شناور خارجی نیز به صورت اجاره در آبهای منطقه اختصاصی اقتصادی به فعالیت مشغول هستند. این شناورهای دارای امکانات پیشرفته مخابراتی و دریانوردی و تجهیزات کافی برای شناسای مناطق پراکنش ماهیان و صید و فرآوری ماهی در اقیانوس می باشند. تعداد این شناورهای برای بهره برداری کامل از منطقه اختصاصی صید در حال افزایش است.تعداد شناورهای سنتی ۲۳۰۰۰ فروند است این شناورها غالبا چوبی بوده و معمولا دارای موتور و د ر آبهای ساحلی مشغول صید هستند.
●صید در آبهای داخلی
صید در آبهای داخلی عموما سنتی بوده و در محدوده ای به وسعت حدود ۸ میلیون کیلومتر مربع شامل حوزه های آبی رودخانه های آمازون، Francisco, Araguaia-Tocantins, Paran , و دریاچه ها و منابع آبی واقع در جنوب شرقی و شمال شرقی کشور برزیل انجام می شود. ظرفیت تولید این منابع مجموعا ۶۰۰۰۰۰ تن در سال است.بیشترین فعالیت صید در حوضه آبریز رودخانه آمازون و توسط خانوارهای ساکن در این منطقه و برای مصارف خانوار و به عنوان یک فعالیت جایگزین در فصول پس از برداشت محصولات زراعی انجام می گیرد. فعالیت صید تجاری ( برای عرضه به بازار) نیز کمابیش رایج است.صید گربه ماهی در حوضه آمازون به شکل تجارتی انجام می شود. برای صید این ماهی از شناورهای فلزی صیادی ترال با طول ۱۸ تا ۲۴ متر استفاده می شود. میزان صید سالانه حدود ۲۷۰۰۰ تن است.
●آبزی پروری:
آبزی پروری یکی از بخشهای اصلی تولید در کشور برزیل است که ۴۰۰۰۰ هکتار از اراضی این کشور را به خود اختصاص می دهد. ماهی تیلاپیا , (Oreochromis spp.),کپور ماهیان چینی و کپور معمولی (C. carpio, C. idello, Nobilis and H. molitrix), و ماهی شبه سیم (Colossama macropomum) از انواع اصلی آبزیان پرورشی برزیل به شمار می روند.در سال ۱۹۹۷ پرورش ماهی "Surubin" (Pseudoplastitoma spp.) آغاز شد. این ماهی از نظر تجارتی حائز اهمیت بوده و دانش تکثیر و پرورش آن برای این کشور شناخته شده است.میزان کل تولید آبزی پروری در کشور برزیل در سال ۲۰۰۰ حدود ۱۸۰۰۰۰ تن برآورد شده است . و در طی چند سال اخیر معادل تا ۴۰ درصد در سال رشد داشته و در سال ۲۰۰۲ به بیش از ۲۴۶۰۰۰ تن رسیده است.پرورش میگوی دریایی و میگوی آب شیرین یکی دیگر از فعالیتهای بخش آبزی پروری است. پرورش میگوی دریایی در سطح بیش از۱۴۰۰۰ هکتار انجام می گیرد . در سال ۲۰۰۲ میلادی بیش از ۶۰۰۰۰ تن میگو تولید نمود و پیش بینی می شود که در سال ۲۰۰۴ میلادی این مقدار به بیش از ۹۰۰۰۰ تن افزایش یابد.گونه اصلی میگوی پرورشی در این کشور میگوی سفید غربی Litopeaneus vannamei است . به دلیل بهبود شیوه های تولید و استفاده از این گونه میگو روند تولید افزایشی است. میگو مهمترین محصول شیلاتی صادراتی کشور برزیل به شمار می رود و بیش از ۹۵ درصد تولید به بازارهای جهانی ( به ویژه امریکا) صادر می شود. میانگین تولید میگو در هر هکتار حدود ۶ تن می باشد. با توجه به وجود توانمندیهای بالقوه، پیش بینی می شود سطح زیر کشت میگو تا ۱۰۰۰۰۰ هکتار افزایش یابد.
پرورش میگوی آب شیرین و دیگر سخت پوستان آب شیرین در سطح محدود تری در حال انجام است . میزان تولید این آبزیان در سال ۲۰۰۲ بیش از ۴۰۰۰ تن بوده است.تولید نرمتنان و صدفها تقریبا در استان سانتا کارتینا متمرکز شده است. در سال ۲۰۰۰ میزان تولید صدفهای خوراکی در این استان به ۱۱۵۰۰ تن رسید. تولید صدف اوستر ( گونه های کراس اوستریا) نیز در سال ۲۰۰۲ به بیش از ۲۶۰۰ تن رسید.
●مصرف آبزیان
آبزیان صید شده در دریا و پروشی عموما به صورت تازه یا منجمد در داخل کشور مصرف می شوند. محصول فرآوری شده بر روی شناورهای صید درآبهای ساحلی به صورت فیله، منجمد، کنسرو یا سایر انواع فرآورده ها به بازارهای خارجی و مقدار اندکی به بازارهای داخل عرضه می شوند. شناورهای صید صنعتی نیز محصول خود را به شکل تازه یا منجمد به خارج صادر می کنند. میگو نیز عموما فرآوری شده و به بازارهای خارجی ارسال می شود.
●صنایع شیلاتی:
صنایع شیلاتی شامل حدود ۳۰۰ شرکت هستند که در زمینه های مختلف به کار مشغولند. این صنایع جوان و تقریبا ۲۰ ساله هستند. تاسیسات سرخانه، فرآوری ماهی و میگو ولابستر برای تولید ماهی منجمد، سرزده، فیله، کنسرو در نواحی شمال و شمال شرقی کشور مستقر هستند. در ناحیه جنوب و جنوب شرقی صنایع فرآوری عمدتا به کار فرآوری ماهی تن و ساردین اشتغال دارند.
●نقش شیلات در اقتصاد ملی برزیل:
شیلات در اقتصاد ملی برزیل نقش کوچکی دارد و تنها ۴/۰ درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص می دهد. اما به لحاظ موقعیت جغرافیایی توسعه فعالیتهای شیلاتی در طول ۸۴۰۰ کیلومتر ساحل و نیز ایجاد ۸۰۰۰۰۰ شغل مستقیم و ۴ میلیون شغل غیر مستقیم حائز اهمیت است.
مهدی شكوری
ماخذ:
FAO. ۲۰۰۲. Country profile: Brazil .

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران