جمعه, ۲۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 17 May, 2024
مجله ویستا
دوام نثر پهلوی(۲)
سواى رسالات و کتب بسيارى که از بين رفته است و برخى که مانند ويس و رامين و بهرام چوبين نامک يا نامهٔ تنسر مؤبدان مؤبد که ترجمههاى آنها باقى است و اصل آن گم شده است ـ يا کتبى مانند کليله و دمنه و هزار و يک شب و خداينامه و منطق که به عربى ترجمه شده و افسانهها و داستانهائى که بعد از اسلام مفقود شده و ترجمهٔ آنها هم از بين رفته است، چون مزدکنامه، شروين و خوريننامک، پيروزنامک، بختيارنامک، سندبادنامک که آثار معدود و مختصرى از هر يک برجا مانده و اصل آنها گم شده است. |
بهنظر مىرسد که تا قريب به هجوم مغول و اوايل قرن هفتم خط و زبان پهلوى در ايران گوشه و کنار، خوانندگان و نويسندگان داشته است، و نسخههائى از کتب و رسالات پهلوى در دست است که در قرن ششم هجرى در ايران به خط دستى نوشته شده و امروز آن نسخهها موجود مىباشد و بسيارى از آنها به طبع رسيده است. |
از اينرو معلوم مىشود که تا قرن ششم و هفتم هنوز زرتشتيان در ايران به کارهاى دينى و علمى و ادبى مشغول بودهاند. و در همان اوقات هم از هندوستان و گجرات طالبان علم مزديسنى براى بهدست آوردن نسخههاى کتب و فراگرفتن سنّت و روايات مزديسنى به ايران مىآمدهاند و استفادهٔ علمى مىبردهاند و چند کتاب روايت که به زبان پهلوى و فارسى موجود است گواه آن است. |
زرتشت بهرام پژدو که در اوان هجوم مغول در خواف خراسان مىزيسته و پدر وى بهرام پژدو مردى منجم و باسواد و به زبان درى و پهلوى واقف و از جمله علماى زردتشتى و دانشوران زمان خود بوده است، مىگويد: 'پدرم زرتشت نامک و ارداى ويرافنامک را به زبان درى ترجمه کرد و من به خواهش مادرم آن دو کتاب را به نظم آوردم. (۱)' |
(۱) . اين دو کتاب اولى به بحر متقارب و ديگرى به بحر هزج مسدس گفته شده و بد هم نگفته است، براى نمونه رجوع شود به مقالهٔ (خط و زبان پهلوى در عصر فردوسي) فردوسى نامه. |
از اين مطالب معلوم مىشود که رشتهٔ ارتباط ادبيات پهلوى هر چند در قرون پنجم و ششم هِجرى به واسطهٔ ترقى و وسعت دايرهٔ زبان درى و خط اسلامى بالنسبه باريک و سست بوده است ليکن باز آن رشته هنوز نگسسته است (۲). اما بعد از هجوم مغول گويا زرتشتيان خراسان و ساير بلاد ايران (سواى يزد و کرمان که پاى اسب مغول به آن حدود نرسيد) از دم تيغ گذشته و چون برادران مسلمان خود نيست شدند يا به هندوستان و يزد و کرمان گريختند و عاقبت و سرانجام کار چنين قومى از حيث فضل و ادب پيدا است که چه خواهد بودن؟ (۳) |
(۲) . مطابق شرحى که 'فرمجى کاراکا' يکى از نويسندگان پارسى مىنويسد: 'در قرن دهم مسيحى فقط در دو ولايت فارس و کرمان مىشود باقيماندهٔ پيروان مذهب زردشت را هنوز پيدا کرد و براى آنکه خواننده درجهٔ سرعت انقراض آنها را بداند بايد مسبوق شود که ظرف صد و پنجاه سال اخير عدهٔ پارسيان که يکصدهزار نفر تقريباً بوده است و هفت يا هشت هزار تنزل کرده است' (مجلهٔ دانشکده: مادام راکزن روسى ص ۸۲) |
(۳) . رواياتى که ابوجعفر نرشخى صاحب تاريخ بخارا و ابوريحانالبيرونى در آلاثارالباقيه و غيره نقل کردهاند مدلل مىدارد که در قرن چهارم هجرى مجوس و زرتشتيان در ايران و خوارزم و بخارا و ماوراءالنهر و خراسان زياد بودهاند از آن جمله ابوريحان در قانون مسعودى (نسخهٔ لندن ورق 14-a به نقل گاهشمارى در ايران قديم تقىزاده ص ۳۶) مىگويد. 'خمسه مسترقه در آخر آبان ماه... حالا در ايام ديالمه در فارس به آخر اسفند ارمذماه ماه نقل داده شد بدون آنکه چهارماه کبيسه را اجراء کنند و جز در ممالک آنها رايج نشد زيرا اکثر مجوس خراسان امتناع کرده و آن را قبول نکردهاند.' |
خلاصه از مغول به بعد ادبيات مزديسنا در ايران طورى نابود شد که مىبايستى براى فراگرفتن آداب و تحصيل علم به هندوستان رفته از برادران مهاجر خود کسب معلومات نمايند و حال هندوستانيان نيز با سوابق مذکور معلوم است که چه بوده است، بنابراين دانش اوستا و زند از آن به بعد ترقى که نکرد سهل است بلکه روى تنزل نهاد، هر چند رشتهٔ ارتباط را با مبدأ قديم نگسستند اما از لحاظ ادبى در حال رکود و خمود ماند چنانکه در قرون بعد استفادهٔ کامل از ادبيات مزديسنا براى خود آنها و طالبان علم ساير ملل کار آسانى نبود. |
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران توماج صالحی دولت سیزدهم مازندران دولت رئیسی مجلس شورای اسلامی رئیس جمهور مجلس شورای نگهبان قوه قضائیه تعطیلی شنبه ها
سیل مشهد هواشناسی سیل مشهد تهران خراسان رضوی بارش باران پلیس شهرداری تهران قوه قضاییه قتل آموزش و پرورش
قیمت خودرو خودرو قیمت دلار قیمت طلا ایران خودرو بازار خودرو مالیات مسکن دلار بانک مرکزی سایپا یارانه
لیلا حاتمی زری خوشکام علی حاتمی نمایشگاه کتاب کتاب نمایشگاه کتاب تهران سریال تلویزیون سینمای ایران فردوسی همایون شجریان سینما
رژیم صهیونیستی اسرائیل غزه فلسطین آمریکا جنگ غزه روسیه حماس اوکراین چین ترکیه نوار غزه
فوتبال بارسلونا استقلال پرسپولیس تراکتور جام حذفی لیگ برتر سپاهان بازی لیگ برتر ایران باشگاه استقلال لیگ برتر انگلیس
هوش مصنوعی آیفون اپل گوگل اینترنت سامسونگ تبلیغات عیسی زارع پور دوربین
چای بارداری دیابت کاهش وزن چاقی زوال عقل