چهارشنبه, ۱۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 8 May, 2024
مجله ویستا

شبکه‌ٔ جمع‌آوری گنداب


شبکهٔ جمع‌آورى گنداب شبکه‌اى است براى گرد‌آورى و حمل مدفوع انسانى و هرز آب‌ها از مناطق مسکوني، تجارتى و صنعتي، که به‌وسيلهٔ لوله‌هاى زيرزمينى انجام مى‌گيرد. شبکهٔ جمع‌آورى گنداب روش انتخابى براى گرد‌آورى و انتقال گنداب شهرهاى بزرگ و مناطقى است که تراکم جمعيت زياد دارند. دو نوع شبکهٔ جمع‌آورى گنداب وجود دارد؛ شبکهٔ گنداب‌روى‌‌ مختلط و شبکهٔ گنداب‌روى جداگانه. در نوع مختلط گنداب‌رو هم هرزاب و گنداب و هم آب‌هاى زائد جارى را دارد، ولى در نوع جداگانه آب‌هاى سطحى به گنداب وارد نمى‌شوند.
امروزه شبکه‌هاى جداگانه نوع انتخابى به‌شمار مى‌روند. مشکل ايجاد شبکه‌هاى گنداب‌رو مشکل اقتصادى است زيرا براى ايجاد اين شبکه‌ها به سرمايه‌گذارى بسيار نياز است. چون براى آب‌شوئى مستراح‌ها و راندن فضولات انسانى به آب نياز است، بدون تأمين آب مصرفى به صورت لوله‌کشى شبکهٔ جمع‌آورى گنداب در کار نمى‌تواند باشد.
هر شبکهٔ جمع‌آورى گنداب شامل اجزاء ذيل است:
۱. شبکهٔ لوله‌کشى بهداشتى در ساختمان:
هر جا که گنداب‌رو وجود دارد انتظار مى‌رود که خانه‌ها هم گنداب‌روى خود را به نزديک‌ترين گنداب‌رو وصل کنند، لوله‌کشى بهداشتى ساختمان به‌طور معمول شامل اجزاء زير است: کنار آب، آب‌ريزگاه و لگن دستشوئي.
کنار آب به‌طور عمده بر دو نوع است نشيمن‌گاه چمباتمه‌اى و نشيمن‌گاه غربي. نمونهٔ غربى در شکل زير نشان داده شده است. براى آن که عملکرد آن کارساز باشد توصيه شده است که:
- محفظهٔ آب‌گير نبايد بيش از ۵/۷ سانتى‌متر باشد؛
- در زانويى (شترگلو) آب‌گير نبايد زاويه‌هاى تند وجود داشته باشد؛
- حجم آب در زانوئى بايد حتى‌المقدور کم باشد و بهتر آن است که از ۷۵/۱ ليتر بيشتر نباشد تا ژرفاى آب در آب‌گير پنجاه ميلى‌متر باشد؛
- بخش درونى جاى مدفوع ريختن عمودى و حداقل پنجاه تا هفتاد و پنج ميلى‌متر بالاتر از سطح آب در آب‌گير باشد. مستراح داراى يک لبهٔ آب‌شوئى است و مدفوع انسان بدون آلوده‌کردن کناره‌هاى آن به‌طور مستقيم در آب ريخته مى‌شود، و آب‌شوئى همهٔ آثار باقى‌مانده از مدفوع را از کنار‌ه‌ها پاک مى‌کند و مستراح را تميز نگه مى‌دارد. مستراح به وسيلهٔ لوله‌اى کوتاه به قطر يک تا يک و نيم اينچ به يک انبار آب متصل مى‌شود که به‌طور معمول نزديک به پانزده ليتر آب مى‌گيرد و به صورت سيفون عمل مى‌کند انبارهاى آب‌شوئى را مى‌توان به انواع زير تقسيم کرد:
انبار سطح بالا، پائين و تلفيق يافته. اين تقسيم‌بندى بسته به ارتفاع محل استقرار نسبت به محل مستراح است، براى نشيمن‌گاه‌هاى چمباتمه‌اى از نوع مرتفع (سطح بالا) به کار گرفته مى‌شود.
۲. گنداب‌رو خانگي:
پس از آب‌شوئى مستراح، گنداب و هرزآب آن از طريق اتصال‌هاى واسطه‌اى به آب‌روى خانگى راه مى‌يابد، اين اتصال‌ها (Soil Pipe) ناميده مى‌شوند گنداب را از لوله‌کشى خانگى به آب‌روى خانه مى‌رسانند و علاوه بر اين به‌عنوان خروجى و هواکش گازهاى بدبو هم عمل مى‌کنند و به اين دليل بيرون از آب قرار داده مى‌شوند.
آب‌روى خانه به‌طور معمول به قطر ده سانتى‌متر است و بر يک بستر بتونى در پانزده سانتى‌مترى در زيرزمين و با شيبى ملايم به‌سوى آب‌روى اصلى قرار داده مى‌شود. آب‌روى خانگى گنداب را در گنداب‌روى اصلى يا آب‌روى عمومى خالى مى‌کند.
۳. گنداب‌روى عمومي:
قطر گنداب‌روى اصلى از ۵/۲۲ سانتى‌متر کمتر نيست و انواع بزرگ آن به قطر دو تا سه‌متر هم مى‌رسند. اينها بر بسترى از بتون سيمانى در سه مترى زير سطح زمين و با شيبى کافى قرار داده مى‌شوند به‌طورى که جريان گنداب در آنها تميزکنندهٔ لوله هم باشد. سرعت جريان مناسب بايد دو تا سه فوت در ثانيه باشد. گنداب‌روى اصلى گنداب‌خانه‌ها را گرد‌آورى کرده و به مصب اصلى يا جائى که بايد گنداب در نهايت دفع شود، مى‌برد.
۴.متعلقات گنداب‌رو:
الف- سوراخ‌هاى آدم‌رو: قسمت‌هاى روباز شبکه‌ٔ گرد‌آورى گنداب است که به‌طريق زير قرار دارند:
- در جاهائى که جهت گنداب‌رو تغيير مى‌کند.
- در جاهائى که دو يا چند گنداب‌رو با هم تلاقى مى‌کنند.
- در فواصل صد مترى - در گنداب‌روهايى که مستقيم هستند ولى درازى آنها زياد است.
اين سوراخ‌هاى آدم‌رو امکان ورود انسان به گنداب‌رو را فراهم مى‌سازند. ورود انسان براى بازرسي، تعمير يا پاک‌کردن انجام مى‌گيرد. کارگرانى که به سوراخ‌هاى آدم‌رو وارد شوند در معرض ابتلاء به مسموميت از گاز و خفگى هستند. از اين‌رو بايد از نظر تأمين ايمنى احتياط‌هاى لازم رعايت شود.
ب- زانوئى يا دريچه: زانوئى يا دريچه انواع گوناگون دارند. اين‌ها وسايلى هستند که براى جلوگيرى از ورود گازهاى بدبو به خانه‌ها و براى برداشتن شن، سنگ‌ريزه و چربى‌ها از گنداب‌رو، تعبيه مى‌شوند، و در سه موقع به‌کار مى‌روند:
- در زير لگنچهٔ مستراح (کنار آب)
- جائى که آب‌روى خانگى به ‌آب‌روى عمومى مى‌ريزد.
- جائى که هرزآب سطحى به آب‌رو داخل مى‌شود.
کار گذاشتن شبکهٔ گرد‌آورى گنداب يک کار عظيم مهندسى و دشوار است اين‌ کار شامل برنامه‌ريزي، طراحي، عمليات ساختماني، نگاه‌دارى و مديريت، در حدى قابل ملاحظه است که هر يک مهارت‌هاى ويژه‌اى را ايجاب مى‌کند. شبکه‌هاى گنداب هم مانند شبکه‌هاى آب‌رسانى براى خدمت به يک نسل (مدت سى‌ سال) طراحى مى‌شوند.


همچنین مشاهده کنید