رشد جمعیت شهرنشین در کشورهای در حال توسعه

سهم جمعيت مناطق شهرى در افزايش جمعيت جهانى، به سرعت در حال فزونى است، به‌طورى که در فاصله‌ٔ سال‌هاى ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۵، ۹/۳۶ درصد و از اين سال تا سال ۲۰۰۰ اين سهم به ۶/۴۱ درصد بالغ خواهد شد.

بيشتر جمعيت شهرنشين جهان، اکنون در کشورهاى در حال توسعه زندگى مى‌کنند. در سال ۱۹۷۰ کل جمعيت شهرنشين مناطق در حال توسعه، نزديک به ۳۰ ميليون نفر کمتر از جمعيت شهرنشين مناطق توسعه يافته بود، در حالى‌که در سال ۱۹۸۵، جمعيت شهرنشين مناطق در حال توسعه حدود ۳۰۰ ميليون نفر بيش از مناطق توسعه يافته بوده است و در سال ۲۰۰۰ جمعيت شهرنشين اين کشورها به ميزان دو برابر جمعيت شهرى کشورهاى توسعه يافته و در سال ۲۰۲۵ به ۵/۳ برابر آن خواهد رسيد ^(۱).

(۱) . اين اطلاعات از آمارهاى سازمان ملل (United Nation, 1985)، به نقل از منبع 'مهاجرت، شهرنشينى و توسعه' از انتشارات سازمان بين‌المللى کار، ترجمه دکتر فرهنگ ارشاد، بهمن ۱۳۷۰ (صفحات ۱۵ تا ۲۴) اقتباس شده است.

'در ادامهٔ روند افزايش مهاجرت مردم به‌سوى شهرهاى بزرگ تا پايان قرن حاضر بيش از سه ميليارد سکنه جهان نيمى از ساکنان کرهٔ زمين در شهرهاى بزرگ و حومه اقامت خواهند داشت.

بر اساس يک گزارش تحقيقى، هر ساله بيست تا سى ميليون نفر از مردم جهان به اميد يافتن کسب و کارى بهتر و زندگى مرفه‌تر به‌سوى شهرهاى بزرگ روانه مى‌شوند. اما طولى نمى‌کشد که غالب آنان از بيغوله‌ها و يا نهايتاً مجموعه‌هاى نامناسب و پر ازدحام حومهٔ شهرها سر در مى‌آورند' . اين گزارش تحقيقى که از سوى يک مؤسسهٔ خيريه انگليسى علاقمند به مسائل جمعيتى تهيه شده، مى‌افزايد 'تا پايان سال ۲۰۰۰ در ميان شهرهاى بزرگى که هدف اينگونه مهاجرت‌ها قرار مى‌گيرند تنها توکيو، نيويورک و لوس‌آنجلس در کشورهاى صنعتى قرار دارند' .

براساس همين گزارش هر ساله بيش از نود ميليون نفر به جمعيت جهان افزوده مى‌شود، به‌طورى که جمعيت جهان از ۲/۵ ميليارد در سال ۱۹۹۰ به ۲/۶ ميليارد در پايان قرن بيستم و بين ۸/۷ تا ۵/۱۲ ميليارد در سال ۲۰۵۰ خواهد رسيد. براساس اين گزارش پيش‌بينى مى‌شود تا سال ۲۰۰۰ بيش از ۶۰ درصد شهروندان شهرهاى بزرگ آسيا را مهاجرين بينوائى تشکيل مى‌دهند که در حلبى‌آبادهاى حومهٔ شهرها به زندگى محنت‌بار خود ادامه مى‌دهند. اين روند در آفريقا بيش از ساير نقاط جهان مشهود است. به‌طورى که با توجه به نرخ رشد جمعيت که بيشترين نرخ، نسبت به ساير مناطق است در اثر مهاجرت مردم فقير روستائى، جمعيت در پاره‌اى از شهرها طى چند سال آينده حتى به ميزان صد‌در‌صد افزايش خواهد يافت (ترجمه گزارش مرکز خيريه انگليس، 'به نقل از روزنامه سلام ۱۳ دى ماه ۷۲' ).

به اين ترتيب، پديدهٔ شهرنشينى، که بعد از انقلاب صنعتى از انگلستان آغاز شد و در مدت کوتاهى به ايالات متحده و سپس به ساير کشورهاى اروپائى سرايت کرد، امروزه اغلب کشورهاى جهان سوم در آسيا، آفريقا و آمريکاى لاتين را فراگرفته و کشورهائى نظير هند، فليپين، ژاپن و ايران در آسيا، کنيا، الجزاير و مصر در آفريقا، و برزيل، شيلى و مکزيک در آمريکاى لاتين با رشد سريع شهرنشينى روبه‌رو هستند. بنابراين در سال‌هاى آتى، سهم فزاينده‌اى از جمعيت شهرنشين، در شهرهاى بزر‌گ‌تر زندگى خواهند کرد.

در حال حاضر، تعداد ساکنان بيش از ۴۰ منطقهٔ شهرى از آستانهٔ ۴ ميليون نفر گذشته و تا ۱۵ سال ديگر حداقل ۶۴ شهر بيش از ۴ ميليون نفر جمعيت خواهند داشت و جمعيت ۲۰ شهر از ۱۱ ميليون نفر نيز تجاوز خواهد کرد که اکثريت آنها در کشورهاى در حال توسعه قرار دارند. شهر مکزيکو با ۲۶ ميليون نفر در بالا و بغداد و مانيل با ۱۱ ميليون نفر در انتهاى اين ليست قرار دارد و تهران، دهلى، کراچى، قاهره و سئول نيز در حد وسط قرار خواهند داشت (جداول سهم جمعيت در مناطق شهرى 'درصد' ، جمعيت شهرنشين 'به ميليون' ، درصد جمعيت شهرنشين ساکن در شهرهاى بزرگ '۴ ميليون و بيشتر' ، شهرها با رشد سريع جمعيت در کشورهاى در حال توسعه، بزرگ‌ترين مجموعه‌هاى شهرى از نظر جمعيت 'به ميليون' ).