تشمّع کبدی (سیروز)

تشمّع کبدى يک بيمارى مزمن است که در آن ساختمان داخلى کبد دگرگون مى‌شود و بسيارى از سلول‌هاى طبيعى کبد نابود مى‌‌شوند و به‌تدريج در طى جريانى به‌نام تصلب بافتى (فيبروز) بافت همبند رشته‌اى بدون عملکرد جاى آنها را مى‌گيرد. توانائى کبد براى انجام بسيارى از کارکردهائى که در بالا ذکر شد به‌تدريج مختل مى‌شود. تشمّع کبدى در آمريکا و در گروه‌هاى سنى ۴۵ تا ۶۵ سال سومين علت مرگ و مير بعد از بيمارى قلبى و سرطان محسوب مى‌شود. اگرچه تشمّع کبدى علل بسيارى دارد ولى مصرف الکل به مراتب از همه شايع‌تر است. ساير علل تشمّع کبدى عبارتند از: سوءتغذيه، مواد شيميائى سمي، نارسائى مزمن قلب، انسداد مجارى صفراوي، و التهاب کبد (هپاتيت).

بسيارى از مبتلايان به تشمّع کبدى قبل از بروز آسيب وسيع کبدى هيچ علائمى ندارند. عرق شبانه و نامنظمى ضربان قلب ممکن است اولين نشانه‌هاى بروز تشمّع کبدى باشند (مبحث الکل و قلب را مشاهده کنيد) با پيشرفت آسيب کبدى علائمى مثل خستگي، بى‌اشتهائي، کاهش وزن، بى‌حالي، سوءهاضمه و از دست دادن ميل جنسى شيوع مى‌يابند. بزرگ شدن پستان‌ها و ناتوانى جنسى ممکن است در مردان جلب توجه نمايد.

بيماران مستعد کبود شدن پستان‌ها و ناتوانى جسنى ممکن است در مردان جلب توجه نمايد. بيماران مستعد کبود شدن و خونريزى مى‌شوند، و خونريزى از بينى ممکن است شايع باشد. عادت ماهانه در خانم‌ها ممکن است قطع شود. يکى از ويژگى‌هاى پوستى اين بيمارى ظهور تعداد زيادى ضايعات عنکبوتى شکل است که در اثر اتساع عروق (spider nevi)، ايجاد مى‌شود. اين ضايعات عروق خونى قرمز رنگ و کوچکى هستند که روى صورت، بازوها، و تنه ايجاد مى‌گردند و با اعمال فشار بى‌رنگ و با برداشتن فشار مجدداً پر مى‌شوند.

با شديد شدن تشمّع کبدى زردى پديد مى‌آيد. شکم ممکن است در اثر تجمع مايع متورم (آسيت) شود و قسمت تحتانى پا ممکن است هنگام ايستادن متورم گردد. گيجى ذهنى و نهايتاً اغماء در موارد بسيار پيشرفته از نشانه‌هاى بيمارى مغزى ناشى از کبد (Hepatic encephalothy)، است. عارضه اخير در اثر تجمع مواد سمى خون که کبد قادر به خنثى‌سازى آنها نيست، ايجاد مى‌شود. خونريزى تهديدکنندهٔ حيات در مرى ممکن است در اثر اتساع وريدهاى اطراف آن (واريس مري) بروز کند.

درمان

صرف‌نظر از علت ايجاد تشمّع کبدي، الکل حتى با مقادير کم سمى است. اگر در ترک الکل مشکل داريد به پزشک مراجعه کنيد و مسئله را به‌وضوح با او در ميان بگذاريد. برنامه‌هاى مؤثرى براى ترک مصرف الکل وجود دارند که مى‌توانند زندگى شما را نجات دهند.

داروهاى متعدد ديگر ممکن است باعث بروز آسيب کبدى شوند، که در مورد مصرف آنها بايد با پزشک مشورت کرد. از غذاهاى مغذّى حاوى مقادير زياد پروتئين، کربوهيدارت‌ها، ويتامين‌ها و داراى چربى و نمک کم استفاده کنيد. عوارض وخيم تشمّع کبدى مثل خونريزى و بيمارى مغزى را بايد در بيمارستان درمان کرد. در مورد التهاب کبد (هپاتيت) درمان ممکن است شامل کورتيکواستروئيدها و داروهاى سرکوب‌کنندهٔ ايمنى گردد.