انتشار صدا در جهان

پس از آنکه کمپانی‌های عظیم وسترن ‌الکتریک و RCA بازارهای نوینی برای ضبط صدا در آمریکا به‌وجود آوردند، بر آن شدند بازار خود را به خارج از کشور نیز گسترش دهند. بنابراین، 'پنج کمپانی بزرگ' - در اواخر ۱۹۲۸ صدور فیلم ناطق به کشورهای دیگر را آغاز کردند و همزمان ERPI (شرکت محصولات تحقیقاتی الکتریکی - آژانس بازاریابی وسترن ‌الکتریک) و RCA نیز در جا دست به نصب تجهیزات صوتی خود در تالارهای اکران اول اروپائی زدند. در این راه نمایش‌دهندگانِ انگلیسی پیش از دیگران داوطلب شدند.

نمایش‌دهندگان آلمانی و فرانسوی در تغییر امکانات خود کُندتر عمل کردند، از آن‌رو که در آلمان یک اتحادیهٔ صنایع سینمائی تشکیل شد تا از تهاجم تجهیزات صوتی آمریکائی جلوگیری کند. به این‌منظور، از سوئی سندیکای تابیس با حمایتِ سرمایه‌های آلمانی، هلندی و سوئیسی، توانسته بود حق امتیاز اروپائیِ سیستم صدا - بر - فیلمِ تری‌اِرگُن را به‌دست آورد و تالارهای نمایشِ آلمانی را با آن تجهیز کند، و از سوی دیگر دو شرکت از بزرگترین سازندگان لوازم برقی آلمان، یعنی زیمنس و هالسکه، آ.گ. (A.G.) و آ.اِ.گ (AEG) سندیکای کلنگفیلم را تأسیس کردند. اتحاد تابیس - کلنگفیلم با سرمایه‌ای بیش از صد میلیون دلار و با پشتیبانی بانک هلندی اویِنس و پسران به سرعت توافق‌های متقابلی با کمپانی فتوفُنِ انگلیسی و فرانسوی و بریتیش تاکینگ پیکچرز با مسئولیت محدود، در مورد استفاده از حق امتیازهای یکدیگر، به‌عمل آورند تا شاخه‌های تولید، پخش و ساخت تجهیزات در همهٔ کشورهای اروپائی را سامان دهند.

تابیس - کلنگفیلم تقریباً بلافاصله پس از این توافق‌ها بر ضد وسترن الکتریک و ERPI و پروانهٔ صادراتی آنها شکایتی تنظیم کرد و آنها را متهم به تجاوز به مرزهای خود کرد، و بدین‌سان حق انحصاری بازارهای آلمان - هلند - چکسلواکی - لهستان - سوئیس و اتریش را به خود اختصاص داد. انحصارگران هالیوود نیز با سقوط ۷۵ درصد از درآمدهای خارجی شرکت‌های آمریکائی، بازار اروپا را تحریم کردند. همزمان در ژوئیهٔ ۱۹۲۹ شرکت سهامی جنرال‌الکتریک (که سهم قابل‌ملاحظه‌ای در RCA داشت) بخشی از سهام AEG را به‌دست آورد و تابیس - کلنگفیلم را به‌سوی یک توافقِ پخش مشترک با RKO کشاند. ERPI (به همراه وسترن‌الکتریک)، RCA و تابیس - کلنگفیلم برای احتراز از این جنگ ویرانگر بر سر حق امتیاز، در ۱۹ ژوئن ۱۹۳۰ به تشکیل یک کنفرانس فیلم آلمان - آمریکا در پاریس تن دادند.

هدف اصلی آنها این بود تا برای خود یک بازار جهانی تجهیزات صوتی، معادل ۲۵۰ میلیون دلار، دست و پا کنند. موافقتنامه‌ٔ نهائی در ۲۲ ژوئیهٔ ۱۹۳۰ امضاء شد و در صورتجلسهٔ آن جهان به چهار حوزهٔ نفوذ تقسیم شد: تابیس - کلنگفیلم حق انحصاری اروپای مرکزی و اسکاندیناوی؛ ERPI و RCA حق انحصاری ایالات متحد، کانادا، استرالیا، نیوزیلند، هند و اتحاد جماهیر شوروی و بریتانیای کبیر به این صورت بین آن دو تقسیم شد که ۲۵ درصد از بازارش به تابیس - کلنگفیلم و ۷۵ درصد آن به ERPI و RCA اختصاص یابد؛ و بقیهٔ کشورها به‌عنوان حوزهٔ آزاد تعیین شدند. سه غول صنعت صدا نیز توافق کردند تمام حقوق انحصاری و دعاوی خود را پس بگیرند. این اتحاد نامتعارف البته هرگز عمل نکرد و تا ۱۹۳۹ و وقوع جنگ در اروپا، که به کلی منتفی شد، دائم در حال بحث و کشمکش بود. با این حال می‌توان گفت سندیکای تابیس - کلنگفیلم موفق شد از سلطهٔ جهانی آمریکا جلوگیری کند و به همراه مشکلات دیگر، مانع بزرگی بر سر راه نفوذ هالیوود به اروپا ایجاد کرد.

بریتانیا

انگلستان نخستین بازار عمدهٔ خارجی فیلم‌های ناطق هالیوود شد. سینمای انگلستان همواره فرزندخواندهٔ صنعت سینمای آمریکا بود و در طول دههٔ ۱۹۲۰ اصلاً و در واقع وجود خارجی نداشت. در ۱۹۲۷ مجلس انگلستان لایحهٔ سینماتوگراف فیلم را تصویب کرد و برای تعدادی از فیلم‌های خارجی که امکان نمایش در انگلستان داشتند. سهمیهٔ مشخصی در نظر گرفت؛ همین امر موجب راه افتادن تولید داخلی و سرمایه‌گذاری بر روی فیلم در این کشور شد. از ۱۹۲۷ تا ۱۹۲۸ ابعاد صنعت فیلم انگلستان دو برابر شد و تعداد فیلم‌های داستانی از ۲۰ به ۱۲۸ رسید. این رشد تا دههٔ ۱۹۳۰ ادامه یافت و انگلستان را قادر ساخت با هالیوود به رقابت برخیزد.

الکساندر کُردا، تهیه‌کننده - کارگردان و دو برادرش زُلتان (Zoltan Korda - سال ۱۹۶۱-۱۸۹۵) کارگردان، و وینسنت (Vincent Korda ـ سال ۱۹۷۹ - ۱۸۹۷) مدیر هنری، اصلاً اهل مجارستان بودند و در اوایل دههٔ ۱۹۳۰ در انگلستان مستقر شدند و کمپانی لُنُدن فیلم پرداکشنز (London Film Productions) را به راه انداختند. این خانواده در تولید بسیاری از فیلم‌های مجلل و برجستهٔ انگلیسی مشارکت کردند، از جمله، زندگی خصوصی هنری هشتم (The Private Life of Henry VIII) (الکساندر کُردا، ۱۹۳۳)، چهار احمق(The four Feathers) (زُلتان کُردا، ۱۹۳۹)، دزد بغداد (The Thief of Baghdad) (لودویگ برگر، مایکل پاول، تیم وِلان، ۱۹۴۰) و کتاب جنگل (The Jungle Book) (زُلتان کُردا، ۱۹۴۲)، و سهم زیادی در راهیابی سینمای انگلستان به بازار جهانی ادا کردند.

مایکل بالکن نیز تولید بسیاری از فیلم‌های متمایز استودیوئیِ انگلیسی در این دوره را مدیریت کرد، از جمله استودیوی گِینزبورو گومون - بریتیش (که فیلم‌های هیچکاک را تهیه کرد)، استودیوهای ایلینگ (Ealing Studios) و سازمان رَنک (Rank Organiztion)؛ و این دوره‌ای است که تریلر (Thrillers)های هیچکاک و اقتباس‌های ادبی و تاریحی آنتونی آسکویت (Anthony Asquith - سال ۱۹۶۸ - ۱۹۰۲) گُل کرده بودند؛ آثاری چون کلیه‌ای بر دارتمور (A Cottage on Dartmoor - سال ۱۹۳۰)، به انگلستان بگو (Tell England - سال ۱۹۳۱) و همچنین موزیکال‌های جسی ماتیوز (Jessie Mathews) به (۱۹۳۰)، به کارگردانی ویکتور ساویل (Victor Saville - سال ۱۹۷۹-۱۸۹۷)، (از جمله همیشه بهار (Evergreen - سال ۱۹۳۴)، دختر درجه یک (First a Girl - سال ۱۹۳۵)، باز هم عشق (It's Love Again - سال ۱۹۳۶)، و مستندهای درخشان جان گریرسُن (۱۹۷۲-۱۸۹۸) با نهضتی که تحت عنوان مستندسازی 'مسئولانه - Socially Commited' به راه انداخت.

فیلم‌هائی که در راستای این نهضت تولید شد به سفارش دفتر بازاریابی سلطنتی (EMB ـ Empire Marketing Board) ساخته شدند، (از جمله فیلم‌های رانده‌شدگان (Drifters) [جان گریرسن، ۱۹۲۹]، سرچشمه (Upstream) [آرتور اَلتُن (Arthur Elton - سال ۱۹۳۱]، بریتانیای صنعتی (Idustrial Britain) [رابرت فلاهرتی، ۱۹۳۳]) و تولیدات دفتر مرکزی پست (GPO ـ با فیلم‌های چهره‌ٔ زغالی (Coalface) [آلبرتو کاوالکانتی - Alberto Cavalcanti - سال ۱۹۳۵]، آواز سیلان (Song of Ceylon) [بِیزیل رایت (Basil Wright - سال ۱۹۳۴]، و پست شبانه (Night Mail) [رایت و هَری وات (Harry Watt - سال ۱۹۳۶]). صنعت سینمای انگلستان تا ۱۹۳۷ دومین تولیدکنندهٔ فیلم داستانی در جهان شده بود (۲۲۵ فیلم داستانی در سال) و فیلم‌های انگلیسی در جهان با قدرت تمام با فیلم‌های آمریکائی رقابت می‌کردند. این رقمِ بالای تولید تهیه‌کنندگان انگلیسی را مقروض کرد، چنانکه سال بعد بسیاری از آنها اعلام ورشکستگی و به ناچار استودیوهای خود را تعطیل کردند. سقوط سینمای انگلستان در این سال‌ها در واقع بازتاب آیندهٔ متزلزلِ سیاسی و مشکلات اقتصادیِ جهان بود.