بنیه گیاهک Seeding vigure

بنيه گياهک (سرعت رشد) با افزايش طول مدت انباردارى بذر سريعاً کاهش مى‌يابد. دوره‌هاى انبار کوتاه، تحت شرايط نامساعد، بنيه گياهک را بيشتر از قابليت حيات (قوه ناميه) تحت تأثير قرار مى‌دهد. مى‌توان گفت که بنيه بيش از قابليت حيات از بين مى‌رود. در اين مورد، نيمه عمر بنيه بذر در انبار ۲ سال و نيمه عمر حيات بذر ۴ سال بود. در توضيح مطلب بايد گفت که بنيه به‌دليل از بين رفتن اندام‌هاى حفاظتى بذر (که بذر يا گياهچه را در مقابل ميکروارگانيسم‌ها که آن را ضعيف يا خراب مى‌کنند) کاهش مى‌يابد. طول دورهٔ انباردارى يا شرايط نامناسب ديگر ممکن است سبب حذف خاصيت انتخابى غشاء بذر و متابوليت‌هاى آن شود. اين امر سبب افزايش حملات ميکروبى مى‌شود. کاهش بنيه تنها به‌علت نارسائى‌هاى فيزيکى نبوده و پيچيده‌تر از آن مى‌باشد. به‌عنوان مثال ميزان تنفس در ميتوکندرى گياهچه‌هاى حاصل از بذرهاى تازه سويا نيست به بذور کهنه تفاوت معنى‌دارى دارد. مقدار فسفريلاسيون نورى به‌ازاء هر واحد اکسيژن مصرفى گياه در گياهان حاصل از بذور کهنه ۴۰ تا ۷۰% گياهان حاصل از بذور تازه بود. به‌ازاء واحد وزن، گياهچه‌هاى حاصل از بذرهاى کهنه داراى ميتوکندرى‌هاى کمترى نسبت به گياهچه‌هاى حاصل از بذرهاى تازه بودند.

صرف‌نظر از سازوکار عمل، آنچه مسلم است آن است که نه بنيه و نه قدرت حيات يک توده بذر هيچ يک به‌طور آنى از بين نمى‌روند بلکه هر دوى اينها با گذشت زمان به‌طور تصاعدى کاهش پيدا مى‌کنند. به‌طورى‌که منحنى سرعت کاهش در هر دو سيگموئيد (Sigmoid)، است. محاسبهٔ بنيه گياهک توسط آزمون جوانه‌زنى استاندارد (Standard germination test)، مطمئن نيست. به‌همين دليل آزمون سرما (Cold test)، توسعه يافت که در تکنولوژى بذر ذرت به‌طور وسيعى به‌کار برده شده و جهت استفاده در ساير گياهان زراعى نيز مدنظر قرار گرفته است. آزمون سرما اين‌گونه است که بذرهاى مرطوب را در معرض درجه حرارت‌هاى سرد بين ۱۰ - ۵ درجه سانتى‌گراد و در خاک آلي، مرطوب و غيراسترليزه، براى مدت ۷ روز قرار مى‌دهند و سپس جهت تکميل جوانه زدن، بذرها را به درجه حرارت ۲۲ درجه سانتى‌گراد منتقل مى‌نمايند. اين شرايط بذرها و گياهچه را در معرض بيمارى‌ها و پوسيدگى‌هاى که توسط پى‌تيوم (Pythium)، و ساير ارگانيزم‌هائى که سبب بوته ميرى مى‌شوند، قرار مى‌دهد. نتايج آزمون سرما ممکن است با آزمون استاندارد بسيار متفاوت باشد و احتمالاً وضع سبز محصول در بهار را بهتر نشان مى‌دهد. آزمون پيرى زودرس (Acceleration ageing test)، که متضمن قرار دادن بذرها در درجه‌حرارت‌هاى بالا براى مدت معينى است نيز آزمايش ديگرى براى تعيين قدرت حيات است. آزمون‌‌هاى ديگرى نيز وجود دارد که هنوز تحت بررسى بوده و يا اصلاحاتى در آن صورت مى‌گيرد.

تايدن در سال (۱۹۸۴) مشاهده کرد که فرآيندى به اسم priming (در اين فرآيند جذب آب توسط بذر به کندى و تحت کنترل صورت مى‌گيرد) سبب بهبودى غشاء سيتوپلاسمى شده و اين امر سبب کاهش اتلاف الکتروليت‌ها و بهبود قوه ناميه و بنيه گياهچه مى‌شود.