گفت و گو با مهندس خادمی

گفت وگو با محمود­رضا خادمی از آن دست گفت وگوهایی از آب در آمد که بخش های غیر قابل چاپش جذاب تر از بخش های قابل چاپ هستند. البته منظور این نیست که آنچه در ادامه می آید جذابیت کافی ندارد، فقط این را بدانید که دل ایشان و خیلی از سرویس دهندگان اینترنت پر سرعت، از دست شرکت ارتباطات زیر ساخت، حسابی خون است!
▪ به عنوان اولین سوال، از نگاه مدیر عامل یک شرکت خصوصی وجود مجموعه ای به نام سازمان نظام صنفی چه ضرورتی دارد و از چنین سازمانی چه کاری ساخته است؟
ـ برای ارائه درست هر نوع از خدمات، وجود سازمانی برای ایجاد نظم و احقاق حقوق آن صنف یک ضرورت است. در ایران هم در استفاده از فناوری ICT بعضی از متولیان دولتی و تعدادی ازNGO ها این کار را آغاز کرده­اند.
سال ۸۴ هم سازمان نظام صنعتی رایانه ای به عنوان یک سازمان جامع آغاز به کار کرد تا امور را سازمان دهی کند و با نهادهای قانون­گذار تعامل برقرار کند. این که این سازمان چقدر موفق باشد، به انگیزه دولت برای کمک رسانی و تعامل برمی گردد. این تعامل در سه سال اخیر خیلی مثبت نبوده، صنف IT هم به خاطر حفظ منافع ملی، سیاستگذاری، اعمال حاکمیت ملی و جنبه تعامل و کمک رسانی کمتر مد نظر بوده است.
▪ چرا تعامل دولت و نظام صنفی کمرنگ بوده است؟
ـ این مساله بیشتر به وزارت ICT برمی گردد. مسوولان این وزارتخانه بیشتر به فناوری اطلاعات (CT) و مخابرات توجه دارند تا IT. دلیلش هم این است که اهمیت وجایگاه IT برای مدیران میانی کشور، حتی برای مدیران ارشد مملکت هم ملموس نیست. البته در موارد استثنایی نهادهایی مثل قوه قضاییه به IT اهمیت می دهند. نکته دیگر این که جایگاه IT در کشور مشخص نیست و متولی مشخصی ندارد. از طرفی متولی این حوزه مهم باید فرابخشی باشد و در دل یک وزارتخانه قرار نگیرد. IT نیاز مبرم جامعه است و برای جا افتادن اهمیت آن باید مثل برخی کشورهای عرب همسایه، مالزی و... عالی ترین مقامات کشور هدایت امور را در دست بگیرند.
▪ در دولت قبلی چنین کاری انجام نشد؟
ـ در دولت قبلی هم هماهنگی لازم بین وزارت ICT و نماینده ویژه­­­ رئیس جمهور (آقای جهانگرد) وجود نداشت. الان برای استقرار IT و فرهنگ سازی به یک سازمان فرابخشی و بالادستی احتیاج داریم. یک وزارتخانه نمی تواند سیاستی را در این حوزه به وزارتخانه های دیگر ابلاغ کند. یک وزارتخانه مستقل هم در ابتدای کار تبدیل به مانع می شود.
▪ به نظر شما طرح تکفا در این زمینه چقدر موفق بود؟
ـ در ۷-۸ سال گذشته برای طرح تکفا هزینه های زیادی صرف شد و تلاش هایی هم صورت گرفت، ولی در بخش خصوصی خوب کار نشده است. من بحثم در مورد اشخاص نیست. نگاهم کامل و جامع است. مسوولان باید IT را بستر توسعه بدانند. عقب ماندگی ما در این حوزه به نگاه مسولان بر می­گردد. ما الان از تک تک کشور های منطقه در حوزه ICT عقب تریم و سال به سال تنزل می کنیم. مشکل ما مدیریت و برنامه ریزی کوتاه مدت است. در بودجه های چند سال اخیر رقم مهمی به IT اختصاص نیافته و اگر هم پروژه هایی اجرا می شود، مدیریت صحیحی بر آنها اعمال نمی شود.
▪ چه اتفاقی باید بیفتد که مدیریت پروژه های IT سر و سامان بگیرد؟
ـ به عنوان مثال شرکت زیرساخت مسوولیت هایی مثل تامین پهنای باند اینترنت را بر عهده گرفته که وظیفه اش نیست. این کار قبلا توسط بخش خصوصی و با نظارت شرکت مخابرات و سازمان تنظیم مقررات بهتر انجام می شد، اما شرکت زیرساخت با زیر پا گذاشتن سیاست های اصل ۴۴ پهنای باند اینترنت را در انحصار خود در آورده است. آنها این وظیفه را به درستی انجام نمی دهند و همین باعث نارضایتی کاربران و سرویس دهندگان شده است. برای توسعه اینترنت و تسهیل دسترسی به آن یکی از موانع مهم که باید برطرف شود دفع انحصارهایی است که دولت در سه سال اخیر وضع کرده است. مشکل دیگر مدیریت شبکه است، ما شبکه گسترده ای را ایجاد و عملیاتی کرده ایم که با مدیریت مناسب و با کمک بخش خصوصی، به خوبی قابل استفاده خواهد بود. ولی دولت در زمینه مدیریت و مشاوره به بخش خصوصی اعتماد ندارد. بحث دیگر در حوزه مدیریت جایگاه غلط سازمان تنظیم مقررات و رگولاتوری است. این سازمان به خاطر وظیفه ذاتی اش نباید بخشی از وزارت ICT باشد و رئیس آن نباید هم سطح رئیس یک اپراتور باشد. در تمام دنیا این سازمان جایگاه بسیار قوی و محکمی دارد و فراتر از اپراتورها و شرکت های تجاری عمل می کند.
▪ از این بحث که بگذریم، شما مسوول کمیسیون افتای سازمان نظام صنفی هم هستید. ضرورت وجود سندی در این مورد و توجه به مسائل امنیتی در فضای مجازی چیست؟ تا به حال در این زمینه اقداماتی انجام شده است؟
ـ حفظ امنیت فضای تبادل اطلاعات بحث جدی و از اجزای غیر قابل تفکیک حوزه ICT است. ما در دولت قبلی در این مورد اسناد راهبردی تهیه کردیم که ابتدا به آن توجه نشده بود و بودجه هم به آن اختصاص نیافت و هر سازمان برای خودش به طور جزیره ای اقداماتی انجام داد. ولی متاسفانه در برخی نهادهای مهم حتی امور ابتدایی برای حفظ امنیت اطلاعات انجام نگرفت.در سالهای ۸۵،۸۶،۸۷ هم هیچ بودجه مشخصی در نظر گرفته نشده است، ولی در بودجه های IT رقم های ناچیزی به امنیت اختصاص یافته که نه کافی بوده نه کارساز. از سوی دیگر امنیت فضای سایبر هم نیاز به متولی قدرتمند و بودجه زیاد دارد. در این بحث صرفه جویی اصلا جایز نیست.
▪ مشکل اصلی ما در حوزه امنیت IT چیست؟
ـ مثل دیگر حوزه های IT، امنیت هم در اولویت های دولت نیست. البته طبق شنیده ها ستاد راهبردی با همین موضوع در ریاست جمهوری تشکیل شده که کارهایشان نمود عینی نداشته است. بخش خصوصی تشنه فعالیت در این زمینه است تا به بومی سازی مباحث امنیتی هم کمک کند. ۲۰ تا ۳۰ شرکت ایرانی به طور تخصصی روی مباحث مربوط امنیت و ارائه خدمات مشاوره کار می کنند که با کمک گرفتن از آنها ما دیگر شاهد هک شدن سایت های اشخاص و سازمان های مهم ایرانی و به خصوص نفوذ به شبکه های بانکی و دستکاری حساب های مردم نخواهیم بود. ما در نظام صنفی هم کمیسیونی به همین نام داریم و بارها شرکت های فعال در حوزه امنیت را به سازمان های مختلف معرفی کرده ایم، ولی در عمل پشتیبانی و حمایتی اتفاق نیفتاده است.
▪ دکتر صادق زاده، دبیرکل جدید سازمان نظام صنفی، از تلطیف روابط بخش دولتی وخصوصی می گوید. فکر می کنید این مساله تا چه حد عملی باشد؟
ـ مدیران نظام صنفی برای برقراری روابط خوب با بخش دولتی تلاش فراوانی می کنند. ما بیشترین تعامل را با وزارت ICT و بازرگانی و نهاد ریاست جمهوری و... داشته ایم. از آن سمت هم تعامل در اکثر موارد مثبت بوده، ولی در موارد معدودی نگاه به بخش خصوصی مثبت نبوده است.
▪ فکر می کنید تلطیف روابط بین نهادهای بخش خصوصی حوزه IT نیز عملی باشد؟
ـ چند تشکل وجود دارد که فراگیر نبوده اند و دو، سه تا از آنان به نوعی علم استقلال به دست گرفته اند، کاری که موضوعیت نداشته است. توصیه ما به دوستان این است که همه زیر یک پرچم باشیم. برخی دوستان دعوت سازمان را پذیرفته اند و حاضر شده اند زیر نظر سازمان نظام صنفی قرار بگیرند، اما برخی هم مقاومت می کنند. به هر حال ما طرفدار گفت وگو هستیم.
▪ به نظر شما چرا آقای سعیدی، رییس سازمان در نامه اش به رئیس جمهور خواستار تغییر مدیران IT شده؟
ـ منظور ایشان تغییر مدیران در بخش هایی بوده که تعامل مثبتی وجود نداشته است. منظور نظام سازمان صنفی و رئیس آن، آقای سعیدی آن است که بخش ها و معاونت هایی در دولت، صنعت ICT کشور را دچار رکود کرده است. ولی این مشکل عام نیست. ما نباید IT را به خاطر حاشیه ها و برخی مشکلات احتمالی سرکوب کنیم، چون با این کار کشور آسیب می بیند.
▪ چشم انداز آتی سازمان و انتخاب رئیس جدید برای آن را چگونه می بینید؟ آن هم در شرایطی که نگاه به IT چندان مهربانانه نیست.
ـ انتخاب سازمان بحثی جدا از تعامل آن با دولت است. دبیر کل مقام اجرایی سازمان است ولی افراد صنفی کسب و کار خودشان را دارند و حضور تمام وقت ندارند. به همین دلیل دبیر کل باید از افراد خارج از صنف که مشکلات ومسائل آن را می شناسند انتخاب شود تا گرفتاری های کاری نداشته باشند. با همین رویکرد، دکتر صادق زاده مسائل مربوط به انتخابات را در دست گرفته است.
▪ به نظر شما خود اعضای شورای صنفی برای موفقیت بیشتر باید چه کنند؟
ـ ما باید دنبال منافع جمعی صنف باشیم و نه منافع شرکت خودمان. خوشبختانه اکثر اعضا به دنبال منافع صنف هستند و هیچوقت نشده در موضوعی که مربوط به سرویس دهندگان اینترنت است، شرکت های نرم افزاری و سخت افزاری خودشان را کنار بکشند و بگویند این مشکل شماست و به ما ربطی ندارد. این جو همیشه حاکم بوده و اعضای جدید هم باید از حقوق همه دفاع کنند و نماینده صنف در هیات مدیره باشند، نه نماینده شرکتشان.
▪ به عنوان یک سرویس دهنده اینترنت علت نابسامانی در ارائه خدمات اینترنتی به مردم را چه می دانید؟
ـ مشکل اصلی تامین انحصاری پهنای باند توسط دولت است. الان چون شرکت مخابرات در حال انتقال وضعیت دولتی به خصوصی است، بلاتکلیف شده و سرویس دهی آن هم ضعیف تر شده است، ما ترجیح می دهیم روابط در حال بهبود ما با شرکت های مخابرات استان ها بهتر شود و مجبور نشویم با یک اپراتور بزرگ به نام شرکت زیر ساخت طرف شویم. چون این شرکت ضعیف ترین خدمات را ارائه می­دهد و کل شبکه فیبر نوری، سوییچ­ها، پرت­های بین شهری و بین­المللی را هم در اختیار دارد. ابهام درتعریف ما­موریت جدید آنها را هم سر در گم کرده­است.
▪ یعنی ISP ها خودشان مقصر نیستند و کم فروشی نمی کنند؟
ـ الان ISP ها سیبل مشکلات اینترنت شده­اند و مرتب به ما می گویند کم فروشی می کنید. ولی ما باید خدمات خوب دریافت کنیم تا بتوانیم خدمات خوب به مردم ارائه بدهیم. الان همه ISP ها برای سرویس دهی به شرکت زیرساخت وابسته اند ولی خیلی آنها در نوبت دریافت پهنای باند هستند. اگر این کار قبلاً، پس از واریز مبلغ پیش پرداخت و در کمتر از یک هفته انجام می­شد، الان در شرکت زیرساخت این گونه نیست، خدمات رسانی با تاخیر انجام می شود و اعطای پهنای باند بعضاً ۵ تا ۶ ماه طول می­کشد.
▪ پس چطور مسوولان وزارت ICT مدعی هستند پهنای باند فعلی مازاد بر نیاز است؟
ـ نیاز به پهنای باند را مشتری تعیین می­کند، نه ما. ما نباید مشتری را محدود کنیم. این کار مثل آن است که به فردی بگوییم فقط یک مدل لباس بپوش. در بسیاری از کشورهای جهان سرویس ۵۱۲ کیلو­بیت در ثانیه سرویس پایه است و کمتر از آن را اصلاً پرسرعت محسوب نمی­کنند.
▪ پس چرا در ایران اینترنت پرسرعت را محدود به سرعت ۱۲۸ کیلوبیت در ثانیه کردند؟
ـ مسوولین بحث امنیت و سلامت فضای وب را پیش می­کشند که به نظر من استدلال درستی نیست. اگر فضای وب ناسالم است، فرقی نمی­کند که سرعت اتصال ۵۶ کیلوبیت باشد یا ۱۲۸ کیلوبیت یا ۲ مگابیت. راه حل دوستان مثل پاک کردن صورت­ مساله است. به نظر من باید میزان پهنای باند افزایش یابد و در مقابل راهکارهای معقولی برای سالم­سازی فضای وب و تقویت امنیت وب با همکاری دو بخش دولتی و خصوصی اندیشیده شود.
▪ به نظر می­رسد شما اصلا بخش خصوصی و ICT ها را مقصر نمی­دانید. این طور نیست؟
ـ نه، در بخش­هایی ۱۰۰درصد تقصیر متوجه بخش خصوصی است. ولی چون رگولاتوری و نهادهای نظارتی خودشان می­دانند که ریشه مشکلات مربوط به سرویس­دهی در جای دیگری است، نظارت را به صورت کاملاً جدی انجام نمی­دهند. از طرف دیگر رگولاتوری با اپراتور اصلی کشور هم سطح است و نمی­تواند کار نظارت را درست انجام دهد. البته علی رغم همه این مشکلات کاری حق دارد به مراجع قانونی شکایت کند تا به مشکلش رسیدگی شود. بخش خصوصی هم از خطا مصون نیست و باید بر کارش نظارت شود. کنترل کیفیت زمانی معنا پیدا می­کند که ISP ها سرویس درستی از شرکت زیر ساخت دریافت کنند. از طرف دیگر برای کمک به ISPها از فعالیت شرکت­هایی که به صورت غیر قانونی فعالیت می­کنند هم جلوگیری شود و مجوزهای فعالیت به صورت دقیق صادر شود.

منبع : ماهنامه تحلیلگران عصر اطلاعات