چالش‌های پیش روی رئیس‌جمهور در ماموریت هسته‌ای کشور

اواخر تیرماه سال جاری حرکت‌های سیاسی رئیس‌جمهور آمریکا در رابطه با عراق، ایران و کره شمالی چرخش آشکاری کرده که مورد استقبال دموکرات‌ها و عصبانیت جمهوریخواهان شده است. در این چرخش بوش اولین مامور عالی‌رتبه خود را برای مذاکرات هسته‌ای با ایران اعزام و برای اولین‌بار افق زمانی برای خروج نیروهای نظامی از عراق را ترسیم کرد و اعزام وزیر امور خارجه‌اش را برای ملحق شدن به مذاکرات شش‌جانبه، برای خاتمه دادن به برنامه سلا‌ح هسته‌ای کره شمالی تصویب کرد. کاخ سفید حرکت بوش را میوه دو سال کار دیپلماتیک دانست. در مورد تغییر موضع راجع به ایران، یکی از کارگزاران هیات حاکمه آمریکا با تعجب اظهار می‌کند که کاخ سفید به طور مکرر از مذاکره مستقیم با ایران قبل از توقف غنی‌سازی اورانیوم سر باز زده بود.
ویلیام برنز به عنوان یک مقام عالی‌رتبه وزارت امور خارجه آمریکا به دیگر نمایندگان امور خارجه کشورهای اروپایی در مذاکرات ژنو پیوسته و با مذاکره‌کننده ارشد ایران ملا‌قات کرده بود. مقامات رسمی آمریکا اعزام برنز را برای متحد کردن نظرات ائتلا‌ف بین‌المللی علیه امور هسته‌ای ایران و تاییدی بر مذاکرات هیات اروپایی با ایران دانسته‌اند. برخی معتقدند حضور برنز می‌تواند به شکستن بن‌بست موجود کمک کند. خاویر سولا‌نا نماینده ارشد امور سیاسی اتحادیه اروپا پس از مذاکرات مورخ شنبه ۲۹ تیرماه سال جاری ایران با گروه ۵۵۱ اظهار داشته که لا‌زم است ایران پاسخ‌های مشخصی در مورد پیشنهادهای طرح شده طی دوهفته ارائه کند.
ورای عنوان ساده تعلیق غنی‌سازی اورانیوم که کشورهای اروپایی و آمریکا هر دم به آن تمسک جسته و شورای امنیت سازمان ملل را هم به دنبال خود کشیده‌اند، موضوعات گوناگون دیگری هم به صورت ناگفته در پس ذهن مذاکره‌کنندگان وجود دارد که همه آنها با مطلع هسته‌ای ایران آغاز می‌شود. کشورهای اروپایی و آمریکا می‌دانند که مشکل اصلی منطقه اسرائیل و ناسازگاری تاریخی آن کشور با همسایگان آن است. جنگ افغانستان و عراق هر کدام به نحوی با عملکرد اسرائیل در منطقه مرتبط بوده است. واقعه ۱۱ سپتامبر توسط القاعده به تلا‌فی حمایت‌های آمریکا از اسرائیل طراحی و اجرا می‌شود. تحرکات القاعده در اروپا هم به دلیل حمایت‌های مشابه اروپا از اسرائیل صورت گرفته است. جنگ خانمان‌سوز عراق، به بهانه وجود سلا‌ح‌های کشتار جمعی و ارتباط صدام با القاعده و در عمل به دلیل عدم تحمل وجود یک کشور نسبتا قدرتمند در مجاورت اسرائیل آغاز شد. می‌توان گفت که سربازان آمریکایی برای حفاظت اسرائیل در عراق و افغانستان کشته می‌شوند. البته اسرائیل در مواردی هم به طور مستقیم وارد کارزار شده است. سه مورد مشخص آن انهدام تاسیسات هسته‌ای عراق و این اواخر سوریه طی دو عملیات موفق بمباران هوایی و جنگ ۳۳ روزه‌اش با لبنان بوده است. اوباما کاندیدای ریاست‌جمهوری آینده آمریکا از حزب دموکرات، با بخت پیروزی نسبی بیشتر در مقابل رقیب جمهوریخواهش، مک کین، در مورد رابطه‌اش با اسرائیل می‌گوید، روابط خاص آمریکا با اسرائیل ما را ملزم می‌کند که از اسرائیل در مقابل دشمنان قسم‌خورده‌اش حمایت کنیم و اوباما در پاسخ به این پرسش که با بحران هسته‌ای ایران چگونه مقابله‌خواهی کرد، چنین گفته است: <داشتن سیاستی منطقی در مورد ایران برای ما خیلی مهم است. باید تحریم‌های سخت‌تر اقتصادی را با سیاست‌های مستقیم به هم بیامیزیم؛ بازکردن کانال‌های گفت‌وگو به صورت غیرتحریک‌آمیز، ولی با دادن مشوق‌های قوی برای تغییر رفتار ایرانی‌ها. ما باید سیاست‌های تهاجمی داشته باشیم، چیزی که متاسفانه طی چند سال گذشته نبوده است. مخالفان اوباما، البته معتقدند که تمامی این راه‌ها پیش‌تر پیموده شده و نتیجه‌ای نداده است. آنها چنین استدلا‌ل می‌کنند که ایران را به تعلیق غنی‌سازی اورانیوم و اجرای پروتکل الحاقی راضی کردند ولی با آمدن احمدی‌نژاد غنی‌سازی از سر گرفته شد و از بازرسی‌های کارشناسان آژانس جلوگیری به عمل آمد. در ۲۳ فروردین سال ۱۳۸۵ در مشهد اعلا‌م شد که ایران به طور موفقیت‌آمیزی اورانیوم را غنی کرده و رسما ایران به کشورهای دارای تکنولوژی هسته‌ای پیوسته است. احمدی‌نژاد در ۲۸ مهرماه همین سال گفته است که اسرائیل قطعا رفتنی است، در ۲۳ آبان نیز گفته که ایران به زودی نابودی اسرائیل را شاهد خواهد بود.
‌ در این شرایط اجازه و رهنمود مقام رهبری چنین است: <مسوول پیشبرد موضوع هسته‌ای شورای‌عالی امنیت ملی است که در رأس آن رئیس‌جمهور محترم قرار دارد و ‌آنچه که از طرف رئیس‌جمهور و مسوولا‌ن در خصوص موضوع هسته‌ای بیان می‌شود، مورد اجماع همه مسوولا‌ن کشور ‌است و روسای سه قوه و نمایندگان رهبری، در شورای عالی امنیت ملی با تدبیر، تعهد و مسوولیت این موضوع را پیگیری ‌می‌کنند.> ‌
‌ سنگینی ماموریت رئیس‌جمهور بیشتر از جهت بندها و پیوندهایی است که طی سه سال عمر این دولت به صورت شعار‌های سهمگین غیرقابل بازگشت طرح و بیان شده است و موضوع غنی‌سازی اورانیوم را برای کشورمان به یک تابو تبدیل کرده است. تحقیقات برای کشورهای اروپایی و آمریکا اظهر من‌الشمس است که موضوع غنی‌سازی اورانیوم در ایران، حتی در صورت انحراف به مقاصد نظامی، نمی‌تواند به این زودی‌ها مشکلی برای همسایگان، اسرائیل یا کشورهای اروپایی فراهم کند. بر مبنای پیش‌بینی‌ها و حسابگری‌های سازمان‌های جاسوسی غرب، ایران در خوشبینانه‌ترین تخمین‌ها تا سال ۲۰۰۹ نمی‌تواند به سلا‌ح هسته‌ای دست یابد. تخمین‌های واقع‌بینانه‌تر سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ را پیش‌بینی می‌کند.
در حالی که واقعیت‌های تاریخی نشان می‌دهند که تاکنون از آمریکا به عنوان اولین کشور گرفته تا شوروی سابق، فرانسه، چین، هند، پاکستان و کره شمالی همگی ابتدا بمب هسته‌ای خود را آزمایش کردند، سپس آشکار شد که پنهانی به کار ساخت بمب هسته‌ای مشغول بوده‌اند. ایران هم اگر در پی سلا‌ح هسته‌ای بود راهی جز این نداشت.
بنابراین تخمین‌های ارائه‌شده در صورتی می‌توانست درست باشد که اولا‌ اگر ایران در پی ساخت سلا‌ح‌های هسته‌ای می‌بود و ثانیا اگر با پنهان‌کاری می‌توانست از امکانات خود استفاده کند.
البته اصرار غرب برای بزرگ جلوه دادن موضوع هسته‌ای ایران چندان هم بدون پاداش نبوده است زیرا تهدیدها علیه ایران با موقعیت استراتژیکی‌ای که دارد، به همراه سایر عوامل، به بالا‌ رفتن قیمت نفت انجامیده تا حدی که گزینه انرژی هسته‌ای خود به خود برای کشورها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه شده است. تنها طی یازده ماه بین بهمن سال ۸۴ و دی‌ماه ۱۳۸۵، ۱۳ کشور خاورمیانه به دنبال برنامه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای افتاده‌اند. پیش‌بینی می‌شود که کشور امارات با داشتن ۱۰ درصد نفت جهان جزو اولین کشورهای منطقه برای دستیابی به انرژی هسته‌ای باشد. قراردادهای تسلیحاتی آمریکا با کشورهای منطقه و حتی خارج منطقه، از راه بزرگنمایی تهدیدهای منتسب به ایران هسته‌ای میسر شده است.
اکنون در ماموریت جدید رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورای امنیت ملی وقایعی به عنوان تجربه ۳۰ سال بعد از انقلا‌ب وجود دارد که این وقایع می‌توانست با هزینه‌های بسیار کمتری خاتمه یابد. شعارهای احساسی خسارت‌های بسیاری بر کشور تحمیل کرده است. درست است که یادآوری آن خسارت‌ها آب رفته را به جوی باز نمی‌گرداند اما اگر از آن وقایع خسارت‌بار در حل معضل‌های فراروی بهره‌برداری نشود، وقایع اخیر نیز می‌تواند خسارت‌های سنگین‌تری را متوجه کشور کند.

محمدصادق ربانی‌

منبع : روزنامه اعتماد ملی