راهی برای نجات

در حالی که اکثر کشورهای دنیا به اهمیت کارآفرینی در جهت توسعه اقتصادی پی برده اند، نبود ساختارها و سیاست گذاری های مناسب در کشورمان در حیطه کارآفرینی حاکی از کم توجهی دولت‌ها و ‌دولتمردان به این مقوله پُراهمیت است. ‌ ‌
امروزه فعالیت در عرصه تولید، خدمات و تجارت، نیازمند برخورداری از ظرفیت بالای نوآوری، دانش و مهارت‌های نیروهای متفکر می‌باشد که این به معنای پایان یافتن دوران نیروی کار متکی به قدرت بازو است. دنیای کنونی، دنیای ابداع و نوآوری است؛ دنیای نبرد با ابرقدرت‌های مالی و رقابت ایده‌های نوین علمی و اقتصادی است.
رقابت در بازارهای در حال رشد کالا و خدمات - اعم از داخلی و خارجی - به دلیل ورود انواع برندها و محصولات رنگارنگ و چشم‌نواز و کم‌رنگ شدن مرزهای زمان و مکان به سبب تعاملات بین‌المللی، روزبه‌‌روز عرصه را بر تولیدکنندگان کالا و خدمات‌ سخت‌تر و شرایط را برای استمداد از افکار مبدع و نوآور مهیاتر می‌کند. از آنجا که کشورمان درگیر مشکلات متعدد اقتصادی، از جمله بیکاری و تورم شده است، توجه به این مسأله کلیدی می‌تواند قفل اقتصاد ایران را بگشاید. خوشبختانه چند سالی است که موضوع کارآفرینی به طور جدّی و رسمی در دستور کار دولت، مجلس و دیگر نهادهای مربوطه قرار گرفته است، به طوری که بر اساس گزارش واحد اطلاعات و اخبار ماهنامه <اقتصاد ایران>، بیش از ۲۰۰ هزار طرح بنگاه‌های کوچک کارآفرین از سوی وزارت کار مورد تأیید قرار گرفته است و تاکنون بیش از ۲۵۰ هزار میلیارد ریال به این امر اختصاص یافته که قدرت تأمین ۸۰ هزار فرصت شغلی را در پی دارد. همچنین بالغ بر ۸۰ هزار طرح دیگر، مورد تأیید سیستم بانکداری کشور قرار گرفته که برای اجرای طرح‌های تأیید شده، رقمی در حدود ۹۵ هزار میلیارد ریال تسهیلات، به ۳۰ هزار بنگاه اختصاص یافته است. هرچند برخی آمار که از انحراف تسهیلات پرداخت شده به بنگاه‌های مزبور حکایت می‌کند، لزوم هدایت و نظارت سیستم‌های بانکی و نظارتی را بر حسن اجرای پروژه‌های مذکور گوشزد می‌کند، اما توفیقاتی هم حاصل شده است که می‌تواند امیدوارکننده باشد. پیوستن ایران به جمع ۴۲ کشور عضو کمیته پژوهشی GEM ‌(کمیته جهانی کارآفرینی- ) که به بررسی شاخص‌ها و فعالیت‌های کارآفرینی در کشورهای عضو می‌پردازد - از دیگر اقدامات مهم در این راستا بوده است. ‌ ‌
امروزه موضوع کسب‌وکارهای کوچک به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای توسعه، مورد توجه تمامی کشورها - اعم از توسعه یافته و یا در حال توسعه - قرار گرفته است، به طوری که بر اساس آمارهای بانک جهانی، از سال ۲۰۰۳ تاکنون نزدیک به ۴۶ درصد از شغل‌های ایجاد شده، بر اساس طرح‌های کارآفرینی صورت گرفته است. ‌ ‌
● فرشتگان سرمایه
ریسک سرمایه از مهمترین مخاطرات کارآفرینی به حساب می‌آید، چرا که صاحبان بنگاه‌های کوچک و ایده‌های کارآفرین، اغلب کسانی هستند که فاقد منابع مالی لازم می‌باشند. از میان خیل عظیم منابع تأمین‌کننده سرمایه برای پروژه‌های کارآفرینی، فقط بانک‌ها و مؤسسات مالی، سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر و فرشتگان سرمایه Angel Investors(‌) هستند که منابعی قابل اتکا محسوب می‌شوند. اما در این میان نیز بانک‌ها و مؤسسات مالی به دلیل درخواست وثیقه و ضمانت‌های مورد نظر بانکی از چرخه سرمایه‌گذاران خارج می‌شوند و فقط مؤسسات ریسک‌پذیر سرمایه‌گذاری و فرشتگان کسب‌وکار باقی می‌مانند و متأسفانه یکی از مهمترین دلایل عدم موفقیت کارآفرینی در ایران، عدم وجود سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر و فرشتگان سرمایه می‌باشد. هر سال، مبتکران و خلاقان کشور، طرح‌های جامع و مناسب بسیاری تهیه و گردآوری می‌کنند، اما به دلیل فقدان منابع تأمین مالی، بی‌‌مصرف باقی می‌مانند. نگرش در سطوح بین‌المللی، اهمیت این مطلب را بیش از پیش خاطرنشان می‌کند. شرکت‌هایی نظیر اینتل، اَپل و حتی غول‌هایی همچون مایکروسافت و گوگل، در سالیان نه چندان دور، فقط ایده‌ای بودند که با جذب سرمایه‌ای نه چندان عظیم، به توسعه و پیشرفت کنونی رسیده‌اند. ‌ ‌
● نقش مؤثر دولت ‌ ‌
در همه کشورها، دولت‌های مرکزی با ایجاد قوانین و پروسه‌های حمایتی، بستر شکل‌گیری مؤسسات سرمایه‌گذار مخاطره‌پذیر را به وجود آورده‌اند. این در حالی است که هنگام تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، احیای این امر بر اساس اصل ۴۳ قانون اساسی مورد تصریح بوده است. در این اصل، تأمین شرایط و امکانات کار در جهت رسیدن به خودکفایی، از طریق تعاونی و به صورت وام‌های بدون بهره برای کسانی که توانایی انجام کار و ایجاد شغل را داشته اما ابزار لازم را ندارند، در نظر گرفته شده است. کشوری که قرار است سرنوشت خود را به دستان پرتوان منابع انسانی‌اش بسپارد، باید فکری برای عقب نماندن از دنیای در حال رشد بکند. بر اساس گزارش واحد تحقیقات ماهنامه <اقتصاد ایران>، رتبه سهولت در ایجاد کسب‌وکار در کشورمان در سال ۲۰۰۸، چهار پله سقوط داشته و در میان ۱۷۸ کشور بررسی شده، به رتبه ۱۳۵ رسیده است. همچنین جایگاه کشورمان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا )MENA(، در قسمت اخذ مجوز برای ایجاد یک شرکت پایین‌ترین رتبه یعنی رتبه هفدهم را داشته است. ‌ ‌
● سیاست‌های مؤثر در جهت کارآفرینی ‌ ‌
بر اساس بررسی‌های واحد تحقیقات ماهنامه <اقتصاد ایران>، مهمترین سیاست‌گذاری‌هایی که در اکثر کشورهای دنیا در جهت حمایت از کارآفرین و کارآفرینی صورت گرفته، مربوط به تأسیس شرکت‌های ریسک‌پذیر می‌باشد، به طوری که بیش از ۸۰ درصد از کشورهای دنیا، سازمانی به نام ”ثبت شرکت‌های ریسک‌پذیر“ تأسیس کرده‌اند که به صورت انواع بیمه‌های تجاری، مشوق تشکیل این گروه‌ها بوده‌اند. بر این اساس، در فاصله سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ رشد تأسیس شرکت‌های ریسک‌پذیر در ایالات متحد بیش از ۱۰ درصد بوده است و عمق نگرانی به این مطلب بر می‌گردد که ایران هنوز فاقد چنین شرکت‌هایی برای ارتقای کارآفرینی در کشور است. اعطای مشوق‌های مالیاتی از سوی دولت، راه دیگر ترغیب کارآفرینان برای پیگیری طرح‌های کارآفرینی می‌باشد. تشکیل کانون کارگروه‌های منسجم زوج‌های کارآفرین - که امروزه نزدیک به ۴۰ ‌ درصد از بنگاه‌های کارآفرین را زوج‌های کارآفرین تشکیل می‌دهند - در حیطه نظارتی همانند اتحادیه‌های کارآفرینی، گامی دیگر برای جلب نظر کارآفرینان می‌باشد.
حمایت از جوانان، با توجه به میانگین سنی ۲۷‌ سال در کشور و البته نرخ ۶/۱۰‌ درصدی بیکاری جامعه می‌تواند تیری باشد برای نشانه گرفتن دو هدف کارآفرینی و کاهش بیکاری . امید است مسؤولان محترم کشور با عنایت به مقوله پراهمیت کارآفرینی، زمینه پیشرفت و رشد متعالی را در کشور فراهم سازند تا در راستای پیاده‌سازی مناسب و رو به رشد خصوصی‌سازی در کشور، بتوان جایگاه اول منطقه را در راستای تحقق سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ کسب نماییم.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران