‎ژیل دلوز در واپسین سال‌های عمر، در اوج پختگی، پس از اینکه بزرگ‌ترین و مهم‌‌ترین کتاب‌های خود را نوشت، سؤالی ظاهرا ساده اما حقیقتا پیچیده و کلیدی می‌پرسد: فلسفه چیست؟

ژیل دلوز و فیلیکس گاتاری کتاب‌های مشترک زیادی با یکدیگر نوشتند. آخرین آن‌ها «فلسفه چیست؟» نام دارد که بسیار مشهور است. در ابتدای این اثر می‌خوانیم: «شاید طرح پرسش فلسفه چیست؟

جستارنویس بیشتر از جواب، به سؤال فکر می‌کند؛ از‌این‌رو آزادی و عدم قطعیت را در جستارها حس می‌کنیم.

درباره آخر و عاقبت ماهی سیاه کوچولو نمی‌توان به نتیجه‌ای قطعی رسید، یعنی نمی‌توان گفت که چه وقت و چگونه مرگ به سراغش آمده است. درباره‌اش گفته می‌شود که پس از فرار از دست اره‌ماهی با گروهی دیگر از ماهی‌ها همراه می‌شود و آنها را از دست مرغ ماهی‌خوار نجات می‌دهد.

شاید تقلیل‌گرایانه باشد که ایدۀ «دازاین» هایدگر در- جهان- بودن را این‌گونه صورت‌بندی کرد: در- ایران- بودن. اما این صورت‌بندی سخت به کار می‌آید، چراکه در ایران بودن، حقیقت و واقعیتی نهفته است که در بحران‌های سیاسی می‌تواند برای مردم راهگشا باشد. در این وضعیت است که مردم قادرند جهت سیاسی خود را پیدا کنند. …

داستایفسکی برای شناساندن خویش هرگز به خود زحمت نداد، هرگز خودش را جز به‌ وسیله قهرمانان داستان‌هایش فاش نکرد، در تمام طول زندگی‌اش ساکت و گوشه‌گیر و بدون دوست بود، شاید فقط در جوانی دوستانی داشت که گویا مایه بدبختی‌اش شده بودند. دلوز درباره قهرمانان داستایفسکی از وجود مشکلی اساسی میان‌شان می‌گوید و این …