پرتو یون‌‌ساز به تابشی اطلاق می‌شود که انرژی کافی برای آزاد‌کردن الکترون‌ها از اتم‌ها یا مولکول‌ها را دارد و به‌این‌ترتیب آنها را یونیزه می‌کند. تاریخچه پرتو یون‌‌ساز با کشفیات و پیشرفت‌های مهمی همراه است که درک ما از فیزیک، پزشکی و پروتکل‌های ایمنی را شکل داده است.