در شرح دعای روز نوزدهم ماه مبارک رمضان آمده است: «خواندن دعا، عبادت کردن، تلاوت قرآن و قرائت دعاهایی مانند ابوحمزه از برکات ماه رمضان است. بهره ماه رمضان بهشت و بهره‌های معنوی است. بهره‌هایی که خدا می‌دهد، معنوی‌اند که باید برای رسیدن به آنها دعا کرد.»

صاحبدلان‌ در این دنیا مانند مسافرانی هستند که آماده کوچ و مهیای مسافرت‌اند و نگاهشان به دنیا فقط از آن روست که دنیا را مثالی از آنچه در عالم غیب است، می‌دانند.

این فقره از دعا، بهترین شاهد مطلبی است که پیشوایان حکمت متعالیه و صاحبدلان اهل معرفت به آن اعتقاد دارند و آن این که فیض حق تعالی قدیم است.

از اولین نام‌هایی که خداوند برای خود برگزید العلی العظیم بود، زیرا او برترین همه اشیاء بود و معنی آن الله است که بر همه چیز برتری دارد.

خداست که بر اشیاء غلبه تامّه دارد و هر غلبه و تسلطی، در حقیقت، ظهور غلبه و تسلط اوست. ما من دابّة الّا هو آخذ بناصیتها‎؛ زمام اختیار هر جنبنده‌ای به دست مشیت اوست.

فایل صوتی قسمت هفدهم سلسله گفتارهای حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا نوراللهیان با عنوان شرحی دیگر بر دعای سحر با وام گرفتن از شرح دعای سحر امام خمینی(س) را اینجا دانلود کنید.

پادشاهی خداوند ابدی است و کسی که تحت حکمرانی اوست از بین رفتنی و نابود است.

در مورد خیر، به جهت از او بودنش باید خداوند متعال مورد حمد قرار گیرد، و اما در مورد شر، چون منسوب به نفس و جهت خلقی آن است نباید هیچ کس جز خود نفس، مورد ملامت قرار گیرد.

اگر دعا با لسان ذات و استعداد باشد مورد قبول است و رد نمی‌شود، و به اندازه استحقاقش فیض به او افاضه می‌شود و فرو گذار نمی‌گردد.

مقامات و حالات سالک در سیر و سلوکش مختلف است. پس، انسان مظهر اسم کلّ یوم هو فی شأن؛ در هر روزی او به شأن و کاری پردازد می‌باشد، فلذا در هر حالی و در هر کاری، محبوبش به اسمی بر او ظهور می‌فرماید.

هیچ شیئی صاحب وجود نیست و هیچ موجودی از موجودات، مطلقاً دارای هویت محسوب نمی‌شود، که اوست آن مطلق و قیوم تام. پس از خواب غفلت بیدار شو و از مؤمنین موحد باش.

عالَم همان گونه که سایه وجود و نسیم جود خداست، سایه کمال وجود او نیز هست. به همین سبب است که قدرتش همه چیز را در برگرفته و بر همه موجودات غلبه دارد.

تنها کسی که مقام مشیّت در او تحقق یافته و افقش با افق مشیّت یکی است و راه و وسیله اتصال آسمان و زمین است، کسی است که خدا خلقت را به او شروع فرموده و به او نیز ختم خواهد فرمود که این همان حقیقت محمدی و علوی، صلوات الله علیهما، است.

در میان اسماء الهی اسم الله و در میان مظاهر اسماء انسان کامل و در میان شریعت‌ها شریعت این انسان کامل از همه کامل‌تر است. کمال شریعت او نیز به ولایت است.

آیت‌الله مجتهدی تهرانی در شرح «اَللّهُمَّ اَعِنّی فیهِ عَلی صِیامِهِ وَقِیامِهِ» می‌گوید: خدایا کمک کن در این ماه روزه بگیریم و شب زنده‌داری کنیم. اگر خدا کمک کند، گرسنگی را نمی‌فهمیم. عبادت شب و سحر، دعا‌های ابوحمزه ثمالی و افتتاح را انجام می‌دهیم، گاهی افرادی غصه می‌خورند که ماه رمضان چگونه روزه بگیریم؟ …

تمامیت علم به کشف حقیقت است و تمامیت نور به آن است که هیچ تاریکی در آن نباشد . به عبارت دیگر، تمامیت یک شیء خلوص آن از چیزهایی است که مقابل و مخالف آن است. از این جمله است انسان کامل که آینه تمام‌نمای صفات الهی و جامع همه زنجیره هستی است.

رحمت رحمانی مقام بسط کمال وجود است که وجود از طریق آن پدیدار شده و رحمت رحیمی مقام بسط وجود است که هر پدیده‌ای با آن به کمال معنوی و هدایت باطنی خود می‌رسد. به این لحاظ وارد شده یا رحمن الدنیا و رحیم الآخرة؛ ای رحمان سرای دنیا و رحیم سرای آخرت .

نور علم، در نفوس کلی الهی و عقول مجرد قدسی و فرشتگان پاک و پاکیزه نیز نمایان است و به واسطه آن، نهان اشیاء همانند ظاهر آن‌ها آشکار می‌شود.

روز رحمت روز بسط و افاضه وجود بوده و به همین دلیل خداوند هنگام فتح باب و شروع کتاب الهی خود را به رحمانیت و رحیمیت توصیف فرموده. اما قیامت روز عظمت و قهاریت و روز قبض و نزع به دست پروردگار است، لذا پرودگار خود را به وحدانیت و قهاریت توصیف فرموده است.

هر صفتی که به لطف تعلق داشته باشد صفت جمال است و هر صفتی که به قهر تعلق داشته باشد از صفات جلال . لذا ظهور عالم و نورانیت و درخشندگی‌اش از جمال است و مقهور شدنش در تابش نور حق و سلطه کبریایی و عظمت خداوند از جلال.

بعضی فقرات دعای سحر مانند دعای کمیل بالاتر از آن است که برای ما ممکن باشد از زبان خودمان با خدا سخن بگوییم، زیرا مقام معرفت بالایی لازم است. پس بهتر است زبان خود را به منزله زبان انبیاء و اولیای الهی قرار دهیم و خداوند را از جانب آنان بخوانیم.