زمانی برای دعا کردن

هر کار و هر چیزی برای خود دارای ارزش و مرتبه ای است گاهی یک کار و یا یک چیز دارای منزلتی عظیم بوده و در مقابل کار و یا شیء دیگر دارای قدر و منزلتی پایین است

هر کار و هر چیزی برای خود دارای ارزش و مرتبه ای است. گاهی یک کار و یا یک چیز دارای منزلتی عظیم بوده و در مقابل کار و یا شیء دیگر دارای قدر و منزلتی پایین است. دعا نیز از این امر مستثنی خارج نیست، برخی دعاها آنقدر بزرگ و با ارزشند که به راحتی نمی‌توان قدر و منزلت آنان را تعیین نمود و برخی دعا‌ها نیز ارزش و عمری کوتاه دارند. در این میان می‌توان به عواملی که تعیین کننده قدر و منزلت دعا هستند اشاره کرد.

● ارزش دعا به چیست؟

یکی از عوامل تعیین کننده ارزش دعا، متعلق دعا و خواسته است، اینکه داعی از خدا چه می‌خواهد، دنیا یا آخرت را. زمان و مکان نیز در این مورد نقش مهمی‌ایفا می‌کند، به همین دلیل است که زمان‌های خاصی از جمله شب‌های قدر و روز عرفه و مکان‌های مذهبی مانند صحرای عرفات ... دعا کردن مورد تأکید و سفارش قرار گرفته است و در این میان شب نیز اهمیت قابل توجهی دارد. حدیث است که در هر شب جمعه، از اوّل شب تا طلوع فجر، فرشته ای از جانب خدا ندا می‏کند به بندگان خدا از فوق عرش که: آیا نیست بنده مومنی که بخواند مرا در این وقت و حاجتی از من خواهد، خواه حاجت دنیا و خواه حاجت آخرت، که تا من حاجت او را بر آرم و مطلب او را روا کنم؟ (مصباح الشریعه / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان / ۱۴۷)

● ارزش دعا در شب

تیرانداز زمانی از کار خویش خشنود است که تیرش به هدف بخورد. یک سائل زمانی رضایت خاطر کسب می‌کند که به نیازهای او پاسخ داده شده و در جهت رفع مشکلاتش اقداماتی صورت گیرد. در موارد ذکر شده آنچه ارزشمند است تحقق یافتن خواسته و حاجت است. برآورده شدن خواسته فرد است که برای او ارزشمند می‌باشد چراکه این ذهنیت را برای او تداعی می‌کند که بدین وسیله یک گام به آنچه مطلوبش است نزدیک‌تر می‌گردد و در این بین برای رسیدن به خواسته و هدفش از بسیاری از تمایلات و لذت‌های خویش کاسته و آنها را در جهت رسیدن به هدف خویش فنا می‌کند. از جمله این موارد می‌توان به راز و نیاز در دل شب اشاره داشت. خواب در این دنیای پر از مشغله و استرس مقوله شیرینی است و حداقل منفعتی که دارد، جدا شدن از رنج‌ها و مرارتهای زندگی برای چندین ساعت و غرق شدن در خواب و خیالات فانتزی است. با این وجود هستند افرادی که با تمام خستگی‌ها و رنج هایی که در طی روز متحمل می‌شوند نیمه شب از خواب برخاسته و برای رسیدن به آرامش حقیقی روی به جانب خدا می‌کنند و با توجه به مفاد حدیثی که در بالا نقل شد این دعا لاجرم تیری است که به هدف می‌خورد و این دعای او در دل شب دعای ارزشمندی است چرا که در آن می‌توان چندین ویژگی و خصلت را یافت که همین ویژگی‌ها سبب ارزشمندی آن گشته است.

● ارزشمندی دعای شب

۱) گذشتن از لذت دنیایی و رها کردن بستر نرم و گرم و برخاستن از خواب شیرین نشان از نهادینه بودن خواست ، اراده و هدف داعی دارد چرا که کسی او را مجبور نساخته نیمه شب حق مسلم خویش را که خواب و استراحت است رها کرده و به عبادت بپردازد. بنابراین این عمل او نشان از توجه او به مقام پروردگار در زندگی خویش دارد و بدین وسیله ساعتی از خلوت خویش را بدو اختصاص می‌دهد.۲) این گذشتن از خود، هوا و هوس و خواسته‌های نفسانی است که وجود حقیقی یعنی خدا را در برابر دیدگان معنوی قرار داده و موجب استجابت دعا می‌شود. بنابراین بزرگ‌ترین و مهم‌ترین رمز شب و با ارزش ترین سرمایه آن آزادی است، آزادی از قید تن و دنیای خودساخته و رها شدن از تعلقات، تعلقاتی که قفس روح گشته و مانع از پرواز او به سوی قله‌های کمال می‌گردد.

دست یافتن به برکت شب و شب زنده داری، عنایت و لطفی است که از جانب خداوند متوجه دوستدارانش می‌گردد و همین لطف خداوندی است که در آخر موجب لقای او و دست یافتن به برترینها می‌شود. و این یکی از مهم‌ترین ارزش‌های دعای شب است.۳) تنهایی و خلوتی که میان او و خدا حاصل می‌گردد موجب تفکر و اندیشه و فراغت فکر و دل او از دنیای فانی می‌شود و همین تفکر و اندیشه حقیقت بسیاری از مسائل را برای او روشن ساخته و او را به مقصد حقیقی رهنمون می‌سازد و اینجاست که داعی متوجه می‌شود چه باید بگوید و خواسته اش از خدای خویش چه باید باشد. ۴) خداوند کریم و بخشنده تر از آن است که سالکی نیمه شب در خانه او را به صدا درآورد و او سائل را رد کند، از این رو لاجرم او را پاسخ خواهد گفت. روایتی در این باب چنین می‌گوید: عمر بن اذینه گوید: شنیدم از حضرت صادق علیه السلام که می‌فرمود: همانا در شب ساعتی است که درک نکند آن را بنده مسلمانی که در آن نماز گزارد و خدای عزوجل را در آن ساعت بخواند (و به درگاهش دعا کند) جز اینکه اجابت شود (و دعایش مستجاب گردد) و این ساعت در هر شب هست، عرض کردم: خدایت خیر دهد بفرمایید آن چه ساعتی از شب است. فرمود: هنگامی که نیمی از شب بگذرد،شش یک از اول نیمه شب. (أصول الکافی/ ترجمه مصطفوی / ج‏۴/ ۲۲۸) .سخن آخر اینکه ارزش یک دعا به ثمر و نتیجه ای است که با خود به همراه دارد و با توجه به چهار مورد ذکر شده می‌توان گفت از ثمرات دعا در شب و در حقیقت مهم‌ترین آن جدا شدن آدمی‌از خود و کنار زدن آن است، خودی که حجاب و پرده‌ای میان عاشق و معشوق است و این خود چیزی نیست جز هوای نفس که آدمی‌را از حقیقت خویش جدا ساخته و با دعای نیمه شب است که زمینه لقای الهی را فراهم می‌سازد و این دعاست که ارزشمند است چرا که رهاورد آن کمال و پیشرفت و گذشتن از خود و رسیدن به خود حقیقی است.

مریم پناهنده