اینها نشانه سالمندی است یا بیماری

از مشکلات بینایی تا ضعف حافظه

اولین رشته موی خاکستری، نشانه‌ای گریزناپذیر از روند پیری است؛ سن بالاتر می‌رود و بدن‌ تغییر می‌کند. ممکن است شکم بیاوریم، شب از خواب بپریم یا صبح‌ها کمی بدنمان خشک شده باشد. در عین حال که باید با این واقعیت‌های جدید خودمان را تطبیق دهیم، نباید هر نشانه‌ای را فقط مربوط به پیری طبیعی فرض کنیم....

چطور تشخیص می‌دهید در چه مواردی باید مشکلات بدنی‌تان را نادیده بگیرید و در چه مواردی لازم است به پزشک مراجعه کنید؟ به عبارت دیگر چه علایمی، نشانه سالمندی طبیعی هستند؟

پیری روندی پنهانی و آرام است. اگر دچار تغییری ناگهانی شوید یا احساس درد کنید، باید این نشانه‌ را جدی بگیرید و به پزشک مراجعه کنید. مثلا اگر یک زانویتان درد گرفته، نباید فقط آن را به سن بالای خود ربط دهید. هر دو زانوی شما سن یکسانی دارند، پس چرا یکی از آنها درد می‌کند و دیگری نه؟

نباید به پیری به عنوان دوران از کارافتادن دستگاه‌های بدنی فکر کرد. پیری در واقع نجات‌بخش زندگی و روند مادام‌العمر تطبیق یافتن است و مانع ابتلای ما به بیماری‌هایی مانند سرطان می‌شود. تغییرات طبیعی سلو‌ل‌ها ممکن است باعث کند شدن فعالیت آنها یا تغییر ظرفیت?شان شود. بیشتر افراد حدود ۳۰ سالگی به نقطه اوج کارکردی‌شان می‌رسند. شما با توجه به سابقه بهداشتی‌، پزشکی‌ و ژنتیکتان در سنین متفاوتی ممکن است دچار تغییرات مربوط به سن در بنیه، قدرت یا دستگاه‌های حسی‌تان شوید. برخی از شکایت‌های مربوط به سن عادی هستند ولی برخی از نشانه‌ها اصلا به پیری مربوط نیستند. در ادامه به نکته‌هایی برای تشخیص نشانه‌های پیری و نشانه‌هایی که مربوط به پیری نیستند، می‌پردازیم:

● مشکلات بینایی

تقریبا از حدود ۴۰ سالگی، افراد به عینک مطالعه (برای دید نزدیک) نیاز پیدا می‌کنند. این نوع دوربینی (پیرچشمی) هنگامی رخ می‌دهد که عدسی چشم انعطاف‌پذیری‌اش را از دست می‌دهد و نمی‌تواند از دید دور به دید نزدیک متمرکز شود. آب مروارید یا تار شدن عدسی نیز از حدود ۶۰ سالگی به بعد بر بینایی تاثیر می‌گذارد. قرارگیری درازمدت در معرض نور خورشید هم خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهد. این بیماری با جراحی برای جایگزین کردن عدسی، درمان می‌شود. اگر متوجه شدید دید محیطی‌تان ضعیف‌تر از دید مرکزی‌تان است یا بر عکس، ممکن است در معرض عوارض چشمی وخیمی باشید که به درمان نیاز دارند. گلوکوم (آب سیاه) هنگامی رخ می‌دهد که فشار داخل چشم افزایش ‌یابد و به عصب بینایی آسیب برساند. دو شکل از بیماری «تحلیل‌رفتگی لکه زرد» نیز بر مرکز شبکیه چشم اثر می‌گذارند و باعث از دست رفتن دید مرکزی می‌شوند. در صورت تاری دید یا از دست رفتن شدید بینایی، باید چشمتان معاینه شود. بهتر است برای پیشگیری چکاپ هم انجام گیرد، به خصوص اگر به دیابت، سابقه خانوادگی گلوکوم یا تحلیل‌رفتگی لکه زرد مبتلا باشید.

● مشکلات شنوایی

حدود یک‌سوم افراد از ۶۰ سالگی به بعد تا حدی دچار نقصان شنوایی می‌شوند. گاهی این عارضه که به آن «پیرگوشی» می‌گویند، به دلیل از دست رفتن گیرنده‌های حسی در گوش درونی رخ می‌دهد. ابتدای ابتلا، برخی صداها خفه به گوش می‌رسند و درک صداهای پرفرکانس (زیر)، نیز ممکن است مشکل‌تر شود. مردها بیشتر از زنان دچار این نوع نقصان شنوایی می‌شوند. درد، ترشح از گوش یا از دست‌دادن سریع شنوایی، ممکن است نشانه تومور یا عفونت باشد و باید برای بررسی آن به پزشک مراجعه کرد. اگر شنوایی یک گوشتان خیلی کمتر از گوش دیگرتان است نیز باید معاینه شوید. اگر کسی متوجه شود به خوبی قبل نمی‌شنود، ممکن است علت آن پیری باشد، اما اگر شنوایی‌اش در طول یکی دو هفته کاهش پیدا کرد، دیگر پیری مطرح نیست.

● ضعف عمومی

با افزایش سن، بافت عضلانی تحلیل می‌رود و عضلات انعطاف‌ناپذیر می‌شوند و قوام طبیعی‌شان را از دست می‌دهند. تمرین با وزنه و حرکات کششی، قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات را بهبود می‌بخشد، اما نمی‌تواند کاملا با روند طبیعی پیری مقابله کند. اندام‌های ما نیز رزرو اضافی‌شان را از دست می‌دهند. با افزایش سن، دیواره‌های قلب ضخیم‌تر، شریان‌ها سفت‌تر و سرعت ضربان قلب کندتر می‌شود. دلیل اصلی پیری قلب این است که با افزایش سن‌،‌دیگر به شدت دوران جوانی‌ نمی‌توان ورزش کرد و فعالیت داشت، با وجود این، انجام مرتب ورزش‌های هوازی و حتی فقط پیاده‌روی، می‌تواند به بهبود قدرت بدنی کمک کند. چه هنگامی باید نگران شد؟ اگر هنگام فعالیت دچار درد در قفسه سینه، به‌خصوص همراه با سرگیجه، تهوع، تنگی نفس و غش کردن شدید، به معاینه پزشکی فوری نیاز دارید زیرا ممکن است علایم حمله قلبی باشند. مشکلات مربوط به ضربان قلب نیز گاهی باعث سیاهی رفتن چشم‌ها، سرگیجه یا خستگی می‌شوند. از هر ۱۰ فرد ۶۵ ساله و بالاتر، یک نفر دچار کم‌خونی می‌شود، یعنی میزان اکسیژن‌رسانی با گلبول‌های قرمز خون در حد پایینی است. این عارضه باعث فرسودگی و خستگی خواهد شد ولی با مکمل‌های آهن یا داروهایی که بدن را به تولید گلبول‌های قرمز وامی‌دارند، قابل درمان است.

● فشار خون

سالمندی یک بیماری نیست، اما تغییرات بدنی‌ در این دوران ما را مستعد دچار شدن به برخی بیماری‌های می‌کند. یکی از این بیماری‌ها فشارخون بالاست. عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیک، چاقی، مصرف نمک و افزایش سن در ابتلا به این بیماری نقش دارند. رگ‌های خونی با افزایش سن، کشسانی (انعطاف‌پذیری) خود را از دست می‌دهند و این سفتی رگ‌ها ممکن است با فشار خون بالا ارتباط داشته باشد. بیش از نیمی از افراد ۶۰ ساله و بالاتر، فشارخون بالا دارند؛ یعنی فشار خون ۱۴۰ (سیستولی) روی ۹۰ (دیاستولی) یا بالاتر. رژیم غذایی کم‌نمک، ورزش، حفظ وزن متعادل ممکن است به پیشگیری از ابتلا به فشارخون بالا کمک کند.

● ضعف حافظه

آیا به خاطر نمی‌آورید کلیدهایتان را کجا گذاشته‌اید؟ نام آشنایی را که مدتی ندیده‌اید به یاد نمی‌آورید؟ این خطاهای لحظه‌ای حافظه طبیعی است. در این موارد نباید نگران شوید، مگر اینکه فراموشی زندگی روزمره‌تان را مختل کند. بسیاری از ما گاه به گاه از نقص حافظه شکایت می‌کنیم، اما به بیماری یا زوال عقل مبتلا نیستم. به‌طور کلی، پردازش اطلاعات در مغز با افزایش سن کندتر می‌شود و افراد مسن‌تر در انجام همزمان چند کار دچار مشکل بیشتری می‌شوند، اما کارکرد شناختی افراد متفاوت است. مثلا افراد میانسال به دلیل آگاهی بیشترشان در مورد دنیا از افراد جوان‌تر کارکرد بهتری دارند. نشانه هشداردهنده زوال عقل ناشی از ابتلا به بیماری آلزایمر، ناتوانی در یادگیری و حفظ اطلاعات جدید است. مشکلات در حافظه اپیزودیک (نوعی حافظه درازمدت که با حوادث، موقعیت‌ها و تجربه‌های خاص زندگی مربوط است)، نشانه «نقصان خفیف شناختی» است که ممکن است مقدمه بروز آلزایمر باشد.

افراد مبتلا به آلزایمر، نقصان شناختی دیگری هم دارند؛ مانند مشکل در توانایی‌های زبانی یا شناختن اشیاء. تصویربرداری از مغز یا آزمایش مایع مغزی نخاعی ممکن است به تشخیص بیماری آلزایمر کمک کند.

اگر حافظه‌تان دچار اشکال شده یا سابقه خانوادگی ابتلا به آلزایمر دارید، مراجعه به پزشک برایتان مفید است. بیماری آلزایمر به ندرت در میان افراد با سن کمتر از ۶۵ سال بروز می‌کند. حدود یک هشتم افراد ۶۵ تا ۷۴ ساله و ۴۳ درصد افراد بالاتر از ۸۵ سال به این بیماری مبتلا می‌شوند.

ترجمه: حسین غلامی

منبع: WebMd