نقش رصدخانه ملی در آینده نجوم ایران

پروژه‌های کلان پژوهشی همواره نقش کلیدی در توسعه کشورها داشته است. در کشورهایی مانند ایران که با معضلات متنوعی در توسعه علمی مواجهند، داشتن چنین پروژه‌هایی بیش از هر جای دیگری …

پروژه‌های کلان پژوهشی همواره نقش کلیدی در توسعه کشورها داشته است. در کشورهایی مانند ایران که با معضلات متنوعی در توسعه علمی مواجهند، داشتن چنین پروژه‌هایی بیش از هر جای دیگری لازم است.

دکتر رضا منصوری، مجری طرح رصدخانه ملی ایران

نقش رصدخانه ملی در آینده نجوم ایران: واژه پروژه کلان علمی اولین بار در نیمه دوم دهه ۷۰ در واژگان سیاستگذاری کشور وارد شد، هنگامی‌ که پروژه‌های اولویت‌دار علوم پایه در شورای پژوهش‌های کشور مطرح و به ۲ دسته تقسیم شد:

پروژه‌های کلان و پروژه‌های خرد.

در آن موقع دو پروژه کلان برای کشور اولویت‌دار تشخیص داده شد:

۱) رصدخانه ملی

۲) شتابگر ملی. خوشبختانه اولویت رصدخانه ملی به یک پروژه کلان تبدیل و در دولت تصویب شد.

هم‌اکنون پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، مدیریت ساخت تلسکوپ ملی را به عهده گرفته است؛ به‌این معنی که تلسکوپ ملی محصولی کلید در دست نخواهد بود که جایی در کشور ما نصب شود، بلکه ما تمام مراحل طراحی، ساخت و نصب را خودمان مدیریت می‌کنیم.

بدیهی است که چنین پروژه‌ای نمی‌تواند بدون مشورت‌های بین‌المللی تحقق یابد. مشورت همراه با برنامه‌ریزی برای آموزش مهم‌ترین مولفه مدیریت این پروژه است که به دقت پیش می‌رود.

ما هنوز در فازهای اولیه طراحی تلسکوپ ملی هستیم. با وصف این تا هم‌اکنون دانش فنی قابل ملاحظه‌ای به ایران منتقل شده است، نه‌تنها در علم مکان‌یابی رصدخانه‌ها که اولین گام است، بلکه در نوع مدیریت چنین پروژه‌هایی، در شناخت مشخصه‌های تلسکوپ، پایش مکان، ابزارهای رصد و آشکارسازها، موارد بحرانی پروژه و بسیاری دانش‌های فنی خرد. علاوه بر این نه‌تنها علاقه به نجوم حرفه‌ای در سایه این طرح ملی افزایش یافته است که آموزش حرفه‌ای برای تربیت رصدگرهای حرفه‌ای نیز شروع شده است.

شک ندارم ۱۰ سال بعد و ۱۰‌ سال زندگی با این پروژه، سیمای نجوم رصدی ایران را تغییر خواهد داد و جامعه نحیف نجوم حرفه‌ای ایران را به یک جامعه فعال و قابل توجه بدل خواهد کرد.