کوتاهی قد

مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در قد نهایی یک کودک پدر و مادر او هستند. به عبارتی از یک پدر و مادر قدبلند فرزند بلندقدی زاده می‌شود و عکس آن نیز در مورد زوج‌های کوتاه صادق است. در واقع …

مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در قد نهایی یک کودک پدر و مادر او هستند. به عبارتی از یک پدر و مادر قدبلند فرزند بلندقدی زاده می‌شود و عکس آن نیز در مورد زوج‌های کوتاه صادق است. در واقع ما می‌توانیم با دانستن قد پدر و مادر یک کودک، قد نهایی او را حدس بزنیم.

فرمول محاسبه قد به این ترتیب است: {۲‌‌/‌‌ (قد پدر + قد مادر)} یعنی معدل قد پدر و مادر را در پسران بعلاوه ۷ می‌کنیم و در دختران منهای ۷ می‌کنیم تا قد نهایی آنها را حدس بزنیم. اما این تنها یک حدس خام است زیرا گاهی ژن‌های بلندی و کوتاهی قد در خانواده پدری یا مادری وجود دارند ولی پدر یا مادر کودک چندان بلند نیستند. در این موارد می‌توان احتمال این‌که قد کودکان این خانواده از فرمول گفته‌شده فراتر باشد را در نظر داشت. البته این موضوع در مورد کوتاهی قد نیز صادق است.

جداولی وجود دارند که براساس قد کودکان جوامع مختلف نوشته شده است و پزشکان بر اساس آنها می‌توانند رشد قدی یک کودک را نسبت به همسالان پسر یا دختر بسنجند. بر اساس این اعداد ما می‌توانیم بگوییم که یک کودک در کدام صدک قدی جامعه قرار دارد. تعیین این صدک از این جهت اهمیت دارد که بتوانیم بین یک کوتاهی معمولی که به افراد بالاتر از صدک ۳ اطلاق می‌گردد با کوتاهی شدید که به کودکان کمتر از صدک ۳ گفته می‌شود فرق قائل شویم. همان طوری که در هفته گذشته گفتیم درمان با هورمون رشد در‌ دسته اخیر مجوز دارد و درمورد کوتاهی‌های خفیف، درمان عاقلانه نیست و تاثیرگذار نیز نمی‌باشد. البته در این موارد هم حتما باید قد پدر و مادر را در نظر گرفت.

به عنوان مثال اگر قد یک پسر ۱۲ ساله ۱۴۰ سانتی‌متر باشد او در صدک دهم جامعه است به عبارت دیگر در کل جامعه از ۹۰ درصد پسران کوتاه‌تر و از حدود ۱۰ درصد بلندتر است. به این مورد کوتاهی شدید گفته نمی‌شود. حال پسری را تصور کنید که در سن ۱۲ سالگی قدی معادل ۱۳۵ سانتی‌متر دارد.این کودک در صدک سوم قدی قرار می‌گیرد و باید به او توجه ویژه‌ای شود.

باید دانست که اهمیت اصلی توجه به قد کودکان و نوجوانان تشخیص بیماری‌هایی است که می‌توانند رشد کودک را مختل کنند و بررسی منحنی رشد کودکان در این رابطه اهمیت بیشتری از میزان مقطعی قد آنان دارد. در واقع وقتی کودکی به موازات صدک پنجم رشد می‌کند و شیب منحنی او نسبت به منحنی نرمال خوب است، اگرچه کوتاه قد است ولی چندان نگران‌کننده نیست. در حالی که کودکی که چند سانتی‌متر از او بلندتر است ولی به مدت مثلا ۶ ماه هیچ رشد قدی ندارد یا رشد قدی کمی دارد به طوری که منحنی رشدش شیب بالارو خیلی کمتری از منحنی نرمال دارد بیشتر نگران‌کننده است.

بیماری‌هایی مثل راشیتیسم ، بیماری‌های کلیوی، سوءتغذیه شدید و انواعی از نقایص ژنتیکی موجب افت رشد و کوتاهی قد می‌گردند که در مبحث هفته بعد به آنها پرداخته می‌شود.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی