سرب و سلامت

وضعیت تغذیه ای و رفتارهای مربوط به غذا خوردن به صورت كلی در توانایی جذب و ایجاد مسمومیت با سرب از طرق مختلفی اثر گذار است . سربی كه از آب و سایر آشامیدنی ها جذب می شود به میزان بیشتری از سرب موجود در غذا جذب می شود. سربی كه در حالات ناشتا جذب می شود بیشتر از سربی است كه در حین غذا خوردن جذب می شود. سرب با عناصر ضروری متعددی نظیر كلسیم ، آهن و روی تداخل نموده و رقابت می كند کمبودهای تغذیه ای كلسیم و آهن ، باعث تسهیل در جذب سرب می گردند
اثرات سرب بر سلامت
اثرات سرب از نظر مسمومیت زایی ، روی سیستمهای مخلتف بدن می باشد و از اثرات بیوشیمیائی جزئی (شاخص های تماس بدون عوارض جانبی) تا اثرات بالینی و آشكار مانند مسمومیت با سرب را شامل می شود. تغییرات بیوشیمیایی جزیی ممكن است در سطوح پائین تر از مواجهه با سرب اتفاق بیفتد ولی اهمیت این تغییرات شناخته نشده است . اگرچه این اثرات بیوشیمیایی در حال حاضر مضر شناخته نشده اند، (غیر مشابه با كم خونی ، كه ممكن است ، سطح خونی سرب mg /dl ۸۰ نیز اتفاق بیفتد) ولی به عنوان شاخص های قرار گرفتن در معرض سرب شناخته می شوند. مثلاً ، سطح خونی سرب زمانی كه به mg/dl ۱۰ می رسد سطوح آنزیمهای خون تغییر می كند یا در واسطه های ساخته شدن هِم (heme) (اجزاء گلبولهای قرمز خون)‌ تغییراتی رخ می دهد؛ ولی این تغییرات ممكن است شاخص یا تطابق ساده ای در مواجهه با سرب محسوب شوند و اثرات مسمومیت زا نداشته باشند.
مسمومیت عصبی و مسمومیت مزمن كلیوی
مسمومیت عصبی و مسمومیّت مزمن كلیوی ، موارد اصلی تماس شغلی با سرب در بالغین را شامل می شوند. هدایت عصبی در اعصاب محیطی ، هنگامی كه سطح خونی سرب به mg/dl ۳۰ می رسد كند می شود. اثرات آشكار روی سیستم عصبی ، مانند افتادگی مچ (ضعف مچ و راست كننده های انگشتان به علـّت تحت فشار قرار گرفتن عصب) ، نیاز به سطح خونی سرب mg/dl ۶۰ و بالاتر دارد. اثرات زیان آور مسمومیّت حاّد با سرب روی كلیه (برای مثال ، تغییرات عملكرد و ساختاری در سلولهای پوششی توبولهای پروگزیمال كلیه) به خوبی ثابت شده است . این تغییرات ممكن است به نفروپاتی منتشر (بیماری منتشر كلیوی) منجر شود كه با كاهش تعداد و بزرگتر شدن ساختمانهای توبولی ناشی از اختلال عملكرد كلیه همراه است . تخمین زده می شود كه مواجهه طولانی با مقدار زیاد سرب ممكن است به بیماری كلیوی در مرحله انتهایی منجر شود.البته ذكر این نكته مهم است كه اثرات مزمن كلیوی نیاز به مواجهه طولانی با مقدار زیاد سرب دارد. محققین دریافتند كه سطح خونی سرب بین mg/dl ۴۰-۸۰ با تغییرات بیولوژیك در كلیه كه عمدتاً قابل بازگشت هستند ارتباط دارند. نتایج مطالعات شغلی نشان داد نگه داشتن سطح خونی سرب زیر mg/dl ۶۰ از تغییرات بیولوژیك كلیه در اكثریت كارگران در معرض سرب جلوگیری می كند. اگرچه تغییرات خفیف در شاخص های حیاتی كلیه ، زیر این مقدار مشاهده شده ، ولی دلیلی بر اختلال عملكرد كلیه در این سطوح خونی سرب وجود ندارد.
عملكرد استخوان و متابولیسم ویتامین D
استخوان یكی از محل های عمدة‍ تجمع سرب است و سرب موجود در آن به عنوان معیاری برای اندازه گیری تماس زیاد با سرب بكار می رود. سرب روی عملكرد استخوان با تأثیر در رشد و ایجاد اختلال در متابولیسم ویتامین D در غلظتهای BLL ( سطح سرب خون ) بین ۱۲ تا mg/dl ۱۲۰ را گزارش نموده اند. آستانه خاصی برای این اثر به صورت قطعی یافت نشده است . این فرضیه مطرح شده است كه سرب در سطح مواجهه پائین ممكن است متابولیسم ویتامین D را بوسیله اثرات زیان آور روی مغز استخوان كودكان مختل كند. اگرچه سایر مطالعات نشان داده اند كه اثر خاصی روی متابولیسم ویتامین D ، هموستاز كلسیم و فسفر یا محتوای معدنی استخوان در كودكانی كه وضعیت تغذیه ای آنها مناسب است و مواجهه خفیف تا متوسطی با سرب داشته اند ندارد.
سلامت باروری
اثر سطوح مسمومیت زای مواجهه با سرب روی سلامت باروری شناخته شده است . مسمومیت شدید با سرب با نازایی ، سقط ، مرده زایی و مرگ و میر جنینی در اثر تماس داخل رحمی همراه است اگرچه شواهد تماس با مقادیر كم سرب كمتر ثابت شده است . تحقیق كنونی روی اثرات قبل از تولد سرب در سطوح پائین تماس متمركز شده است . این مطالعه نشان می دهد كه مواجهه قبل از تولد با سرب میتواند در تكامل مغزی در برخی حیوانات آزمایشگاهی اثر بگذارد ولی اثبات آن در نوزادان و كودكان مشكل است . شواهد محدودی هست كه تماس با مقادیر زیاد در دوران جنینی (كه سطح خونی سرب مادر بیشتر از ۱۵ باشد) با كاهش وزن هنگام تولّد و افزایش خطر زایمان زودرس همراه است . بیشتر اطلاعات این نتایج قابل بحث است و یا اثر خاصی را نشان نداده است . سقط خود بخودی در مقادیر سرب خونی كمتر از mg/dl ۳۰ بالا نیست و اثر سرب در ناهنجاریهای مادرزادی اثبات نشده است.
عملكرد باروری مرد
علیرغم مطالعات متعددی كه در مورد عملكرد باروری مردانی كه از نظر شغلی با سرب سروكار دارند، نظر قطعی نمیتوان در مورد اثرات آن داد. اطلاعات موجود نشان می دهد كه تماس بسیار زیاد با سرب میتواند اثرات زیان آوری روی كیفیت مایع منی داشته باشد. شکل غیر عادی اسپرم ، كاهش میزان اسپرم و كاهش تراكم اسپرم در افرادی كه تماس شدید داشته اند نشان داده شده است . اگرچه ، نمیتوان سطح دقیقی را نشان داد كه در اثر تماس با آن مقدار، اثرات ظاهر می شود. سطح خونی سرب كمتر از mg/dl ۵۰ چه در كارگران و چه در افراد عادی اثرات اندكی روی شاخص های اسپرم دارد. به رغم برخی شواهد در مطالعات اولّیه ، اطلاعات كنونی نشان می دهد كه اثرات بر روی كیفیت منی زمانی كه BLL به صورت مدام بالای ۶۰ ـ ۵۰ است ظاهر می شوند. از آنجائیكه مكانیسم دقیق ایجاد اختلال در ساخت اسپرم توسط سرب مشخص نشده است ، بیشتر تحقیقاتی كه تماس مردان با سرب را ارزیابی می كنند دلیلی بر تداخل آن با باروری نیافته اند.
سرطان
سرطانی كه در اثر تماس با سرب بوجود می آید از نظر سم شناسی نقطه شایان توجه نیست . سرطانزایی سرب بخاطر یك باور عمومی مبنی بر اینكه اطلاعات اپیدمیولوژیك انسان ، در بهترین حالت ، غیر قطعی است و سایر اثرات تماس زیاد بر روی سلامت بخوبی مشخص شده است ،‌ چندان جلب نظر نمی كند. تحقیقات روی جانوران آزمایشگاهی مثل موش و خوكچه هندی اثر بالقوه سرطان زایی تركیبات مختلف سرب را پس از مواجهه طولانی با دوزهای بسیار بالا نشان داده است . در بیشتر تحقیقات ، كلیه خوكچه نر بیشترین احتمال سرطان را نشان داده است. مطالعات سرطان شناسی روی افرادی كه در معرض تماس با سرب بوده اند ارتباط ضعیفی بین مواجهه شغلی و ایجاد سرطان متعاقب آن پیدا كرده اند. برخی تحقیقات نتیجه قطعی ندارند چون مواجهه همزمان با مواد دیگر (مانند كروم و آرسنیك) وجود داشته و كنترل ناكافی در مورد دود انجام گرفته است . برخی محققین ارتباطی احتمالی بین سرب و سرطان كلیه یافته اند. در حالیكه سایر مطالعات نتوانستند چنین ارتباطی رااثبات نمایند یا حتی از كاهش میزان سرطان كلیه خبر دادند. در مجموع شواهد دلالت دارد كه ارتباطی بین هیچ كدام از انواع سرطان و تماس به میزان كم با سرب در انسان وجود ندارد.
فشار خون
طی دو دهه گذشته ارتباط بین سرب و فشار خون هم در تحقیقات شغلی و تجربی و هم تحقیقات روی عموم مردم بررسی شده است . ارتباط ضعیفی بین سرب و افزایش فشار خون در تحقیقات انجام شده در BLL بالای mg/dl ۴۵ وجود دارد. این ارتباط در تحقیق های مختلف متناقض است چون اشتباهات احتمالی و ناتوانی دریافتن یك ارتباط واضح بین دوز با پاسخ وجود دارند . برای ارزیابی ارتباط بین تماس با مقادیر اندك سرب و فشار خون ، تحقیقی روی جمعیت انتخاب شده ای به صورت تصادفی در بلژیك از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۹ انجام گرفت. متغیرهای ناقص تحت كنترل قرار گرفت . محققین دریافتند كه BLLحدود mg/dl ۳۰ ارتباط ثابت شده ای با افزایش فشار خون یا افزایش خطر فشار خون در جمعیت عادی ندارد. اگرچه مكانیسم هایی برای اثرات سرب روی فشار خون بر پایه تحقیقات روی حیوانات در نظر گرفته شده ، ولی دشوار است بتوان اطلاعات حیوانات را روی انسان تعمیم داد. برنامه بین المللی شیمیایی (IPCS) اعلام كرده است علیرغم كوشش های فراوان برای یافتن ارتباط میزان سرب بدن و فشار خون یا سایر اثرات آن بر سیستم قلبی عروقی ، هیچ رابطه منطقی در انسان نشان داده نشده است و مكانیسم ها ناشناخته باقی مانده اند.

منبع : United Press International