با روند تکامل کودک خود آشنا شوید ؟

مهمترین نكته ای كه باید در مورد رشد و تكامل كودك خود به یاد داشته باشید این است كه كودكان با سرعت های متفاوتی رشد می كنند. مانند تمام كودكان ، فرزند شما نیز در زمان مقتضی می خندد ، سرش را نگه می دارد و اشیاء را به چنگ می گیرد. اما این را بدانید كه كودك شما یك انسان منحصر به فرد است . او اعمال خود را صرفاً به این دلیل كه در كتابی بیان شده یا شما از او می خواهید و انتظار دارید ، انجام نمی دهد. " زمان مناسب " برای او هنگامی است كه آمادگی انجام كاری را پیدا كرده باشد . شما نمی توانید سرعت رشد و تكامل كودك را بیشتر كنید ، اما اگر به اندازه كافی عشق ومحبت و توجه به او نشان دهید ، دقیقاً چیزی را به او داده اید كه احتیاج دارد .
تكامل كودك شما جدا از جهان پیرامون او اتفاق نمی افتد ، او زمانی درس های لازم برای زندگی را می آموزد كه بخشی از این جهان باشد . حضور شما، والدین شما ، خواهران و برادران دیگر، دوستان و اعضای فامیل همه برای آموزش و تكامل او اساسی هستند . او نه تنها به آموزش ، بلكه به عشق و تشویق و حمایت اطرافیان نیز نیازمند است تا هرچه بیشتر شكوفا شود . همچنان كه كودك بیشتر و بیشتر رشد و تكامل می یابد، مهارت های شما نیز به عنوان والدین ، متناسب با نیازها و احتیاجات او افزایش می یابد. تا هنگام چهار ماهگی كودك ، احتمالاً توانسته اید یك برنامه روزانه شامل غذا دادن ، پوشك كردن ، بیرون بردن برای پیاده روی و هواخوری در پارك ، حمام كردن و خواباندن او تنظیم كنید.
روند تكامل
تكامل روندی خطی نیست . در برخی موارد به نظر می رسد كودك شما به عقب برگشته . برای مثال ، ممكن است كودك شما كه همیشه درطول شب به خوبی می خوابیده برای چند شب متوالی، ناگهان نیمه های شب بدون هیچ علت خاصی هرسه- چهار ساعت یك بار از خواب بیدار شود . به این ترتیب به نظر می رسد كه تكامل اوسیری روبه عقب داشته ، اما این روند تكامل در واقع رو به جلو است ؛ زیرا یكی دو هفته بعد متوجه می شوید كه هشیارتر شده و بهتر به اطرافیان خود پاسخ می دهد و در طول روز كمتر نیاز به خواب دارد .
اثر تولد بر كودك
انتقال از محیط داخل رحم به فضای اتاق زایمان ، تغییرات زیادی را در دستگاه های بدن نوزاد ایجاد می كند كه متعاقب این تغییرات نیازهای جدیدی نیز برای وی به وجود می آورد . مشخص ترین تغییر، تنفس خود به خود و مستقل نوزاد است . در مدتی كه نوزاد در رحم است، ریه های وی انباشته از مایع آمینوتیك است ، این مایع در اثر فشاری كه هنگام عبور جنین از كانال زایمان بر روی قفسه سینه وی وارد می شود، خارج می گردد. با خروج نوزاد از رحم ، نخستین تنفس صورت گرفته و بلافاصله بعد از اولین عمل دم ، گردش خون جنین متناسب با نیاز نوزاد به اكسیژن در خارج از رحم ، تطابق می یابد . نوزادانی كه از طریق سزارین به دنیا می آیند. گاه برای پاكسازی ریه هایشان از مایع آمینوتیك باقیمانده ، نیاز به كمك دارند ؛ زیرا این نوزادن تحت فشار عبور از كانال زایمانی قرار نمی گیرند و طبیعتاً ریه های آنها به خوبی تخلیه نمی شود . همچنین داروهای بیهوشی به كار رفته در طی سزارین می تواند به طور موقت باعث مشكل در عمل تنفس شود. اگر كودك تحت بیهوشی عمومی به دنیا آمده باشد ، ممكن است مثل خود شما تا چند ساعت پس از زایمان كمی گیج و خواب آلوده باشد.
آنچه نوزاد حس می كند
تماس ناگهانی هوا با پوست نوزاد برای حواس وی مانند یك شوك است . درواقع ، نوزادان اغلب در نخستین لحظات تولد ، بیشتر از هر زمان دیگری در طی روزهای نخست ، هوشیار هستند . اگر براثر زایمان ، بیش از حد خسته نیستید و كودك شما نیز هوشیار است ، از فوائد این زمان طلایی حداكثر استفاده را بكنید . او دراین زمان نسبت به لمس پوست شما ، صدا و گرمای شما بسیار حساس است . این دقایق نخستین، فرصتی استثنایی برای شما و كودكتان است تا با یكدیگر آشنا شوید . اما اگر این فرصت دست نداد نگران نباشید ، زمان زیادی در هفته ها و ماههای بعد خواهید داشت.
وزن هنگام تولد
یكی از نخستین سؤالاتی كه پس از دانستن جنس نوزاد مطرح می شود، این است كه نوزاد چقدر وزن دارد . وزن هنگام تولد مهم است ؛ زیرا معیاری برای میزان سلامت نوزاد است. اما كودكان سالم با هر شكل و اندازه ای متولد می شوند . یك كودك ۳ كیلوگرمی می تواند به اندازه یك كودك ۴ كیلویی سرزنده و پرسرو صدا باشد . هیچ قانون خاصی در مورد وزن وجود ندارد. با این حال یك كودك كمتر از ۵/۲ كیلو گرم نیاز به توجه ویژه دارد ؛ زیرا وزن كم وی ممكن است به دلیل كمبود تغذیه مناسب در داخل رحم و یا سایرعوارض بارداری باشد .
عوامل بسیاری وزن نوزاد را تحت تأثیر قرار می دهند، ازجمله سلامتی و وزن شما درهنگام زایمان ، رژیم غذایی شما در طی بارداری ، عملكرد جفت ، ژنتیك ( والدین درشت اغلب نوزادان درشت تری دارند) ، جنس و نژاد.
كودك همچنین درطی اولین هفته بعد از تولد ، وزن از دست می دهد ( كاهش وزنی درحدود ۵ تا ۱۰ درصد وزن هنگام تولد طبیعی تلقی می شود) . در حدود دو تاسه هفته بعد، كودك مجدداً به وزن هنگام تولد برخواهد گشت .آزمون آپگار
به محض تولد نوزاد ، یك پرستار آموزش دیده و یا یك متخصص اطفال ، به كمك تست آپگار ، میزان سلامت كودك شما را ارزیابی می كند . این آزمایش یك تا پنج دقیقه بعد از تولد انجام می گیرد و هدف آن اطمینان از وضعیت كودك و احتمال نیاز وی به كمك های ویژه برای تطابق جدیدش است. برای انجام این آزمون ، معیارهای زیر اندازه گیری می شوند:
- تعداد ضربان قلب ،
- تنفس ،
- قوام عضلانی ،
- پاسخ های رفلكسی،
- رنگ پوست.
این تست تنها سنجشی از میزان سلامت عمومی نوزاد است و نمی تواند چگونگی سلامت وی را در حین رشد و یا شخصیت او را درآینده پیش بینی كند.
نمره گذاری آپگار
به هر كدام از معیارهای ذكر شده در بالا سه نمره ، داده می شود . نمره ۲ نشان دهنده مناسب بودن معیار مورد نظر است . به عنوان مثال به ضربان قلب بالای ۱۰۰ ضربه در دقیقه ، تنفس خوب و طبیعی و پوست ، هر كدام ۲ نمره داده می شود. سپس این نمرات باهم جمع می شوند تا نمره كلی آپگار مشخص شود ( حداكثر نمره آپگار۱۰ است ) .
اكثر نوزادان ، نمره آپگار ۷ یا بالاتر دارند و تنها تعداد كمی ۱۰ نمره كامل را به خود اختصاص می دهند . اگر نمرات آپگار كودك شما در اغلب موارد ذكر شده خیلی پایین باشد ( به عنوان مثال اگر تنفس وی نامنظم است ، ضربان قلبش پایین و رنگ پوستش پریده یا متمایل به آبی است)، به وی اكسیژن داده می شود. اگر بعد از تنفس داده شده ، آپگار وی همچنان پایین بماند، ممكن است جهت اقدامات پزشكی كامل تر به یك بخش مراقبت ویژه نوزادان انتقال داده شود. رشد جنین در انتهای بارداری تا حد زیادی بستگی به وضع اقتصادی و اجتماعی خانواده دارد. در صورتی كه مادر رژیم غذایی نامطلوب داشته باشد، سیگار بكشد، یا مصرف كننده مواد مخدر باشد وزن نوزاد كاهش می یابد .
نوزاد ممكن است از خیلی جهات باعث تعجب شما شود . برای مثال پوست اغلب نوزادان لكه لكه بوده و كمی آبی به نظر می رسد. این مسئله امری طبیعی بوده و در طی چند روز آینده ظاهر نوزاد تغییرات زیادی می كند . وزن متوسط نوزاد حین تولد ۲۵۰۰ گرم تا ۳۴۰۰ گرم است و به عواملی مثل نژاد ، وضع اقتصادی خانواده ، جثه والدین ، تعداد زایمان های مادر و ارتفاع محل سكونت بستگی دارد.
شما وقتی نوزاد خود را می بینید ، می خواهید مطمئن شوید كه در بهترین وضعیت است . در طی نخستین ساعات بعد از تولد ، یك پزشك اورا به طور كامل معاینه می كند. پزشك اطفال ابتدا از شما سؤالاتی در مورد نحوه شیر خوردن و الگوی خواب نوزاد می پرسد . سپس نوزاد شما وزن شده و قد وی اندازه گیری می شود و معاینات زیر از وی به عمل می آید : ضربان قلب و تنفس نوزاد كنترل می شود ؛ سقف دهان او برای اطمینان از عدم وجود شكاف كام بررسی می شود ؛ شكم او برای اطمینان از اندازه و محل ارگانهای داخلی مثل كبد و كلیه ها لمس می شود و نبض كشاله ران كنترل می شود.
ستون مهره ها برای اطمینان از این كه هر مهره در جای خویش قرار دارد ، معاینه می گردد . اندامها چك شده و مفصل لگن كودك برای احتمال در رفتگی مادرزادی ران معاینه می شود.
بررسی رفلكس های نوزاد
متخصص اطفال همچنین برخی پاسخهای رفلكسی ( غیر ارادی ) نوزاد را معاینه می كند . سلامت این عكس العمل ها نشان می دهد كه نوزاد در وضعیت خوبی است و سیستم عصبی مركزی وی سالم است . رفلكسها ، پاسخهایی بازتابی و غیر ارادی هستند كه طی هفته های اول به بقای كودك در محیط خارج از رحم كمك می كنند و زمانی كه مهارت های فیزیكی وعقلی كودك تكامل یابند و كودك قادر به انجام اعمال ارادی و هوشیارانه باشد، ناپدید می شوند. اگر نوزاد نارس باشد پاسخ های رفلكسی وی با پاسخ های یك نوزاد سر موعد ، متفاوت خواهد بود و این نكته باید در نظر گرفته شود .
چنگ زدن
پزشك این رفلكس را به وسیله قرار دادن انگشت خود در كف دست كودك چك می كند ، با این كار نوزاد انگشتان خود را به دورانگشت معاینه كننده حلقه كرده و آن را می گیرد . در برخی كودكان این رفلكس بسیار قوی است . همچنین ممكن است این رفلكس در كف پا نیز وجود داشته باشد و با قرار دادن شیئی یا انگشت در كف پای كودك ، انگشتان كودك به دور آن حلقه شود . رفلكس چنگ زدن معمولاً در پنج ماهگی از بین می رود اما رفلكس كف پایی ممكن است تا یك سالگی باقی بماند .
مكیدن ، جستجو برای غذا و بلعیدن
اساسی ترین رفلكس نوزاد ، رفلكس مكیدن است كه كودك را قادر به تغذیه می كند. كودك انگشتان خود یا شما را با ولع می مكد و در صورت تماس انگشت یا نوك سینه با گونه اش ، خود به خود سرش را به سمت تحریك شده برمی گرداند و دهانش را باز می كند . این رفلكس، جستجو برای غذا نام دارد. عمل قورت دادن و بلعیدن كه به پاكسازی مجاری هوایی كودك كمك می كند نیز به طور رفلكسی انجام می شود.
رفلكس مورو
مورو یك رفلكس دفاعی است. پزشك ، با یك دست ، پشت و با دست دیگر سركودك را نگاهداشته ، سپس ناگهان سر را كمی رها می كند تا سر پایین بیفتد، در این هنگام نوزاد بازوها و پاها را باز كرده و انگشتان دستش را می گشاید چنان كه گویی می خواهد به جایی چنگ بزند، سپس به آرامی بازوها و انگشتان را جمع كرده و پاها را به داخل شكم بالا می آورد . هر دو سمت بدن باید از نظر این رفلكس هماهنگ و مساوی باشند. رفلكس مورو در حدود دو ماهگی از بین می رود.رفلكس راه رفتن
اگر زیر بازوهای كودك را نگه داشته و او را به وضعیت ایستاده در آورید ، كودك شروع به قدم برداشتن می كند . این رفلكس در حدود یك ماهگی ازبین می رود وهیچ ارتباطی با كسب مهارت راه رفتن در آینده ندارد. مهارت ایستادن و راه رفتن هنگامی ایجاد می شود كه عضلات ، مفاصل و حس تعادل وی كامل شده باشد كه این اتفاق در حدود دوازده ماهگی می افتد.
رفلكس خزیدن
وقتی كودك را روی شكم قرار می دهید، خود به خود وضعیتی شبیه خزیدن به خود می گیرد ، به این ترتیب كه باسن را بالا داده و زانوها را زیر بدن خم می كند و وقتی به كف پای او ضربه ملا یمی بزنید به طور مبهم شروع به خزیدن می كند . این رفتار هنگامی كه كودك قادر شود به طور مستقیم بخوابد و دیگر پاها را خم نكند ( حوالی دو ماهگی ) از بین می رود .
كودكان نارس
هرچه كودك شما زودتر به دنیا آمده باشد، كوچكتر خواهد بود. اگر نوزاد خیلی نارس باشد ، پوست او شفاف به نظر می رسد زیرا پوست بسیار نازك است واین بدان معنی است كه كودك در فضای اطاق احساس سرما خواهد كرد. به همین دلیل این نوزادان بلافاصله پس از تولد داخل یك انكوباتور قرار می گیرند . انكوباتور دستگاهی است كه دمای داخل آن با نیاز كودك برای گرم شدن تطبیق داده می شود. گریه كودك ممكن است بسیار آهسته به گوش برسد و در تنفس كردن مشكل داشته باشد . دلیل این امر آن است كه سیستم تنفسی وی هنوز كامل نشده است . اگر نوزاد زودتر از دوماه به دنیا آمده باشد ، به سبب این مشكل تنفسی ممكن است سایر ارگانهای بدنش نیز به دلیل عدم دریافت اكسیژن كافی تحت تأثیر قرا ر گیرند. به همین دلیل لازم است به این كودكان اكسیژن اضافی داده شود. تكامل یك نوزاد نارس ممكن است دیرتر از دیگر نوزادان شروع شود.
اما باید توجه داشت كه این كودكان را نباید با كودكان سرموعد مقایسه كرد . برای بررسی تكامل این نوزادان باید اول سن صحیح آنها را به دست آورد. بدین ترتیب كه نخست محاسبه می كنیم كه اگر نوزاد سرموعد به دنیا آمده بود، حالا چه سنی داشت . برای مثال اگر نوزاد دو ماه زودتر به دنیا آمده باشد، در سه ماهگی احتمال این كه به معیارهای تكاملی یك شیر خوار سه ماهه رسیده باشد بسیار كم است ، بلكه او در پنج ماهگی ( سن تقویمی + ۲) به این معیارها خواهد رسید . سرانجام در حدود نه ماه تا یك سالگی ، كودك نارس به معیارهای تكاملی یك كودك سرموعد خواهد رسید.
دوقلوها وچند قلوها
امروزه به دلیل كاربرد بیشتر روش های درمان ناباروری ، بارداری های دو و چند قلویی در حال افزایش است . این نوزادان گاه زودتر از موعد به دنیا می آیند و كوچكتر بوده و وزن كمتری دارند، بنابراین در هفته های نخست پس از تولد ، اغلب نیاز به مراقبت های ویژه دارند.
گاهی دو قلوها همان الگوی تكاملی كودكان تك قلو را دنبال نمی كنند. درمورد برخی دوقلوها به نظر می رسد كه دو كودك جنبه های مختلف تكاملی را بین خود تقسیم كرده اند؛ مثلاً در حالی كه یك كودك از نظر مهارت های حركتی مثل استفاده از دست ها تكامل بهتری دارد ، قل دیگر در اعمال ارتباطی و روابط اجتماعی كامل تر است .
عمل وعكس العملهایی كه بین شما و كودك ایجاد می شود، سبب تكامل كودك می گردد. اما چون این اعمال بسیار وقت گیرند و بیشتر اوقات شما را اشغال می كنند، نمی توانید مطمئن باشید كه آیا برای هر دو قل وقت یكسانی جهت بازی و تماس فیزیكی اختصاص داده اید یا خیر
به هرحال شما می توانید مثل تمام كودكان ، دوقلوها را برای بازی و گردش به طور مرتب بیرون ببرید ، تماس با مردم و مناظر جدید به خودی خود در تحریك تكامل كودكان بسیار مؤثرند.
در طی روز، زمان مشخصی را كه اطمینان دارید در طی آن می توانید تمام توجه خود را به یك اندازه به دو كودك بدهید ، صرف بازی و آموزش آنها كنید . حتی الامكان زمانی را انتخاب كنید كه فرد دیگری نیز بتواند حضور داشته باشد ، در این صورت می توانید به هر كدام از دوقلوها به طور جداگانه برسید.
رفتارها و واكنشهای كودك از یك ماهگی تا شش ماهگی
كودك از ابتدای تولد ، قدرت زبان را درك كرده و شروع به صحبت می كند. از لحظه ای كه چشمان وی به صورت شما می افتد، شروع به تماشای حالات مختلف چهره و گوش دادن به صداهایی می كند كه برای صحبت كردن با وی ایجاد می كنید. او خیلی زود با حركت دادن لبها واجزای چهره اش شروع به تقلید از شما می كند. گوش دادن و تقلید كردن دو راه اساسی یادگیری زبان هستند كه كودك به خوبی از عهده آنها برمی آید.یك ماهگی
حركت نوزاد در این سن هنوز تحت تأثیر واكنش های اولیه است. نوزاد در این سن هنوز از نظر بینایی كامل نیست ، هر چند ازبدو تولد می تواند ببیند و رنگها و شكلها را از فاصله نزدیك تشخیص دهد. وقتی می خواهید چیزی را به نوزادتان نشان بدهید، او را در حالت قائم یا با كمی زاویه نگه دارید. در یك ماهگی قد نوزاد به طور متوسط ۵۴ سانتیمتر ( حدود ۵۲ تا ۵۶ سانتیمتر ) و وزن او چهار كیلوگرم است ، ولی می تواند بین ۵/۳ تا ۵/۴ كیلوگرم متغیر باشد. در یك ماهگی ، یعنی در طی چهار هفته اول عمر، كودك این خصوصیات را به دست می آورد:
۱- در هنگام خوابیدن به شكم و در حالت خمیده قرار می گیرد . وقتی از ناحیه شكم نوزاد را آویزان كنیم ، سر به جلو خم می شود؛
۲- در حالت خوابیده ، پشت خمیده و كمی سفت است ؛
۳- چشمها را به روی چهره افراد و یا نور در محور دید متمركز می كند؛
۴- صورت انسان به ویژه صورت مادر خود را ترجیح می دهد.
دوماهگی
نوزاد به سرعت رشد می كند و با كمك اصواتی كه تولید می كند، در واقع با شما ارتباط برقرار می كند. هر صدای جدیدی كه كودك از خودش در می آورد ، تجربه جدیدی است كه كسب می كند و كم كم با تركیب این صداها شروع به صحبت كردن خواهد نمود. در دو ماهگی ، كودك در طول روز كمتر می خوابد و ممكن است برخی اوقات بیداری خود را به گریه كردن بگذراند. البته همه كودكان مثل هم نیستند و ممكن است كودك شما خیلی كم گریه كند. اكثر گریه های كودك درعصر و شب اتفاق می افتند و اغلب این گریه ها به علت كولیك ایجاد می شوند. (كولیك نوعی درد شكم است كه معمولاً از سه هفتگی آغاز شده و تا سه ماهگی طول می كشد) . البته كولیك تنها علت گریه كودك نیست ؛ گریه می تواند به علت خیس بودن ، گرسنگی و یا سایر عوامل باشد. همان طور كه گفته شد دراین سن گریه كردن تنها راهی است كه نوزاد به وسیله آن به شما نشان می دهد كه نیازبه كمك دارد.
در دو ماهگی كودك شما قادر است :
۱- در حالت خوابیده به شكم ، سر را مختصری بلند كند. اگر او را از شكم بلند كنیم ، سر در امتداد بدن قرار می گیرد؛
۲- در حالت خوابیده به پشت اگر او را بلند كرده و بنشانیم سر را به عقب می برد؛
۳- اشیای متحرك را با چشم ، ۱۸۰ درجه تعقیب می كند ؛
۴- در تماسهای اجتماعی لبخند زده و به صداهای اطراف به دقت گوش می كند.
سه ماهگی
كنترل حركات سر در این سن شروع می شود. به تدریج گردن كودك قویتر شده واو قادرمی گردد كه سرش را به اطراف بچرخاند و به اشیاء مختلف نگاه كند. همچنین كودك شروع به شناختن بدن خود می كند . او می تواند انگشتانش را باز وبسته نماید وممكن است حتی برای چند ثانیه بتواند یك اسباب بازی را در دستش نگاه دارد. اولین لبخندهای كودك حركاتی غیرارادی و رفلكسی هستند، اما بعد از مدتی او یاد خواهد گرفت كه درپاسخ به لبخند شما، لبخند بزند. دراین سن قد كودك به طور متوسط ۶۰ سانتی متراست و وزنی حدود ۵/۵ كیلوگرم دارد ولی قد او می تواند از ۵۸ تا ۶۳ سانتی متر و وزن او از ۸/۴ تا ۵/۶ كیلو گرم متغیر باشد.
در سه ماهگی كودك این مهارت ها را كسب می كند:
۱- در حالت خوابیده به روی شكم ، سر وسینه را بلند می كند. دستها كشیده است، اگر او را از شكم آویزان كنیم سر را بالاتر از سطح بدن نگه می دارد ؛
۲- درحالت خوابیده به پشت به طرف اشیاء دست دراز می كند، اما نمی تواند آنها را بگیرد. اسباب بازی را تكان می دهد؛
۳- اگر كودك را بلند كرده و بنشانیم ، افتادن سر به عقب تا اندازه ای كمتر است و سر، حركات پاندولی ( حركات رفت و برگشتی ) دارد. پشت خمیده است؛
۴- تماس های اجتماعی را ادامه می دهد و به موسیقی گوش می دهد .
چهار ماهگی
كودك به سرعت رشد می كند و دوست دارد با او صحبت كنید و بازی های ساده انجام دهید . می توانید با صرف كردن وقت بیشتری در كنار او، رفتارهای اجتماعی را به او یاد بدهید. كودك همچنین از دیدن و صحبت كردن با خودش در جلوی آینه لذت خواهد برد. برای این كار بچه را در فاصله ۱۵ تا ۲۰ سانتی متری یك آینه ثابت قراردهید تا بتواند خود را در آن ببیند. در این سن كودك كم كم و با كمك شما شروع به نشستن می كند ، اما بعد از مدتی یاد می گیرد كه با كمك پاها واستفاده از دستهایش ، خود را در حالت نشسته نگه دارد .
كودك اكنون علاقه بسیاری دارد كه بتواند اشیاء را در دهانش گذاشته و بمكد، بنابراین باید بسیار مراقب باشید و اشیاء ریز را از دسترس او خارج كنید تا وارد حلق و مری او نشوند. حالا كه او كنترل بیشتری روی حركات دستش پیدا كرده ، انگشتان خود را می مكد ، این كار موجب لذت و آرامش او می گردد . مكیدن انگشت شست دراین سن كاملاً طبیعی است و نشان دهنده فشار روانی و یا عدم احساس امنیت نیست . همچنین اكثر كودكان بعد از یك یا دو سالگی این عادت را كنارمی گذارند.
كودك شما در فاصله ۶- ۴ ماهگی قادر خواهد بود:
۱- در وضعیت خوابیده به شكم، سر و سینه را بلند كند. سر را در محور عمودی قرار دهد و پاها را در حالت كشیده نگه دارد
۲- در وضعیت خوابیده به پشت ، بیشتر در وضعیت قرینه قرار می گیرد . دست ها را در خط وسط بدن می گذارد . به طرف اشیاء دست دراز می كند، آنها را گرفته و به دهان می برد؛
۳- در وضعیت نشسته سراستوار بوده و به عقب نمی افتد . به سمت جلو خم می شود و از نشستن با كمك شما، لذت می برد؛
۴- در حالت ایستاده با پاهایش به زمین فشار می دهد ؛
۵- بلند می خندد؛
۶- اگر در ضمن بازی تماس را قطع كنیم خشگمین می شود؛
۷- با دیدن غذا به هیجان می آید.پنج ماهگی
در این سن كودك شروع به درك مفاهیم اولیه می كند؛ مثلاً با پرت كردن اسباب بازی از تختخوابش به بیرون ، شروع به یاد گیری علل و اثر كارها كرده و به كشف دنیای اطرافش می پردازد.
در این سن كودك علاوه بر مهارت هایی كه در چهار ماهگی به دست آورده قادر است:
۱- سرخود را قائم نگهدارد؛
۲- به چیزهای كوچك توجه نشان دهد؛
۳- تا حدودی بدون كمك بنشیند و به جلو خم شود.
شش ماهگی
در شش ماهگی كودك علاقه بیشتری به آنچه كه در اطرافش می گذرد نشان می دهد. او سرش را به سمت صداهای آشنا می چرخاند و مدت طولاتری را صرف بررسی چیزهایی كه توجهش را جلب كرده است ، می كند. قد او به طور متوسط ۶۷ سانتی متر و وزن او ۵/۷ كیلوگرم است . قد و وزن می توانند محدوده ای بین ۶۳ تا ۵/۶۹ سانتیمتر و ۳/۶ تا ۳/۸ كیلوگرم داشته با شند.
در این سن كودك بسیار متحرك و فعال است و با كمك شما می تواند به وضعیت نشسته دربیاید . توانایی كودك در رسیدن و گرفتن اشیاء كم كم دقیق تر می گردد و شما می توانید با قراردادن اشیاء درنقاط مختلف ، این توانایی را تقویت كنید . آویختن اسباب بازی در بالای گهواره به كودك این اجازه را می دهد كه مهارتهای خود را تمرین كند. او در این سن می تواند اسباب بازی را از یك دست به دست دیگر بدهد.
از نظر بینایی كودك در این سن به تمام چیزهایی كه در اطرافش رخ می دهد، نگاه می كند. همچنین هر دوچشم كودك باید همزمان در یك جهت حركت كنند. بنابراین اگر به نظر می رسد كه حركات چشمها هماهنگ نبوده و یكی از چشم ها به داخل یا خارج حركت می كند باید به چشم پزشك مراجعه كنید.
هوش كودك می تواند تحت نفوذ عوامل مختلفی مثل تحریكات محیطی ، سلامتی ، رژیم غذایی و حتی جنبه های اقتصادی – اجتماعی مثل فقر قرار گیرد . حتی آسیب ها و صدمات وارده به كودك می توانند نقش مهمی درهوش او داشته باشند. در این مرحله از نمو كودك، شما می توانید رشد فیزیكی ، اجتماعی و هوشی او را با تحریكات محیطی و صرف وقت برای بازی كردن، خواندن و صحبت كردن با او افزایش دهید.
كودك در۶ ماهگی قادر خواهد بود:
۱- بدون كمك بنشیند؛
۲- با نشستن سر به عقب نمی افتد؛
۳- تغییر صدا بدهد؛
۴- اشیاء را با تمام قسمت دستش بگیرد و آن را از یك دست به دست دیگربدهد؛
۵- چشمهایش را به طور هماهنگ حركت دهد،
۶- از دیدن غریبه ها نگران نشود و گریه نكند.

هفت ماهگی
در هفت ماهگی كودك قادر خواهد بود كه مدتی روی پای خود بایستد و حتی ممكن است با كمك شما بتواند بلند شود و بایستد . در طی دو ماه آینده او یاد خواهد گرفت كه با گرفتن اشیاء اطرافش خود را از حالت نشسته به حالت ایستاده در آورده و كم كم به تنهایی بایستد .
در این سن كودك ممكن است ترجیح دهد كه از یك دستش بیشتر استفاده كند ؛ دست راست یا چپ ، اگر یك اسباب بازی به او بدهید و او همیشه با یك دست ( مثلاٌ دست راست ) اسباب بازی را بگیرد احتمالاً در آینده راست دست خواهد شد . با این حال ممكن است بعداً این وضعیت تغییر كند . ممكن است تا دو سالگی چپ دست یا راست دست بودن كودك مشخص نگردد .
در این سن كودك با استفاده از حروف بی صدا و با صدا ، اصواتی از خود در می آورد و حركات زبان و دهانش شروع به تغییر خواهند كرد .
هیچ زمان ثابت و مشخصی برای دندان در آوردن وجود ندارد ؛ اما معمولاً اولین دندان بین شش تا هفت ماهگی ظاهر می شود . اما ممكن است در برخی كودكان نخستین دندان در ۱۳ ماهگی ظاهر شود . اولین علامت دندان در آوردن معمولاً آبریزش از دهان است . همچنین قبل از در آمدن دندان ، لثه ها قرمز و متورم می گردند و درد آنها ممكن است به گوش ها هم انتشار یابد . با این حال هیچ گاه بیماری هایی مثل اسهال ، تب و گوش درد را به دندان در آوردن كودكتان نسبت ندهید و همیشه با پزشك مشورت كنید .
هشت ماهگی
از این سن كودك در مقابل غریبه ها احساس نگرانی و ترس خواهد كرد. حدود یك ماه بعد اگر كودك را در اتاق تنها بگذارید دچار ترس و نگرانی جدایی از مادر خواهد شد .اوج این ترس و نگرانی از جدایی ، معمولاً در حدود ۱۵ ماهگی است و پس از آن ، این نگرانی كاهش خواهد یافت . از هشت ماهگی رفتار كودك انعطاف پذیر می شود و برای اولین بار می خواهد كه اسباب بازی هایش را با دیگران شریك شود. این سن زمان مناسبی است كه او را با كتاب آشنا كنید و برایش كتاب بخوانید . از كتاب هایی با تصاویر بزرگ و رنگی استفاده كنید .
در هشت ماهگی كودك شما قادر خواهد بود :
۱- درحالت خوابیده به شكم غلت بزند وحول محور بدنش بچرخد .
۲- در حالت خوابیده به پشت ، سرش را بلند كند .
۳- كلمات چند بخشی را بیان كند .
۴- اشیاء خیلی كوچك را با انگشتانش بگیرد .
۵- سرش را به سمت صداهای آشنا برگرداند . در این سن می توانید به بررسی و آزمایش شنوایی كودك بپردازید ، به این ترتیب كه پشت سر كودك ایستاده و صدای جغجغه در آورید و ببینید كودك سر خود را بر می گرداند یا نه .نه ماهگی
كودك در این سن قادر است محدوده وسیعی از احساسات و هیجانات مثل خوشحالی ، ترس ، عصبانیت و ناراحتی را بروز دهد و از این راه احساس خود را بیان كند . او ممكن است شروع به نشان دادن علائمی از استقلال و عدم اتكاء به دیگران كند اما هنوز می خواهد مطمئن باشد كه شما در كنارش هستید و در صورت نیاز به او كمك خواهید كرد.
قد او در این سن به طور متوسط ۷۱ سانتیمتر و وزنش حدود ۸/۸ كیلوگرم است . محدوده تغییر قد بین ۶۹ تا ۷۴ سانتی متر و محدوده تغییر وزن ۸ تا ۸/۹ كیلوگرم است .
كودك شما در ۹ ماهگی قادر خواهد بود :
۱- به طرف اشیای بزرگ دست دراز كند ، آنها را گرفته و از این دست به آن دست بدهد.
۲- برای گرفتن اشیاء از كنار خارجی كف دست استفاده كند و ساچمه را با انگشت به طرف خود بكشد .
۳- كلمات غیر اختصاصی مثل ماما و دادا را بیان كند .
۴- خودش را به وضعیت ایستاده برساند .
۵- به اطراف اتاق سركشی كند .
ده ماهگی
برای اولین بار بعد از تولد ، در این سن ممكن است درباره تربیت كودك فكر كنید . تربیت كردن به معنی تنبیه كردن نیست ، بلكه آموزش مفهوم خوب و بد است . این اهمیت دارد كه به خاطر داشته باشید كه كودك نمی تواند بد باشد ، زیرا كودكان هنوز راه غلط را از درست تشخیص نمی دهند و نمی دانند كاری كه می كنند درست است یا غلط . آنها با مشاهدات و تجربیاتی كه كسب می كنند كم كم جهان اطراف خود را می شناسند . آموزش و معرفی مفهوم كارهای خوب و بد در این مرحله ، اولین قدم در كمك به تربیت صحیح كودك است . شما باید محدودیت هایی مناسب برای كودك در نظر بگیرید و او را مجبور به انجام آنها بكنید . ولی این كارها را با محبت و مهربانی انجام دهید . هیچ گاه كودك خود را تهدید نكنید كه او را دوست نخواهید داشت زیرا این گفته اثر بدی روی اعتماد به نفس او خواهد داشت . این امر اهمیت دارد كه او بداند همیشه مورد علاقه شما قرار خواهد داشت . حتی اگر كاری می كند كه مطابق میل شما نیست .
هیچ گاه كودك خود را نزنید ، با این كار خشونت را به كودك یاد می دهید .
كودك شما در ۱۰ ماهگی قادر خواهد بود كه :
۱- به تنهایی و بدون كمك بنشیند . در این حالت پشت وی مستقیم و در حالت عمودی است .
۲- دست خود را به اشیاء گرفته و بایستد و با گرفتن اشیاء راه برود .
۳- صدای دیگران را تقلید كند .
۴- كلمه نه یا نكن را می فهمد هر چند ممكن است اطاعت نكند .
۵- با استفاده از فنجان ، مایعات را می نوشد .
۶- با دیگران توپ بازی می كند .
یازده ماهگی
در این سن كودك با اعتماد بیشتری روی پاهای خود می ایستد . همچنین او دوست دارد در كارهای منزل به شما كمك كند . در این سن كودكان از نظر فعالیت های فیزیكی بسیار با یكدیگر متفاوتند . اگر كودك شما در این فعالیت ها به كندی پیشرفت می كند نگران نشوید . در سن مناسب همه كارهای لازم را انجام خواهد داد .
تعادل كودك تا این سن تكامل زیادی می یابد . او می تواند هنگام نشستن ، بدون افتادن به یك سمت خم شود و برای برداشتن یك اسباب بازی كه پشت سرش قرار داده شده بچرخد . در این زمان بهتر است كه شما در اطرافش باشید و اگر به زمین افتاد به او اعتماد به نفس بدهید تا دوباره بلند شده و روی دو پا بایستد .
در ۱۱ ماهگی كودك شما قادر است :
۱- خودش بلند شود و بایستد .
۲- چند قدم راه برود .
۳- اشیاء را با شست و انگشت سبابه بگیرد و اشیایی را كه در دست شخص دیگری است رها كند .
۴- برای جلب توجه شما بگوید ماما.
۵- به صدای اسم خودش واكنش نشان دهد .
۶- دست را به صورت بای بای تكان دهد .
۷- به دستورهای ساده شما پاسخ دهد.
دوازده ماهگی
كودك شما به جشن تولد یك سالگی اش می رسد . هنگامی كه به عقب نگاه می كنید از میزان تغییرات رخ داده در وی متعجب می شوید . او حال عضوی كوچكی از خانواده شماست با شخصیت و خصوصیاتی مستقل ، پر از انرژی ، شور زندگی و عشق برای نزدیكانش .
در این سن او سعی می كند به تنهایی ایستاده و حتی چند قدم نیز به تنهایی راه برود . اما فراموش نكنید كه او یك انسان منحصر به فرد است و نباید با كودكان دیگر مقایسه شود .
او در این سن دستورهای ساده را به خوبی می فهمد و حتی ممكن است آنها را اجرا كند .
در یك سالگی قد كودكتان تقریباٌ ۷۵ سانتی متر است و وزنی حدود ۹ كیلو و ۸۰۰ گرم دارد . اما قد او می تواند از ۷۳ تا ۷۷ سانتیمتر متغیر باشد . وزن او در این زمان تقریباً ۳ برابر وزن زمان تولدش است .
كودك شما در یك سالگی قادر است كه :
۱- خود به خود بایستد و چند قدم راه برود .
۲- اشیاء را با انگشت شست و سبابه بگیرد .
۳- اسباب بازی ها را در صورت درخواست با اشاره به افراد دیگر بدهد .
۴- مطلب خود را طور دیگری غیر از گریه كردن به شما بفهماند .
۵- با افراد خانواده و افراد آشنا با تكان دادن دست بای بای كند .
۶- یك توپ را به سمت شما قِل بدهد.یك سالگی تا ۵/۱ سالگی
تا ۱۵ ماهگی كودك شما قادر خواهد بود به تنهایی راه برود و تنها بماند . او روی زانوها و دستانش از پله ها بالا خزیده و بسیار آهسته از پله پایین می آید . توانمندی و مهارت های دستی او افزایش یافته و ممكن است قادر باشد كه یك مكعب را روی دیگری قرار دهد . قد او در این سن حدوداً ۸۱ سانتیمتر و وزنش ۱۱ كیلوگرم است و دامنه تغییرات قد و وزن بین ۸۰ تا ۸۴ سانتیمتر و ۱۰ تا ۱۲ كیلوگرم است .
تا زمانی كه كودك شما ۱۸ ماهه می شود . اطلاعات شگفت آوری كسب خواهد كرد و میزان قابل توجهی از مهارت ها و رفتارهای حركتی را به دست خواهد آورد . او قادر خواهد بود به تنهایی و با امنیت كامل ، بدون این كه به اشیاء برخورد كند ، در اطراف حركت كرده و یك شیء مانند اسباب بازی مورد علاقه اش را با خود حمل كند . او به خوبی از پله ها بالا رفته و حس تعادل خوبی دارد به طوری كه قادر خواهد بود بدون افتادن به جلو خم شده و اشیاء را از روی زمین بردارد . او قادر خواهد بود اشیاء كوچك را با انگشتان بر دارد و با قلم یا مداد رنگی اشكال دایره ای شكل رسم كند . اشیاء متحرك در فاصله متوسط ، توجه او را جلب خواهند كرد . در این سن سرعت رشد او كاهش می یابد و از ۲ سالگی به بعد سالانه ۲ كیلوگرم به وزن او اضافه می شود
كلمات او تقریباً قابل درك شده و ممكن است زنجیره ای از صداهای آشنا را با هم تولید كند . اما فقط تعداد اندكی لغت را درست به زبان می آورد . درك او از سخنان اطرافیان خوب است و مكالمات و گفتگوهای ساده و كوتاه را دنبال می كند . محدوده توجه او هنوز كم است ، اما قادر است به اشیاء اشاره كرده و نام های مورد علاقه خود را به آنها بدهد. او از آواز خواندن و موسیقی لذت می برد . احتمالاً مایل است خودش غذایش را بخورد و از آشفتگی كه به این ترتیب ایجاد می كند ، لذت می برد . او شروع به تقلید و یادگیری اعمال شما می كند . كودكتان ممكن است تمایل به همبازی شدن با شما داشته باشد اما مادامی كه در محدوده ی توجه و دید شما قرار دارد از تنها بازی كردن نیز لذت خواهد بود.
به این ترتیب در ۱۸ ماهگی كودك شما قادر است :
۱- با پاهای باز از هم به راحتی راه رفته و بدود .
۲- با كمك از پله بالا رفته و گاه پایین بیاید .
۳- زانوها و لگن را خم كرده و برای برداشتن اشیاء از روی زمین چمباتمه بزند .
۴- عكس های ساده و كتاب ها را می شناسد ، انگشت اشاره را روی آنها قرار می دهد و از آنها لذت می برد .
۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی
به تدریج كه كودك بزرگتر می شود ، مهارت ای بیشتری كسب كرده و مهارت های كسب شده در سنین پایین تر را تكمیل می كند. حالا او عضوی كوچك و فعال از خانواده شماست كه توجه و حمایت بیشتری را طلب می كند . كنترل عضلانی در حال رشد و تكامل است . كودك هنگامی كه كهنه خود را خیس می كند ، متوجه می شود و حتی ممكن است قبل از كثیف كردن كهنه خود این را بفهمد . اگر چنین باشد ، فرصت مناسبی برای آموزش دستشویی رفتن برای شما پیش آمده كه باید از آن استفاده كنید . هر چند ۱۸ ماهگی زودترین زمانی است كه شما می توانید این آموزش را به كودكتان بدهید.
حول و حوش ۱۸ ماهگی بهتر است ارزیابی های بیشتر و دقیقتری از كودك توسط پزشك به عمل آید ، مثلاً مشاهده وی در حال بازی كردن و اطمینان یافتن از این كه مهارت های اساسی را به دست آورده. همچنین این فرصتی خواهد بود برای شما تا هر مشكل یا سؤالی را كه در مورد رشد و نمو فرزندتان دارید با پزشك خود در میان بگذارید . دو سالگی سن شكل گیری وضعیت بدن و به دست آوردن مهارت های حركتی بزرگ است . وزن او در این سن ۱۲ كیلوگرم ( ۱۰۰/۱۱ تا ۱۳ ) و قدش حدود ۸۷ سانتیمتر ( ۵/۸۴ تا ۸۹ ) است . او در این سن قادر است :
۱- بر روی تمام كف پا بدود ، توقف كرده و دوباره شروع به دویدن كند و از موانع احتراز كند .
۲- با ثبات كامل برای برداشتن اشیاء چمباتمه زده و بدون استفاده از دست ها دوباره روی پاها بلند شود .
۳- با شش یا هفت مكعب یك برج بسازد .
۴- از كتاب های عكس دار لذت می برد و به جزئیات عكس های مورد علاقه خود توجه می كند .
۵- قادر است صفحات كتاب را یكی یكی ورق بزند .۲تا ۳ سالگی
در این سن قد كودك ۹۶ سانتی متر ( ۹۴ تا ۹۸ ) و وزنش به طور متوسط ۱۴ كیلوگرم ( ۱۳ تا ۵/۱۵) است.
كودك در این سن قادر است:
۱- به تنهایی از پله ها بالا رفته و به تناوب پاها را عوض كند و با قراردادن دو پا روی یك پله از پله ها پائین بیاید؛ و می تواند از پله انتهایی با پاهای جفت پائین بپرد؛
۲- می تواند در هنگام دویدن در صورت رسیدن به یك مانع ، آن را دور بزند؛
۳- می تواند یك سه چرخه را با استفاده از ركاب زدن رانده و در گوشه های عریض اتاق با آن دور بزند؛
۴- می تواند روی پنجه ی پاها بایستد و راه برود؛
۵- می تواند چهار زانو بنشیند؛
۶- می تواند یك توپ را با دست های كشیده پرتاب كند و یا توپ را در میان بازوانش بگیرد؛
۷- می تواند با قدرت توپ را با پا پرت كند.
۳ تا ۴ سالگی
قد كودك در این سن ۱۰۲ سانتی متر و وزنش حدود ۱۶ كیلو گرم می شود. در این سن مهارت های گوناگونی كسب می شود، به عنوان مثال كودك دراین سن قادر است :
۱- با قاشق و چنگال غذا بخورد؛
۲- ممكن است در طول شب خشك باشد هرچند این مسئله بسیار متغیر است؛
۳- دوست دارد به بزرگترها در كارهایی مانند رسیدگی به گلدانها و خرید كمك كند؛
۴- تلاش می كند تا محیط اطراف خود را مرتب نگه دارد؛
۵- مفهوم شریك شدن در اسباب بازی ها را درك می كند ؛
۶- به خواهریا برادر كوچكترخود علاقه نشان می دهد؛
۷- از نردبان و درخت بالا می رود ؛
۸- می تواند روی پنجه پاها بایستد و راه برود یا بدود؛
۹- می تواند برای چهار یا پنج دقیقه روی یك پا ایستاده و " لی لی " بازی كند؛
۱۰- صحبت كردن كودك در این سن از لحاظ دستوری صحیح بوده و كاملاً هوشیارانه است؛
۱۱- سؤالاتی با كلمات سؤالی " چرا" "چه موقع"،"چگونه" ساخته و معنی لغات را درك می كند؛
۱۲- از گوش كردن و یا تعریف كردن داستان های بلند لذت می برد؛
۱۳- دستهایش را خودش شسته و خشك می كند. دندانها را مسواك می زند. لباسهایش را خودش می پوشد و بیرون می آورد؛
۱۴- از نظر رفتار عمومی احساس استقلال كرده و به خود متكی است؛
۱۵- با بچه های دیگر بازی می كند .
(این زمانِ شروع روابط اجتماعی و ایفای نقش است)؛
۴ تا ۵ سالگی
در ۵ سالگی كودك ۱۰۸ سانتی متر قد و ۱۸ كیلوگرم وزن دارد.
۱- در این سن كودك براحتی روی یك خط باریك راه رفته و روی پنجه ی پاها جست و خیز می كند؛
۲- قادر است كمر را خم كرده و بدون خم كردن زانوها پنجه پاها را لمس كند؛
۳- می تواند برخی حروف را كپی كند؛
۴- می تواند شكل آدمك را به صورتی قابل تشخیص با رسم سر، تنه ، پاها ، دست ها و در شكل های مختلف بكشد؛
۵- می تواند انگشتان یك دست را با دست دیگر بشمرد؛
۶- می تواند نام دو یا چند رنگ اصلی را بگوید و ۱۰ یا ۱۲ رنگ را با یكدیگر جوركند؛
۷- به سهولت صحبت كرده و نكات دستوری و تلفظی را رعایت می كند اما هنوز ممكن است در ادای برخی صداها مشكل داشته باشد؛
۸- بسیارعلاقه مند است كه برایش داستان بخوانید یا تعریف كنید تا بعداً جزئیات آن را با دوستانش بازی كند؛
۹- نام كامل ، سن و گاه روز تولدش را می گوید، آدرس خانه را نیز می گوید؛
۱۰- از چاقو و چنگال به خوبی استفاده می كند ؛
۱۱- دستها و صورتش را تحت نظارت شما شسته و خشك می كند؛
۱۲- دوستانش را انتخاب می كند . بیشتر اوقات در گروه دوستانش به سرمی برد و لزوم رعایت قوانین را در بازی ها درك می كند.

منبع : تبیان