فقدان ضمانت اجرایی و مکانیسم های نظارتی

صدمات شدیدی كه در جریان جنگ های قرن حاضر به میراث فرهنگی ملل طرف جنگ وارد شد و تهدید روزافزون تخریب و انهدام آثار فرهنگی، تاریخی در جریان جنگ های احتمالی آینده، ضرورت حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی كشورها را در قبال صدمات ناشی از جنگ، امری جدی و فوری جلوه گر ساخت. ضمنا افكار عمومی جهان آسیب دیده از جنگ كه تخریب آثار فرهنگی بشری را به مثابه ورود ضربه جدی به میراث فرهنگی ارزیابی می نمود، به سمت اتخاذ روش هایی به منظور محدود كردن دامنه خسارات جنگ سوق یافت. تحدید دامنه جنگ و یا به عبارت دیگر اتخاذ شیوه هایی در جلوگیری از بروز جنگ به منظور مصونیت جامعه بشری از خسارات جانی، مالی، اجتماعی و فرهنگی آن، ریشه در روزگاران درازی دارد كه اندیشمندان جامعه بشری به طرق مختلف آن را اجرا و تجربه كرده است. در سال های ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ دو كنوانسیون بین المللی راجع به جنگ و تبعات آن در لاهه تدوین و امضا شد كه به طور مستقیم حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ را مورد اشاره قرار داده اند. در سال ۱۹۰۷ كنوانسیون اصول و مقررات جنگ های زمینی و كنوانسیون بمباران توسط نیروهای دریایی در زمان جنگ صراحتا خودداری از تهاجم علیه آثار و بناهای تاریخی _ فرهنگی را مورد حكم قرار دادند و ماده زیر را تصویب كردند: «تمامی اقدامات لازم می بایست به كار گرفته شود تا حتی الامكان از آثار باستانی با علم به اینكه نباید به عنوان هدف نظامی مورد استفاده قرار گیرند، چشم پوشی كرد.» این اصول با تغییراتی در فاصله سال های ۱۹۲۳ _ ۱۹۲۲ میلادی در كنوانسیون مربوط به «جنگ هوایی» نیز تكرار شدند تا اینكه كنوانسیون های ژنو و پروتكل های الحاقی اصول مندرج در كنوانسیون های ۱۸۹۹ _ ۱۹۰۷ و ۱۹۲۲ لاهه را به صورت كامل تری پیش بینی كردند. ماده ۵۳ از پروتكل ۱ و ماه ۱۶ از پروتكل ۲ كنوانسیون ژنو اعمال هر گونه عمل خاصمانه علیه آثار تاریخی، هنری و اماكن مذهبی كه جزو میراث فرهنگی و معنوی مردم تلقی می شوند، بهره برداری از آثار فرهنگی، هنری و اماكن مذهبی در جهت اهداف نظامی و اقدامت تلافی جویانه و انتقمی علیه این قبیل آثار را ممنوع اعلام داشت. اما كنوانسیون ۱۹۵۴ لاه در مورد حفاظت از میراث فرهنگی در زمان جنگ چیست؟ این كنواسیون راجع به حفاظت از میراث فرهنگی در برابر صدمات ناشی از جنگ به عنوان جامع ترین و معتبرترین سند بین المللی در نوع خود، از ۲۱ آوریل تا ۱۴ می ۱۹۵۴ در كنفرانس به پیشنهاد یونسكو كه در لاهه برگزار می شد تدوین و تصویب گردید. این كنوانسیون شامل معاده اصلی، آیین نامه اجرایی معاهده، یك پروتكل به همین نام و سه قطعنامه است كه مجموعا اصول و قواعدی را برای وصول به اهداف كنوانسیون در نظر قرار داده است. برای شركت در كنفرانس لاهه از كلیه كشورهای عضو یونسكو دعوت شد كه از بین ۸۶ كشوری كه برای حضور در كنفرانس نهایی دعوت شده بودند نمایندگان ۵۶ كشور در اجلاس نهایی حضور یافتند. براساس مفاد كنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه كلیه كشورهایی كه به كنفرانس دعوت شده بودند از ۱۴ می تا ۳۱ دسامبر ۱۹۵۴ فرصت داشتند كه كنوانسیون و پروتكل مذكور را امضا نمایند كه در پایان مدت مقرر، ۵۰ كشور كنوانسیون و ۴۰ كشور پروتكل را امضا كردند. طبق ماده ۳۳، این كنوانسیون از سه ماه پس از تسلیم پنج سند مصوب، قوت قانونی خواهد یافت. ماده مذكور الحاق كشورهایی را كه تا ۳۱ دسامبر ۱۹۵۴ ملحق نشده بودند مجاز شمرد.همچنین بند ۳ از ماده ۳ در شرایط اضطراری قبل یا بعد از شروع جنگ یا اشغال نظامی، تقاضای الحاق كشور متقاضی را فوری تلقی و مدیر كل یونسكو می تواند برای لازم الاجرا شدن كنوانسیون برای كشور متقاضی، از مهلت ۳ ماه پس از تسلیم سند صرف نظر كند. تا پایان سال ۱۹۹۲، ۷۵ كشور به عضویت كنوانسیون و ۶۱ كشور به عضویت پروتكل در آمده اند. اما از جمله اشكالاتی كه در راستای اجرای كنوانسیون وجود دارد این است كه تعداد كشورهایی كه به عوضیت كنوانسیون در آمده اند، محدود است و این امر به خودی خود قوت اجرایی كنوانسیون را تا حدود زیادی كاهش می دهد.

منبع : خبرگزاری میراث فرهنگی