امدادرسانی به ارتش بدن

آرام آرام سوز و سرمای خزان برگ ریز بر گونه ها و دستهایمان احساس می شود و دیگر مانند چند هفته پیش نمی توان بی تفاوت از كنار نسیم صبحگاهان گذشت، بی این كه پنجره ای را نبست...
همیشه با یك سرماخوردگی جزئی آغاز می شود كه اگر درمان نشود، خانه نشینمان می كند و گاه تا هفته ها رنگ آرامش و طعم لذیذ غذاها را نخواهیم چشید.هر چند تغییر فصل و به دنبال آن تغییر دمای هوا، عاملی جهت ابتلا به بیماری به ویژه سرماخوردگی، زكام، ذات الریه، آنفلوانزا، آنژین و... است، اما عملكرد «سیستم ایمنی بدن» به عنوان عاملی تدافعی در مقابل عوامل بیماری زا بسیار مهم بوده و مهم ترین عامل جهت حفظ سلامتی فرد است.در این بحث به بررسی عوامل تأثیرگذار بر «افزایش توان سیستم ایمنی بدن» در مقابله با بیماری ها می پردازیم.
سرآغاز
پژوهشگران معتقدند «تغذیه» نقش مهمی در حفظ سلامت فرد دارد، چرا كه نوع و كیفیت مواد غذایی مصرفی تأثیر مستقیم برعملكرد سیستم ایمنی بدن دارد.تغذیه مناسب سیستم ایمنی بدن را فعال می كند و به این ترتیب پیش از آن كه ویروس ها، باكتری ها، قارچ ها و... بتوانند وارد بدن شده و یا پس از ورود شخص را بیمار كند، سیستم ایمنی بدن این عوامل بیماری زا را كنترل می كند. «دكتر لوییس ویته تا» از مركز تحقیقات دانشگاه ملبورن استرالیا معتقد است: «زمانی سرماخوردگی، زكام، ذات الریه و... بروز می كند كه سیستم ایمنی بدن ناتوان بوده و نتواند عوامل بیماری زا را دفع كند. و این نقص در عملكرد، نشان از سوء تغذیه است. پژوهش ها نشان می دهد افرادی كه از تغذیه مناسبی برخوردار هستند، اصلاً و یا بسیار كمتر از دیگران به بیماری به ویژه بیماری های ویروسی مبتلا می شوند.»دكتر ویته تا در ادامه می افزاید: «با تغییر رژیم غذایی و رفع سوء تغذیه در بیماران به ویژه كودكان دریافتیم كه سوء تغذیه مهم ترین عامل جهت نقص در عملكرد سیستم ایمنی بدن است؛ ۹۹درصد این بیماران پس از رفع مشكل سوءتغذیه سلامت خود را به طور كامل بازیافتند.»لزوم توجه به تغذیه و عادات غذایی به ویژه در كودكان و افراد سالخورده، بسیار مهم است. چرا كه این دو گروه بیش از دیگران نیازمند فعالیت دایمی سیستم ایمنی بدن خود برای مقابله با عوامل بیماری زا هستند.یافته های پژوهشگران نشان می دهد علاوه بر مسأله تغذیه و لزوم رعایت رژیم غذایی مناسب، عوامل جانبی دیگری نیز بر عملكرد سیستم ایمنی بدن و در نتیجه مصونیت و یا ضعف فرد در مقابل عوامل بیماری زا دخیل هستند.دكتر «ویكی كوت سیریلوس» در این باره معتقد است: «كشیدن سیگار، استرس و هیجان، شوك های عصبی- عاطفی، كم خوابی یا بی خوابی عوامل تأثیرگذار بر عملكرد سیستم ایمنی بدن بوده و باعث اختلال در عملكرد آن می شوند.» وی در ادامه می افزاید: «كم تحركی و بی تحركی (ورزش نكردن) و اضافه وزن نیز بر سیستم ایمنی تاثیرگذار بوده و باعث نقص در عملكرد آن می شود.پژوهشگران دانشگاه هاروارد با بررسی بیش از ۱۰۰هزار نفر در مدت ۶ سال دریافتند افراد چاق- چاقی مفرط یا متوسط- بیش از افرادی كه اضافه وزن ندارند، در معرض خطر ابتلا به ذات الریه قرار دارند. بررسی های بیشتر بر روی افراد چاق در رده سنی ۵۰ تا ۷۰ سال نشان داد كه به ازای هر ۳ و نیم كیلوگرم اضافه وزن و افزایش كلسترول، عملكرد سیستم ایمنی بدن یك و نیم برابر كاهش می یابد.
بررسی نتایج پژوهش ها نشان داد تغذیه مناسب، ورزش و آرامش اعصاب سه عامل مهم جهت حفظ عملكرد دقیق سیستم ایمنی بدن و در نتیجه سلامت افراد است. كه در این میان نقش تغذیه بیش از دو عامل دیگر مورد توجه است.
چگونه سیستم ایمنی بدن را همواره فعال نگه داریم؟
اشاره كردیم كه تغذیه و به دنبال آن ورزش و آرامش اعصاب سه عامل جهت حفظ عملكرد مطلوب سیستم ایمنی بدن بوده و سلامتی فرد را تضمین می كنند. در این بخش عوامل موثر بر عملكرد صحیح سیستم ایمنی بدن را در چهار بخش؛ الف: تركیبات ضروری مورد نیاز بدن، ب: مكمل های غذایی ج: ورزش و آرامش اعصاب
د: نوع پوشش و تنظیم دمای منزل پی می گیریم.
الف: تركیبات ضروری مورد نیاز بدن
مهم ترین تركیبات ضروری مورد نیاز بدن و یا به عبارتی سیستم ایمنی بدن عبارتند از: مواد معدنی، پروتئین ها، انواع میوه و سبزی، ویتامین E، اسید چرب امگاسه، ماست، سیر و ادویه های گیاهی.
۱- مواد معدنی
مواد معدنی از مهم ترین تركیبات مورد نیاز بدن هستند كه از میان انواع مواد معدنی مصرف سه عنصر شامل روی، سلنیم و آهن ضروری بوده و روزانه باید مصرف شوند.
رویZinc) :)روی یكی از مواد معدنی ضروری است. این عنصر حیاتی در گوشت قرمز، غذاهای دریایی به ویژه ماهی، خشكبار تازه و بونداده و غلات و حبوبات به وفور یافت می شود. اگرچه پژوهشگران معتقدند از فرآیند دقیق روی در بدن و تأثیر آن به سیستم ایمنی بدن كاملاً مطلع نیستند اما دریافته اند، افرادی كه به بهانه كاهش وزن از رژیم های غذایی بدون گوشت و یا بدون غلات استفاده می كنند، با كمبود روی و در نتیجه مشكلات گوارشی مواجه شده و از ابتلا به بیماری های مختلف به ویژه سرماخوردگی و آن هم به صورت مزمن رنج می برند. از این رو پزشكان مصرف روزانه ۱۰ تا ۳۰ میلی گرم روی را توصیه می كنند.
سلنیم: یكی دیگر از مواد معدنی ضروری برای ما است كه حذف یا كمبود مصرف آن باعث نقص در عملكرد سیستم ایمنی بدن می شود. غلات سبوس دار، سیر تازه، ماهی و بادام خام (بونداده) از بهترین منابع سلنیم هستند.
آهن: كمبود آهن باعث كندشدن عكس العمل سیستم ایمنی بدن در مقابل عوامل بیماری زا می شود. از غنی ترین منابع آهن می توان به: گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات، پسته تازه، جگر و تخم مرغ اشاره كرد.
۲- پروتئین
تمامی سلول های بدن به ویژه سلول های سیستم ایمنی بدن برای رشد و نمو و بازسازی به پروتئین نیاز دارند. علاوه براین، پروتئین ماده اولیه سازنده آنتی بادی ها است و بدون پروتئین ساخت آنتی بادی ها توسط سلول های بدن محال است. از این رو مصرف روزانه ماهی، گوشت قرمز، مرغ پوست كنده شده (پوست مرغ منبع چربی است)، خشكبار تازه و بونداده، انواع دانه های گیاهی چون ذرت و حبوبات ضروری است؛ برای بزرگسالان به جای مصرف گوشت قرمز، مرغ، ماهی و حبوبات توصیه می شود.
۳- انواع میوه و سبزی
میوه ها و سبزی ها غنی از آنتی اكسیدان ها، مهم ترین عوامل از بین برنده رادیكال های آزاد هستند. آنتی اكسیدان ها به عنوان عوامل كمكی، عملكرد سیستم ایمنی بدن را از طریق از بین بردن رادیكال های آزاد- از عوامل مهم بیماری زا در بدن- تقویت می كنند. میوه ها و سبزی های نارنجی و قرمز رنگ چون؛ پرتقال، لیمو شیرین، نارنگی، گوجه فرنگی، هویج و... اسفناج، كلم بروكلی، فلفل های رنگی به ویژه انواع فلفل های دلمه ای رنگی، غنی از« كاروتن »بوده و با مشاركت در سنتز ویتامین A باعث افزایش مقاومت سیستم ایمنی بدن و بهبود عملكرد پوست - به عنوان یكی از عوامل دخیل در حفظ سلامت بدن در مقابل عوامل بیماری زا- می شوند.مصرف روزانه حداقل یك عدد هویج، دو عدد گوجه فرنگی، دو عدد نارنگی یا پرتقال توصیه می شود.
۴- ویتامین E
این ویتامین قوی ترین آنتی اكسیدان طبیعی موجود در مواد غذایی است. كمبود این ویتامین، باعث نقص شدید عملكرد سیستم ایمنی بدن می شود. از غنی ترین منابع ویتامین E می توان به روغن زیتون، زیتون، روغن سویا، گردو، روغن گردو، روغن آووكادو و آفتابگردان اشاره كرد.
۵- اسید چرب امگاسه
این اسید باعث سهولت عملكرد آنتی بادی ها و در نتیجه افزایش توان مقابله بدن با عوامل بیماری زا چون ویروس ها و باكتری ها می شود. این اسید چرب مفید به وفور در روغن ماهی، كانولا، روغن بزرك، گردو و سبزی های پهن برگ یافت می شود.
۶- ماست
ماست با داشتن دو اسید مهم شامل«لاكتوباسیلوس بولگاریكوس »و«استرپتوكوكوس ترموفیلوس » به طور چشمگیری باعث افزایش توان عملكرد سیستم ایمنی بدن می شود. از این رو مصرف روزانه حداقل یك فنجان ماست توصیه می شود كه بهتر است از نوع شیرین و كم چرب باشد.
۷- سیر
اولین بار اثرات شفابخش سیر در جنگ جهانی دوم برای درمان قانقاریا شناخته شد. این سبزی بدبو اما مفید نقش بسزایی بر سلامت بدن از طریق ضدعفونی كردن روده ها و ارتقا ی سطح عملكرد سیستم ایمنی بدن دارد؛ مصرف خام و پخته آن تفاوت چندانی نداشته و به هر دو صورت مفید است. در صورت احساس ناراحتی در اثر مصرف سیر خام یا پخته می توان قرص آن را جایگزین كرد.
۸- ادویه های گیاهی
مصرف ادویه هایی چون آویشن (ارگانو)، نعناع، اكلیل كوهی (رزماری) بسیار مفید است؛ چرا كه این ادویه ها با تأثیر بر باكتری ها و از بین بردن آنها بدن را در مقابل ابتلا به بیماری بیمه می كنند.
ب: مكمل های غذایی
۱- ویتامین C(ث)
تردیدی نیست كه ویتامین ث، ضروری ترین تركیب مورد نیاز بدن برای جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی است.
یافته های پژوهشگران دانشگاه بین المللی استرالیا نشان می دهد؛ مصرف روزانه مواد غذایی حاوی ویتامین ث، نقش بسزایی در جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی دارد به طوری كه حتی در بیماران مبتلا به سرماخوردگی مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ث باعث تسریع در روند بهبودی و از بین رفتن علایم سرماخوردگی چون: آبریزش بینی، سردرد، تب، سوزش گلو و چشم ها، خشكی دهان و... می شود، این تأثیر در حدی است كه پژوهشگران توصیه می كنند ساكنان مناطق سردسیر بیش از دیگران نیاز به مصرف ویتامین ث برای جلوگیری از ابتلا به سرما خوردگی دارند.از بهترین منابع ویتامین ث می توان به؛ انواع میوه ها و سبزی ها به ویژه نارنگی، پرتقال، لیموشیرین، لیموترش، گوجه فرنگی و... اشاره كرد.توجه داشته باشید ویتامین ث در معرض هوا به سرعت اكسید شده و خاصیت خود را از دست می دهد بنابر این مواد غذایی حاوی ویتامین ث باید به سرعت مصرف شوند. به طور مثال فاصله بین پوست كندن پرتقال تا مصرف آن حداكثر باید ۵ دقیقه باشد.
۲- عصاره شیرین بیان
كه استفاده از عصاره این گیاه به عنوان نوشیدنی گرم بسیار مفید است.
۳- مصرف مولتی ویتامین ها
كه پس از سن ۶۰ سالگی به عنوان مكمل غذایی توصیه می شود.
ج: ورزش و آرامش اعصاب
ورزش و فعالیت بدنی نه تنها باعث كنترل وزن بدن، شادابی و نشاط می شود بلكه باعث كاهش و از بین رفتن تنش های عصبی می شود.ورزش به ویژه پیاده روی در هوای آزاد باعث گرم شدن بدن، افزایش سطح متابولیسم بدن، تسهیل گردش خون و تغذیه مناسب بافت ها و سلول ها در نتیجه تسهیل گردش خون و در نهایت تقویت سیستم ایمنی بدن می شود.سرمای هوا بهانه ای برای خانه نشینی نیست؛ به هر میزان فعالیت بدنی افزایش یابد به همان میزان سیستم ایمنی بدن تقویت می شود. بهتر است برای ورزش به ویژه پیاده روی هوای پاك و محیط آفتابی را انتخاب كنید تا در حین ورزش نیاز بدن به ویتامین E و اكسیژن نیز مرتفع شود. كودكان نیز به فعالیت بدنی نیاز دارند، با پوشش مناسب آنها را نیز همراه خود ببرید.
د: نوع پوشش و تنظیم دمای منزل
تغییر فصل و نیاز به تغییر پوشش یكی از الزامات است اما توجه كنید پوشیدن بیش از حد لباس چه در منزل و چه خارج از منزل روش صحیحی نیست.افزایش دمای اتاق ها به ویژه اتاق خواب با افزایش دمای گرم كننده ها چون شوفاژ، شومینه و... نیز روش درستی نیست چرا كه به محض خروج از منزل و یا با اندكی تغییر دما، بیمار می شویم.یافته ها نشان می دهد افزایش دمای اتاق و یا پوشیدن لباس اضافه باعث افزایش دمای بدن می شود و بدن برای جبران این افزایش دما، واكنش هایی چون تعرق و كندكردن گردش خون را بروز می دهد كه این واكنش ها خود عاملی جهت احساس سرمای بیشتر است.از این رو بدن را به سرما عادت بدهید و از پوشیدن لباس های بسیار گرم در منزل یا خارج از منزل و یا افزایش دمای اتاق به ویژه اتاق خواب جداً بپرهیزید؛ اما اگر به گرما عادت دارید، به تدریج عادت خود را تغییر دهید... سلامت باشید.
مترجم: مهتاب صفرزاده خسروشاهی
منبع: The Sydney Morning Herald

منبع : روزنامه همشهری