اژدهای نفت خوار

در سال های اخیر شركت های نفتی چین كه عمدتا دولتی هستند، تلاش های برنامه ریزی شده گسترده ای را برای افزایش دسترسی این كشور به منابع نفت خام سراسر دنیا آغاز كرده اند. در واقع، تأمین نیاز فزاینده انرژی در یك اقتصاد ۳/۱ میلیارد نفری كه به نرخ های رشد دو رقمی عادت كرده است، به یك اولویت عمده در تعیین سیاست های ملی و روابط خارجی دولت چین تبدیل شده است. بر همین اساس و به منظور پاسخگویی به خلاء فزاینده در بخش عرضه و تقاضای داخلی انرژی در چین، شركت های نفتی این كشور به طور منظم در حال بررسی منابع و طرح های نفت و گــاز اقـصــی نـقـاط دنیـا هستنـد. نمـاینـدگـان شركت های چینی از آمریكای شمالی تا آسیا، آفریقا و خاورمیانه به مذاكرات فشرده ای برای كـسـب سـهام در میادین نفتی در حال توسعه مشغول هستند. آنچه در ادامه می خوانید، تازه ترین گزارش از دستاوردهای شركت های نفتی چین - بازوهای اژدهای نفت خوار دنیا - است كه بر اساس آخرین اطلاعات منتشره تا ۱۳ اكتبر (۲۱ مهرماه) تهیه شده است. چینی ها ایران را هم در لیست خود دارند و به موفقیت هایی نیز در این زمینه دست یافته اند.
تقاضای اژدها
چین برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ پس از پشت سر گذاشتن ژاپن، عنوان دومین مصرف كننده بزرگ فرآورده های نفتی جهان را به خود اختصاص داد. مصرف این كشور در این سال معادل ۵/۶ میلیون بشكه در روز بوده است. اداره اطلاعات انرژی آمریكا تقاضای فرآورده های نفتی چین در سال ۲۰۲۵ را معادل ۲/۱۴ میلیون بشكه در روز برآورد كرده است كه از این میزان حدود ۱۱ میلیون بشكه آن باید از محل واردات تأمین شود. تقاضای نفت چین طی چهار سال اخیر سالانه رشدی معادل یك میلیون بشكه در روز را شاهد بوده است. چنین نرخ رشدی موجب شده تا این كشور به منبع ۴۰ درصد از رشد تقاضای جهانی نفت طی سال های اخیر تبدیل شود. صنعت نفت چین در سال های اخیر تغییرات ساختاری عمده ای را به خود دیده است. در سال ۱۹۹۸ دولت چین بیشتر دارایی های شركت های نفت و گاز دولتی كشور را بین دو شركت وابسته - شركت ملی نـفـت چـیـن) CNPC (و شـركـت پـتـروشـیـمی چین (Sinopec)تقسیم كرد. قبل از این سازمان دهی، CNPC عمدتاً در اكتشاف و تولید نفت و گاز فعالیت داشت، در حالی كه Sinopec در حوزه پالایش و انتقال فعالیت می كرد. شركت ملی نفت دریایی چین) CNOOC (، دیـگـر شـركـت بـزرگ نـفـتـی ایـن كـشور است كه فـعالیت های مربوط به اكتشاف و تولید نفت در حوزه های دریایی را بر عهده دارد. سه شركت مزبور طی سال های اخیر بخشی از سهام خود را برای فروش در بازار عرضه كرده اند.
اژدها به دنبال نفت
اما اكتشاف و تولید داخلی نفت در چین طی سال های اخیر به هیچ وجه در ابعادی نبوده است كه بتواند نیازهای آتی این اژدهای نفت خوار را تأمین كند. بر همین اساس، شركت های نفتی چین استراتژی نگاه به خارج را مبنای بخش عمده ای از فعالیت های خود قرار داده اند. شركت ملی نفت چین CNPC)طی سـال هـای اخـیـر مـجوز اكتشاف و تولید نفت در كـشورهای آذربایجان، كانادا، قزاقستان، ونزوئلا، سودان، عراق و ایران را دریافت كرده است. CNPC از جمله سهامداران شركت عملیات نفتی "نیل بزرگ" در كشور سودان است كه صادرات نفت آن از سال ۱۹۹۹ آغاز شده است. سهم شركت ملی نفت چین از این پروژه روزانه ۱۵۰ هزار بشكه نفت است. سینوپك نیز فعالیت های بالادستی خود را طی سال های اخیر در خارج از چین آغاز كرده و موفق ترین قرارداد این شركت، توسعه میدان نفتی "یادآوران" در ایران است كه در نـــوامــبـــر ۲۰۰۴ آغـــاز شـــده اســـت. بـــر اســاس پیش بینی های انجام شده، میزان تولید میدان نفتی یادآوران ۳۰۰ هزار بشكه در روز خواهد بود. سینوپك همچنین ۴۰ درصد از سهام پروژه ریگ های نفت سبك كانادا را در ماه مه ۲۰۰۵ به خود اختصاص داد. پیش بینی می شود تولید نفت این پروژه در سال ۲۰۱۰ به ۱۰۰ هزار بشكه در روز برسد. شركت ملی نفت دریایی چین ) CNOOC ( نیز سهام یك پروژه بالادستی در میدان نفتی "ملكا استریت" اندونزی را خریداری كرده است. این شركت همچنین در ماه مه سال جاری پیشنهاد را برای خرید شركت نفتی یونوكال آمریكا ارایه كرد كه در مقابل هیاهوی كنگره آمریكا، پیشنهاد خود را پس گـرفـت. تـازه ترین گزارش ها (۱۳ اكتبر) حاكی از مذاكرات بین CNOOC با مقامات دولت كنیا برای اكتشاف نفت و گاز در امتداد نوار ساحلی لامو در این كشور است كه بر اساس برخی مطالعات، حاوی منابع قـابل ملاحظه نفت و گاز است. مهم ترین معامله چینی ها در بخش خارجی نفت این كشور، كسب ۶۰ درصد از سهام شركت نفتی آكتوبموناگاز قزاقستان است. چین با خرید این میزان سهام، تمایل خود را برای برخورداری از نقشی تعیین كننده در برنامه های توسعه ۲۰ سال آینده این شركت نشان داد. دولت های قزاقستان و چین در ماه مه ۲۰۰۴ موافقتنامه ای را در زمینه ساخت یك خط لوله ۷۰۰ میلیون دلاری برای صادرات نفت قزاقستان به غرب چین به امضاء رسـانـدنـد. ایـن خـط لوله خوراك مورد نیاز سه پالایشگاه چین با حدود ۲۰۰ هزار بشكه نفت خام در روز را تأمین خواهد كرد. از سوی دیگر، نفت مناطق شرق دور روسیه منبع مناسبی برای تأمین نیازهای رو به رشد چین طی سال های آینده محسوب می شود. یكی از طرح های پیشنهادی در این زمینه، احداث خط لوله ای است كه روزانه یك میلیون بشكه نفت را به شبكه خطوط لوله چین منتقل می كند. با وجود تمـامـی ایـن تـلاش هـا، سهم سرمایه گذاری های خارجی در تأمین واردات نفت خام به چین تا اواسط سال ۲۰۰۵ تنها به ۳۰۰ هزار بشكه در روز رسیده است كه نسبت به مجموع نفت خام وارداتی این كشور (۵/۳ میلیون بشكه در روز)، رقم بسیار ناچیزی محسوب می شود. در این میان، حدود نیمی از نفت خام وارداتی چین از منطقه خاورمیانه به ویژه عربستان سعودی تأمین می شود.

منبع : ماهنامه اقتصاد ایران