درباره آسپرین و استامینوفن

آسپرین و استامینوفن دو دارویی هستند که دردسترس بیشتر ایرانی ها قرار دارند، آنها به اصطلاح داروهای OTC _ پشت پیشخوان یا بدون نسخه_ هستند. تهیه راحت و ارزان بودن این داروها سبب شده که اکثر مردم از عوارض ناشی از مصرف نادرست آنها بی اطلاع باشند، متن حاضر آشنایی بیشتری با این دو دارو به دست می دهد.
● استامینوفن
استامینوفن یک داروی مسکن و تب بر است که برای تسکین انواع دردهای مداوم و دردهای خفیف، سردرد، درد عضلانی، کمردرد، دندان درد، دردهای قاعدگی و آرتریت و درد ناشی از سرماخوردگی به کار می رود.
▪ دوز توصیه شده
دوز معمول برای بزرگسالان و بچه های بالای ۱۲ سال ۶۵۰-۳۲۵ میلی گرم هر ۶-۴ ساعت در صورت نیاز است.
دوز معمول برای بچه های ۱۱-۶ سال ۳۰۰-۱۵۰ میلی گرم ۴-۳ بار در روز است.تعیین دوز دارو برای بچه های زیر ۶ سال باید با مشورت پزشک صورت گیرد.
▪ هشدار
استامینوفن را هیچ گاه بیش از دوز توصیه شده مصرف نکنید مگر به توصیه یک پزشک یا دندانپزشک. بیماران نباید استامینوفن را بیش از ۱۰ روز (۵ روز در بچه ها) برای تسکین درد و بیش از سه روز برای کاهش تب استفاده کنند مگر با دستور پزشک. در صورت باقی ماندن علائم _ یا بدتر شدن آنها _ با پزشک تماس بگیرید.افرادی که به مقدار زیاد الکل مصرف می کنند باید حتی الامکان از مصرف این دارو پرهیز کنند چون مصرف همزمان الکل و استامینوفن خطر آسیب کبدی را به دنبال دارد.هر فردی که بیشتر از ۳ نوشیدنی الکلی در روز می نوشد، افرادی که بیماری کبدی یا کلیوی و یا عفونت کبدی دارند.و زنان باردار یا شیرده باید تحت نظر پزشک استامینوفن مصرف کنند.سیگار ممکن است با اثر استامینوفن تداخل کند. شاید سیگاری‌ها به مقادیر بیشتری از دارو نیاز داشته باشند اما نباید بیش از دوز توصیه شده روزانه مصرف کنند مگر با نظر پزشک.
▪ عوارض جانبی
استامینوفن عوارض جانبی کمی دارد. شایع ترین عارضه آن سبکی سر است. بعضی افراد ممکن است دردی در کمر احساس کنند. به طور نادر باعث بروز واکنش های آلرژیک می شود. هر فردی که پس از مصرف استامینوفن، جوش، تورم یا تنگی نفس پیدا کرد، باید مصرف دارو را قطع کرده و فوراً به پزشک مراجعه نماید.دیگر اثرات جانبی نادر عبارتند از: زردی پوست یا چشم ها، خونریزی یا کبودی غیرمعمول، ضعف، خستگی، مدفوع سیاه یا خونی، ادرار خونی یا کدر و کاهش ناگهانی مقدار ادرار.
ـ مصرف بیش از حد استامینوفن سبب تهوع، استفراغ، تعریق و خستگی می شود.
ـ استامینوفن نباید بیش از ۴ گرم (۴۰۰۰ میلی گرم) در ۲۴ ساعت مصرف شود، چون ممکن است به کبد صدمه بزند.
▪ تداخل دارویی
استامینوفن ممکن است با داروهای دیگر تداخل پیدا کند. در این حالت ممکن است اثر یک یا هر دو دارو تغییر کند یا عوارض جانبی داروها تشدید شود.
از جمله داروهایی که با استامینوفن تداخل دارند، می توان به اینها اشاره کرد:
الکل، ضدالتهاب های غیراستروئیدی (NSAIDs)، ضدبارداری های خوراکی، داروی ضدتشنج فنی توئین (دیلانتین)، داروی رقیق کننده خون، وارفارین (کومادین)، داروی پایین آورنده کلتسرول خون (کلستیرامین)، آنتی بیوتیک ایزونیازید و زیدو وودین.قبل از استفاده همزمان استامینوفن با دیگر داروهای تجویز شده و یا بدون نسخه با یک پزشک یا داروساز مشورت کنید.از دو ترکیب حاوی استامینوفن به طور همزمان استفاده نکنید.همچنین استامینوفن نتایج برخی از آزمایشات پزشکی را تغییر می دهد. بنابراین باید مصرف آن را چند روز قبل از آزمایش مورد نظر قطع کرد.
● آسپرین
آسپرین یک داروی مسکن و تب بر است.آسپرین برای تسکین انواع دردهای خفیف و مداوم، سردرد، دندان درد، دردعضلانی، دردهای قاعدگی، درد مفاصل در آرتریت و دردهای همراه با سرماخوردگی و آنفلوآنزا به کار می رود. بعضی از مردم هر روز آسپرین می خورند تا سکته، حملات قلبی یا دیگر بیماری های قلبی را کاهش دهد.آسپرین _ که به نام استیل سالیسیلیک اسید هم مشهور است _ بدون نسخه به فروش می رسد و اشکال زیادی دارد. از قرص های آشنای سفیدرنگ گرفته تا آدامس های جویدنی و شیاف مقعدی. اشکال پوشش دار، جویدنی و طولانی الاثر (آهسته رهش) آسپرین در دسترس هستند. بسیاری از داروهای بدون نسخه هم حاوی آسپرین هستند. آسپرین به گروهی از داروها به نام سالیسیلات ها تعلق دارد. دیگر اعضای این گروه شامل سدیم سالیسیلات، کولین سالیسیلات و منیزیم سالیسیلات هستند.داروهای اخیر گران تر از آسپرین هستند ولی اثرشان از آنها بیشتر نیست. هر چند این داروها اثر سوء کمتری بر معده دارند. آسپرین به سرعت وارد جریان خون می شود و تسکین دردی سریع و نسبتاً طول کشنده فراهم می کند و نیز التهاب را کاهش می دهد. محققان تصور می کنند این اثر آسپرین ناشی از توقف تولید مواد شیمیایی مولد درد به نام پروستا گلندین ها توسط این دارو است. علاوه بر تسکین درد و کاهش التهاب، آسپرین با تاثیر بر بخشی از مغز که دما را تنظیم می کند تب را فرو می نشاند. سپس مغز پیام هایی به عروق خونی می فرستد که منجر به اتساع عروق می شود و این کار سبب آزاد شدن هرچه سریع تر گرما از بدن می شود.
▪ دوز توصیه شده
بزرگسالان: برای تسکین درد یا کاهش تب: یک یا دو قرص هر ۳ یا ۴ ساعت، حداکثر ۶ بار در روز.
برای کاهش خطر سکته: یک قرص ۴ بار در روز یا ۲ قرص دو بار در روز.
برای کاهش خطر حمله قلبی: با یک پزشک مشورت کنید.
کودکان: با یک پزشک مشورت کنید.
▪ هشدار
آسپرین _ حتی آسپرین کودکان _ نباید به کودکان یا نوجوانانی که نشانه های آنفلوآنزا و آبله مرغان دارند داده شود. این دارو می تواند سبب سندرم ری (Reye) شود، ضایعه خطرناکی که سیستم عصبی و کبد را تحت تاثیر قرار می دهد. بیش از ۳۰ درصد کودکان و نوجوانانی که مبتلا به سندرم ری می شوند می میرند. آنهایی هم که زنده می مانند ممکن است دچار آسیب های مغزی دائمی شوند. قبل از دادن آسپرین به کودک زیر ۱۲ سال برای آرتریت، رماتیسم یا هر ضایعه دیگری که نیاز به استفاده طولانی از این دارو دارد با یک پزشک هماهنگ کنید.هیچ کس نباید آسپرین را بیش از ده روز پشت سر هم مصرف کند مگر با دستور پزشک، بیمار تب دار نباید آسپرین را بیش از ۳ روز بدون موافقت پزشک مصرف کند. روزانه بیشتر از دوز توصیه شده استفاده نکنید.
افراد زیر نباید آسپرین را بدون هماهنگی با پزشکشان مصرف کنند.
- خانم های حامله: آسپرین می تواند سبب مشکلات خونریزی دهنده هم در مادر و هم در جنین در حال رشد شود. نیز می تواند سبب شود وزن نوزاد در هنگام تولد بسیار کم باشد.
- خانم هایی که به کودکشان شیر می دهند: آسپرین می تواند به درون شیر مادر برود و ممکن است به کودک آسیب برساند.
- افرادی که داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین (کومادین) مصرف می کنند.
- افرادی که سابقه زخم های دستگاه گوارش دارند.
- افرادی که سابقه آسم، پولیپ بینی یا هر دو را دارند. این افراد نسبت به آسپرین حساس ترند.
- افرادی که به فنوپروفن، ایبوپروفن، ایندومتاسین، کتوپروفن یکلوفنامات سدیم، ناپروکسن، سولینداک، تولمیتین یا تارترازین های رنگ دهنده غذا حساسند، ممکن است به آسپرین هم حساس باشند.
- افرادی که ایدز یا کمپلکس های مرتبط با ایدز دارند و AZT (زیدووادین) می گیرند، آسپرین می تواند خطر خونریزی در این بیماران را افزایش دهد.
- افرادی که داروهای خاصی را مصرف می کنند. (در قسمت تداخلات توضیح داده شده است.)
- افرادی که آسیب کبدی یا اختلال شدیدی کلیوی دارند.
آسپرین را نباید قبل از عمل جراحی مصرف کرد چرا که خطر خونریزی بیش از حد را زیاد می کند کسانی که قرار است جراحی شوند باید با جراحشان در مورد اینکه چه مدت قبل از جراحی باید آسپرین را قطع کنند، مشورت کنند.
آسپرین ممکن است سبب تحریک معده شود. برای کاهش چنین مشکلاتی، آسپرین را باید با غذا یا شیر خورد یا همراه آن هشت اونس کامل آب نوشید. خوردن آسپرین روپوش دار هم کمک کننده است. به یاد داشته باشید که خوردن الکل می تواند معده را بیشتر تحریک کند. اگر دچار هر یک از نشانه های زیر شدید فوراً مصرف آسپرین را قطع کنید و با یک پزشک تماس بگیرید:
- شنیدن صدای زنگ یا وزوز در گوش ها
- کاهش شنوایی
- سرگیجه
- درد معده ای که بهبود نمی یابد
آسپرینی را که مزه سرکه می دهد نخورید. این نشان می دهد که آسپرین کهنه و ناموثر است، اینچنین آسپرینی را دور بریزید.چون آسپرین می تواند خطر خونریزی بیش از حد را افزایش دهد. آن را به مدت طولانی مصرف نکنید- مثلاً برای کاهش خطر سکته یا حمله قلبی- مگر به توصیه پزشک.
▪ اثرات جانبی
شایع ترین اثرات جانبی شامل درد معده، سوزش سردل، کاهش اشتها و وجود مقادیر کمی خون در مدفوع است. اثرات جانبی کمتر شایع عبارتند از: جوش ها، کهیر، تب، مشکلات بینایی، آسیب کبدی، تشنگی، زخم های معده و خونریزی.افرادی که به آسپرین حساسند یا آنها که آسم، رینیت یا پولیپ بینی دارند بعد از مصرف آسپرین ممکن است مشکل تنفسی پیدا کنند.
•تداخلات
آسپرین می تواند اثرات داروهای زیادی را افزایش، کاهش یا تغییر دهد. آسپرین می تواند داروهایی نظیر متوتروکسات و اسید والپوریک را سمی تر کند. اگر آسپرین با داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین (کومادین) مصرف شود می تواند خطر خونریزی بیش از حد را افزایش دهد. آسپرین با اثرات داروهای دیگر تعامل دارد، مثل دارو های مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتاسین (ACEI) و بتابلوکرها که فشار خون را کاهش می دهند و داروهایی که برای درمان نقرس تجویز می شود (پروبنسید). اگر آسپرین همراه با قرص های نیتروگلیسیرین مصرف شود ممکن است فشار خون ناگهان افت کند و سبب سرگیجه یا غش شود. آسپرین همچنین می تواند با دیورتیک ها، داروهای دیابت، دیگر NSAID ها، داروهای ضد تشنج و استروئید ها تداخل کند. هر کس این داروها را مصرف می کند باید از پزشک خود بپرسد که آیا مصرف آسپرین برایش خطر دارد یا نه.

کیومرث کاظمی

منبع : روزنامه شرق