باز گشت به هویت

جلال اسعدی، مسئول این نمایشگاه و مدیر روابط عمومی مراكز منطقه جنوب سازمان فرهنگی - هنری در این باره می گوید: «نمایشگاه آیه های حضور شامل ۲۸ غرفه، متشكل از فرهنگسراها، خانه های فرهنگ، كتابخانه ها، نگارخانه ها و سایر مراكز فرهنگی - هنری مناطق پنجگانه شهرداری (،۲۰ ،۱۹ ،۱۷ ،۱۶ ۱۱) است. فرهنگسرای بهمن، اقوام، انقلاب، ولا، ورزش و خانه های فرهنگ خزانه، كوشا، قلم، حر، شیخ هادی، ابوسعید، سلمان فارسی، تلاش، میعاد، مجتمع فرهنگی فجر و بعثت، كتابخانه های شیخ صدوق، كلینی و خانه های فرهنگ مشاركتی از جمله شركت كنندگان در این نمایشگاه هستند» .
وی هدف از برگزاری این نمایشگاه را تجلی زحمات و تلاش های همكاران مراكز سازمان فرهنگی - هنری منطقه جنوب دانست كه به منظور اخذ ایده های شهروندان و ترسیم روند فعالیت های سال آینده و لحاظ كردن نظریات و درخواست ها و نیازهای مردم این مناطق گردهم آمده اند.
جلال اسعدی درباره نظرسنجی و نیازسنجی از مردم قبل از اجرای هر گونه برنامه فرهنگی - هنری گفت: «توجه به نظریات مردم در ارائه فعالیت ها و طرح های سال آینده مفید است و ترسیم كننده راه ما خواهد بود. در این ارتباط فرم های نظرسنجی در ایام برگزاری نمایشگاه توسط بازدیدكنندگان تكمیل شد كه پس از تجزیه و تحلیل در طراحی و اجرای برنامه های سال آینده هر یك از مراكز، مدنظر قرار خواهد گرفت.برگزاری چنین نمایشگاهی برای شناخت ظرفیت ها و برنامه ریزی فرهنگی، هنری، اجتماعی برای مردم منطقه قبل از آغاز فصل اوقات فراغت و در آستانه سال جدید، بهانه ای شد تا به سراغ مدیركل هماهنگی و برنامه ریزی مراكز منطقه جنوب سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران رفته و شنوای دیدگاه های فرهنگی او باشیم. حاصل گفت وگوی ما با سعید ماركلائی را از نظر بگذرانید.
* برای شروع بحث، درباره برنامه های سازمان فرهنگی- هنری در منطقه جنوب تهران توضیح دهید؟
- راهبرد اصلی سازمان در سال ۸۵ نگاه مبتنی بر رفع نیازهای محلات و احیای هویت مخاطبان محلی است. در واقع ما داریم در قالب های جذاب و نو با حفظ كرامت انسانی و پیرایش مولفه های منفی موجود در بحث محله گرایی، نسبت به بازآفرینی سنت های زیبا و ماندگار فرهنگ محله اقدام می كنیم. این برنامه كه از فروردین ۸۵ آغاز خواهد شد، شامل شناسایی و معرفی نخبگان محلات بزرگ منطقه و تقدیر از ایشان و شكل گیری شورای فرهنگی- فكری مناطق و... خواهد بود. از سوی دیگر با توجه به وجود و كثرت مناطق حاشیه نشین در اغلب مناطق جنوبی تهران و حضور ملموس معضلات فرهنگی در این نقاط، راه اندازی دفتر امور فرهنگی این مناطق در دستور كار قرار گرفته كه امید است به زودی همه نهادهای اجتماعی- فرهنگی به انجامی نیك ختم شود.
* آیا چارچوب خاصی برای طراحی و برنامه سازی در سال ۸۵ تدوین شده است، توضیح دهید؟
- بله، طراحی و برنامه سازی ها در سال ۸۵ بر اساس ۱۰ محور اصلی تدوین و ارائه شده كه برخی از آنها شامل این موارد است: نگاه محله گرایانه؛ هر مركز فرهنگی به نوعی مدیر وضعیت فرهنگی پیرامون محله شهری خود است، پذیرفتنی نیست كه در نزدیكی یا همسایگی یك مركز فرهنگی ناهنجاری های بارز فرهنگی، اجتماعی نمود پیدا كند. محله گرایی دارای دو مولفه« انس با محله »و «تعامل با نهادهای محلی»است. انس با محله، به معنای اعتمادسازی و ورود به زندگی و روابط اجتماعی یك محله است و تعامل با نهادهای محلی به معنای مشاركت های مالی یا به دوش كشیدن وظایف سایر نهادها نیست، بلكه هر نهادی یك كاركرد اجتماعی و فرهنگی و هنری دارد و تعامل نهادهای محلی به معنی بهره گیری از ظرفیت ها و منابع مشترك برای مدیریت فرهنگی یك محله است.
ارتقا و بهبود فرهنگ شهری: وظیفه اصلی ما در سازمان فرهنگی- هنری حركت به سوی بهبود فرهنگ شهری است. فرهنگ شهری یا شهروندی تنها فرهنگ ترافیك یا جمع آوری زباله نیست، بلكه هر نوع رفتار شهری در تمامی حوزه ها را شامل می شود. به عبارتی در طراحی برنامه ها باید تبیین اجتماعی و تاثیر آن در فرهنگ شهری همواره مراعات شود.
توسعه اخلاق: همه اذعان و باور داریم كه نمی توانیم تهران را شهری اخلاقی نماییم. بداخلاقی ها، كم تحملی ها، اضطراب ها و تنش ها، مهمترین عوامل در كاهش سطح زندگی مناسب شهری در تهران است. دعوت مردم به رعایت اخلاقیات فردی و اجتماعی، چون مهربانی، صداقت، مدارا، تعاون، ایثار در قالب های متنوع فرهنگی و هنری اولویت های اصلی برنامه سازی است. شهری می تواند شهر فرهنگی باشد كه در آن اخلاق، توسعه پیدا كرده باشد.
رعایت عدالت فرهنگی: عدالت فرهنگی به آن معنا نیست كه شهروندان تهرانی از امكانات یكسان فرهنگی برخوردار باشند، بلكه بدان معناست كه مردم هر محله ای با توجه به شرایط اجتماعی فرهنگی و اقتصادی خود خدمات متناسب فرهنگی را دریافت كنند. مولفه اصلی برقراری عدالت فرهنگی براساس نگاه محله محورانه شناخت نیاز محله ای است. بر همین اساس و با لحاظ دیدگاه شهروند مداری در هر برنامه باید نیاز حقیقی مردم در محله در نظر گرفته شود.
گسترش نشاط اجتماعی: تهران شهری خسته و پرتنش است و بازگرداندن شادابی اجتماعی در آن از اولویت های فرهنگ شهری است.
بازگشت به هویت: توسعه تهران، تاثیر منفی بر حفظ هویت آن گذاشته است، نگاه هویت گرایانه در تمام شئون شهری و تلاش برای بازسازی هویت فرهنگی و اجتماعی تهران باید در ارائه برنامه ها سیطره داشته باشد. نوآوری، خلاقیت و طراحی فرهنگی با دوری از كلیشه پردازی: كلیشه ای شدن، بزرگترین آفت برای یك فرآیند و برنامه فرهنگی است. این آفت ستاد و مراكز سازمان را سخت تهدید می كند. هنگامی كه طراحی برنامه ای در حد رجوع بایگانی طرح های سال گذشته خلاصه شود و در انتخاب موضوع و گزینش روش، تنها كلیشه ها جابه جا شوند، ركود فرهنگی حاكم می شود، توجه به فراگیری كمی، مشاركت هدفدار مردمی و توجه به اقتصاد فرهنگ و هنر نیز دیگر چارچوب های طراحی شده در برنامه سازی سال ۸۵ است.
* تعیین چارچوب، برنامه سازی ها و ایجاد و اجرای مواردی كه نام بردید، براساس كدامین نیازها بوده است، آیا از قبل نیازسنجی از مردم صورت گرفته است؟
- ما یك سازمان با قدمت ۳ یا ۴ دهه نیستیم كه ادعا كنیم به صورت مدون و ملی یك پروسه سازمان طولانی را از یك نقطه مشخص حركت كرده و حالا در جایی روشن تر حضور داریم، از عمر سازمان فرهنگی- هنری حدود ۹ سال می گذرد كه چند سالی هم مسائل و مشكلات خاص خود را داشته است. حضور حداقل ۴ رئیس سازمان طی این ۹ سال با تنوع دیدگاه ها كه بعضاً متضاد هم نیز بوده اند مشكل مهمی است كه ما داریم، اما در دوره جدید رئیس سازمان فرهنگی- هنری استفاده از تجربیات بكر و مفید همه همكاران قبلی و رایزنی با مسئولان اسبق حتی در حد بالاترین رده ها را به منظور تركیب بندی جدید و هدف گذاری مطابق با نیاز همشهریان مورد توجه قرار داده و این چند ماه اخیر شناسایی نیروهای خبره از بطن سازمان و اعتماد به ایشان، در اولویت برنامه ها قرار گرفته است كه با تكمیل فرآیند تا پایان سال جاری شاهد آن خواهیم بود. دفتر مطالعات راهبردی سازمان بیش از ۳۸۰ تحقیق از نیازهای مخاطبان و راهكارهای مقابله با آسیب های اجتماعی و فرهنگی را به انجام رسانده كه تقریباً محتوای اكثر آنها به روز است و همكاری متقابل سازمان با سایر نهادها (ناجا، صدا و سیما، حوزه هنری، دانشگاه ها، سازمان تبلیغات اسلامی و...) برای هماوایی و همدلی بیشتر در پیشبرد فعالیت های فرهنگی، روزبه روز نمود بیشتری می یابد.
* جنابعالی نقش تشكل های مردمی و NGOها را در پیشبرد اهداف فرهنگی تا چه حد موثر می دانید، در مركز تحت مدیریت شما چند تشكل مردمی فعال است، آیا حمایت خاصی از آنها صورت می گیرد؟
- خیلی زیاد! وقتی كه همه نگاه سازمان فرهنگی- هنری براساس نیازهای مردم و محلات پایه ریزی می شود، شما نمی توانید _ و حق هم ندارید- كه خود به خود برنامه ریزی و اجرای آن را به دست بگیرید، زیرا مشاركت آنها مكمل اصلی و ضامن توفیق فرآیند اثرگذاری یك برنامه است... مصادیق عینی این رویكرد، انجام حدود ۹۰درصد برنامه در بیش از ۱۵ مركز فعال منطقه جنوب است كه همگی با مشاركت تشكل های مردمی و بدون هزینه در طول ماه های شهریور به انجام رسیده و ما صرفاً برقراركننده و بسترساز این برنامه ها بوده ایم و مردم اعم از جوانان، بانوان، بسیجیان عزیز و... خود وارد عرصه شدند و به مناسب های گوناگون از فضا، امكانات و توان ما برای بزرگداشت ایام الله بهره گرفتند.
شاید جالب باشد به این نكته اشاره كنم كه اتفاقاً همین برنامه های مشاركتی از بهره وری بالایی برخوردار بودند و از برنامه هایی كه هزینه بیشتری به لحاظ مالی متقبل شده، اما نقش مردم و تشكل ها را كمتر لحاظ كردیم مثمرثمرتر بودند. در نگاه جدیدی كه بر سازمان فرهنگی- هنری حاكم شده، محله به مشابه یك سیستم زنده و هسته اصلی همه برنامه ها، راهبردها، نیازسنجی ها و خلاصه مركز ثقل فعالیت های فرهنگی- اجتماعی مطرح بوده و اعتقاد ما این است كه مراكز سازمان، نقش جذب و هدایت پتانسیل محلات را به سمت اهداف عالیه فرهنگی نظام برعهده دارند. در این استراتژی كه امتحان خود را در برخی از محلات به خوبی پس داده است، مشاركت فعال هدفمند مردم حرف اصلی را در اجرای برنامه های فرهنگی می زند.* با توجه به اینكه بزرگترین فرهنگسرای كشور، فرهنگسرای بهمن در جنوب شهر واقع شده است، به نظر می رسد این فرهنگسرا با یك ركود برنامه ریزی همراه است، آیا می توان علت این موضوع را در مواردی همانند نبود بودجه یا مناسب نبودن فصل سال برای اجرای برنامه های فوق برنامه دانست؟
- فرهنگسرای بهمن به عنوان فرزندی كه زودتر از پدر- سازمان فرهنگی هنری- پا به عرصه فرهنگی پایتخت و حتی منطقه خاورمیانه گذاشته، نقشی فراتر از یك مركز فرهنگی در جنوب تهران یا پایتخت را برعهده داشته است و بایستی به عنوان نمادهای بین المللی از مركزی جامع و فراگیر به آن نگاه كرد. من انتقاد شما را درباره ركود این مركز می پذیرم، اما با چشم انداز روشن از فعالیت های پیگیر و مداوم براساس آینده، نوید می دهم كه ان شاءا... به زودی و از روزهای پایانی فروردین ماه سال ۸۵ آغاز و به اوج خواهد رسید. فرازها و فرودهای این مركز در طول ۱۴ سال حیات فرهنگی، بیانگر فقدان نوعی نگاه ثابت و استوار بر مدیریت آن بوده است، تغییر زود هنگام مدیران (۸ مدیر طی ۱۴ سال) استقلال گاه وبیگاه این مركز در برخی از این دوره ها، فقدان نیروی كارشناس، عدم پشتیبانی مناسب از امكانات و فضاهای این مجموعه بزرگ، تغییر نام ناموفق آن از بهمن به ورزش طی ۳ سال گذشته و... همگی از جمله مواردی هستند كه بایستی در احیای هویت دوباره بهمن مدنظر قرار گیرند.
* درباره كتابخانه های سازمان فرهنگی- هنری در این منطقه هم توضیح بدهید. جهت گسترش فضاهای مطالعه و همراهی در نهضت كتاب و كتابخوانی چه كارهایی صورت پذیرفته است؟
- تصور همه مخاطبان مراكز واجد كتابخانه آن است كه بهره وری قرائت خانه از یك سو و مجموعه تسهیلاتی كه برای ارایه فرهنگ مكتوب در نظر گرفته شده است از سوی دیگر، رضایت نسبی همشهریان به ویژه جوانان را برآورد كرده و مشكل اصلی، كمبود فضا برای مطالعه است كه رابطه مستقیمی با آپارتمان نشینی و افزایش جمعیت و كوچك تر شدن مساحت خانه های مسكونی دارد. نظرسنجی های ما نشان می دهد كه بهره گیران از خدمات كتابخانه ها ، از تعدد نسخ و عناوین كتاب ها رضایت داشته، اما از كمبود حجم قرائت خانه ها ناراضی اند.
طی ۳ ماه اخیر ۲ فضای نسبتاً خوب برای راه اندازی كتابخانه های جدید در نظر گرفته شده است كه به زودی شاهد افتتاح كتابخانه مجتمع علوم و فنون واقع در منطقه پر تراكم ۱۳ آبان شهر ری خواهیم بود. از طرف دیگر برگزاری مسابقات كتابخوانی را می توان به عنوان یكی از برنامه های جذاب و اثر بخش مطرح كرد كه طی سال جاری بیش از ۴۰مسابقه از طرف ۳۰ مركز منطقه به انجام رسیده و حدود ۸هزار نفر در آن شركت نموده اند.
* مطمئناً یكی از برنامه های سازمان فرهنگی- هنری ایجاد و نهادینه سازی فرهنگ و آموزش شهروندی است، جهت این مهم در خانه های فرهنگ و فرهنگسراها چه كارهایی صورت می پذیرد؟
- آموزش فرهنگ شهروندی در قالب های جذاب و اثرگذار در مراكز سازمان پیگیری می شود كه در منطقه جنوب به دلیل بافت مهاجرپذیری آن و تنوع قومیت ها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. برگزاری كارگاه های آموزش، مؤلفه های شهروندی- آپارتمان نشینی، توانمندسازی سالمندان، فرهنگ ترافیك، حفظ محیط زیست و...- به طور مرتب در مركز ما پیگیری می شود كه شاهد استقبال مهم و مشاركت خوب نهادها و تشكل ها در برپایی آن هستیم. راهبرد شهرداری تهران در دوره مدیریتی جدیدی بر مبنای شهروند مداری تعیین شده و تحقق آن نیازمند عزمی جدی، برنامه ریزی هدفمند و طولانی و فرهنگ سازی است.
* جهت برخورد با تهاجم فرهنگی با شیوه فرهنگ پروری، ضمن الهام از آداب و رسوم اسلامی و ایرانی، آیا از طریق مراكز فرهنگی امكان پذیر است؟
- سازمان فرهنگی- هنری از بدو تاسیس تاكنون، پایه گذار حركت های اصیل و بنیادینی در جهت توسعه فرهنگ اصیل اسلامی و دینی بوده و دوره جدید هم حركت در بستر ارزش های منبعث از شرع مقدس سرلوحه كارها و برنامه ها بوده است.
نكته ظریف آن است كه دشمن، بسیار جذاب و هدفمند در حال حمله به ارزش ها و اعتقادات است، هنوز هم در بند تكرار قالب های گذشته اند، در حالی كه برخورد جدی با تهاجم فرهنگی كه درون را نشانه رفته، مستلزم شناخت واقعی پتانسیل عظیم نهفته در دین و نیازسنجی از مخاطبان و انتقال مولفه ها و شاخص های شرع مقدس طی یك برنامه زمانبندی شده است كه كمتر با تغییر مدیریت ها تحول می یابد.
ما در منطقه جنوب كه از بار ارزشی فوق العاده ای هم برخوردار است و شاهد حضور خانواده های محترم ایثارگر به تعداد فراوانی هستیم، تكلیفی برعهده داریم و در سال ۸۵ به حول و قوه الهی برنامه های نو و جذاب را مردمی كرده ایم كه ارایه الگو به جوانان از طریق شناسایی فرهیختگان دین باور در رأس برنامه هاست تا شهروندان عزیز افتخار به این اسوه ها و بالیدن را به اتكای نیرو و نگاه خویش تجربه كنند.
كارگاه آشنایی با اهل بیت(ع) در ۱۲۰ برنامه مستقل ارایه خواهد شد، نمونه موفق ، به كارگیری هنر متعهد جهت شناسایی ابعاد پنهان زندگی و سیره معصومان(ع) است كه از همه روش های هنری برای جذب مخاطب و انتقال پیام بهره می گیرد.
* كلان شهر تهران از انسان های گوناگون با آداب و رسوم گوناگون تشكیل شده است، رجوع به فرهنگ سنتی و مردمی و احیا و زنده نگه داشتن آن ها كه متشكل از زبان ها و گویش های مختلف است می تواند یكی از شاخه های مهم برنامه ریزی فرهنگی باشد. در این باره چه نظری دارید؟
- همان طور كه ما میزبان اقوام مختلف هستیم، پایگاهی نیز برای ساماندهی فرهنگ و هنر اقوام ایرانی داریم. فرهنگسرای اقوام كه در منطقه بهاران واقع شده است، تاكنون برنامه های متنوعی را برای شناساندن آداب و رسوم قومیت های ایرانی اجرا كرده است كه از آن جمله همایش های پژوهشی، كارگاه های آموزشی، اجرای كنسرت و...است.
تصور ما آن است كه هنوز جای كار بسیاری برای كشف راز و رمزهای زیبا و درس آموز اقوام ایرانی وجود دارد كه ان شاءا... به زودی شاهد تحقق آن خواهیم بود.
* با توجه به نزدیك شدن به اوقات فراغت و آغاز تعطیلات قشر عظیمی از جامعه، شامل دانش آموزان، دانشجویان، معلمان و مربیان جهت غنی سازی این اوقات و برای استفاده افراد با سلایق و امیال متفاوت فرهنگی چه برنامه هایی را در دست اجرا دارید؟
- برنامه های تابستان آینده تحت عنوان مدیریت اوقات فراغت به صورت بسته برنامه در حال طراحی و برنامه ریزی است و هدف اصلی ما این است كه یك مخاطب خاص بتواند طی یك پروسه زمانی از تمام برنامه های متعدد فرهنگی- هنری در مراكز این منطقه به شكل مطلوب و با هدایت استفاده كند كه در فرصتی مناسب در این باره توضیح خواهم داد.
***
در حاشیه نمایشگاه به سراغ مسئولین غرفه های حاضر در نمایشگاه رفتیم تا با دستاوردها و برنامه های فرهنگی آن ها آشنا شویم.
هاشم گرجی مسئول غرفه فرهنگسرای بهمن در معرفی بزرگترین غرفه این نمایشگاه گفت: این غرفه از واحدهای ورزش، آموزش، كانون نابینایان، علوم اجتماعی، بانوان و دختران، كانون قرآن و كتابخانه تشكیل شده است كه هریك دستاوردها و فعالیت های خود را در معرض نمایش گذاشته اندو هدف، آشناسازی مردم منطقه با فعالیت ها و برنامه های فرهنگسرا و همچنین آشنایی با خواسته ها و نیازهای فرهنگی آنان جهت اجرای هرچه بهتر برنامه هاست.
وی نیازسنجی و نظرسنجی از مخاطبین قبل از اجرای برنامه ها را بسیار مهم دانست و ادامه داد: نباید از كنار چنین نمایشگاه هایی به سادگی بگذریم، بلكه باید ببینیم تا نمایشگاه بعدی آیا توانسته ایم به گفته های خود عمل كنیم و در این مدت چه برنامه های فرهنگی را اجرا كرده و چه دستاوردهایی داشته ایم. گرجی آگاه سازی شهروندان از برنامه های فرهنگی را مهم ارزیابی كرد و عدم تبلیغات مناسب را دلیلی بر نبود استقبال از برنامه ها دانست. وی پرورش نیافتن برنامه ها قبل از اجرا را دلیلی دیگر بر ضعف اجرا در برنامه های فرهنگی دانست.
قمر نوری زاده، مدیر خانه فرهنگ سلمان فارسی فعالیت های انجام شده این خانه فرهنگ را در دو بخش آموزشی و فرهنگی- هنری دانست و گفت: بخش اول شامل هنرهای تجسمی، هنرهای دستی، تزئینی، هنرهای موسیقی، آموزش ویژه كودكان، علوم قرآنی، زبان انگلیسی و كامپیوتر است و بخش دیگر فعالیت ها نیز شامل فعالیت های فرهنگی- هنری خانه فرهنگ محله هاست كه در این بخش تولیدات فرهنگی بچه ها بعد از آموزش در معرض نمایش گذاشته می شود. بخش فرهنگی هنری نیز از ۵ مقوله مذهبی، علمی، فرهنگی، اجتماعی و هنری تشكیل شده است. نوری زاده درباره برنامه های اجرا شده این خانه فرهنگ در سال ۱۳۸۴ گفت: این برنامه ها در ۵ مضمون اجتماعی، ترافیك، آپارتمان نشینی، باز یافت، مدیریت زباله شهری و همچنین محیط زیست عاری از آلودگی انجام گرفته است. در این رابطه چندین كتابچه ساده نیز چاپ و در بین اهالی محل پخش شده است.
حسن مرزبان مدیر مجموعه فرهنگی - هنری بعثت نیز برگزاری چنین نمایشگاهی را جهت ارزیابی آنچه كه انجام داده و آنچه كه باید انجام دهند بسیار مساعد دانست و گفت: جنوب تهران سرشار از ناهنجاری هاست و ما باید فضایی را برای این قشر محروم ایجاد كنیم تا از این نعمت بی بهره نباشند و فضاسازی لازم برای برخورداری های فرهنگی- اجتماعی و برطرف شدن معضلات اجتماعی برای مردم این نواحی صورت پذیرد.
ما نیز امیدواریم برگزاری چنین نمایشگاهی مسبب آن شود تا برنامه های فرهنگی، هنری و اجتماعی، براساس نیاز و نظر مردم و با حضور آن ها برگزار شود.
ائلدار محمدزاده صدیق

منبع : روزنامه همشهری