ابراهیم مکی، نمایشنامه نویس و کارگردان فرهیخته ی تئاتر ایران

برگزاری بزرگداشت اهل اندیشه و هنر در دوران حیات ، در روزگاری كه زندگان و تلاشگران فرهنگ و هنر و اندیشه ی كشورمان ایران، در اثر تنگ نظری و انحصار طلبی و ضدیت ماهوی حكام اسلامی با پدیده ی فرهنگ بمعنای سازنده و پویا و فرا ایدئولوژیك آن ، از صحنه ی عمل و توان حركت ، باز داشته می شوند ، یادآور این واقعیت است كه رد پای هنر و فرهنگ ، علیرغم حذف دوره ای، باقی می ماند.
ابراهیم مكی ، یكی از نمایشنامه نویسان، محققین و استادان تئاتر ایران است كه تاریخ نویسی تئاتر ایران ، هر چند دچار تحریف و كوته بینی های مرسوم زمانه باشد ، نمی تواند حضور او را نادیده بگیرد. نمایشنامه های آقای مكی ، بازتاب دهنده ی سر درگمی و بیگانگی انسان درگیر در روابط و ضوابط یك جامعه ی دیكتاتور پرور است . زبان ساده ی آثار مكی در بسیاری از موارد موفق می شود كه پیچیدگیهای شرایط را ملموس تر به مخاطب منتقل كند.
یكی از ویژگیهای آثار مكی در این است كه وی با ظرافت و دقت در روابط انسانی به نقد ناهنجاریهای سیاسی و اجتماعی كه به پریشانی روابط انسانها می انجامد ، می پردازد. طنز تلخ نهفته در بطن آثار مكی كه بسیار هنرمندانه پرداخته شده است ، پرهیز او از قضاوت در مورد فیگورهای نمایشنامه هایش ، باعث می شود تا مخاطب بدون اینكه حس كند ، نویسنده در پی تحمیل نظر خویش به اوست ، با فضایی كه نمایش ترسیم می كند ، متفكرانه درگیر شود.
ابراهیم مكی ، نه از موضع “دانای كل“ ، بلكه در ركاب حوادث و شرایط ، منتها در كمال هوش و تیز بینی ، موقعیتی را بازگو می كند.
ابراهیم مكی متعلق به نسلی از تلاشگران فرهنگی و هنری ایران است كه ماندگارترین و شكوفاترین دوران خلاقیت هنری (دهه ی چهل) را در تاریخ معاصر ایران رقم زده اند.
هر چند نسل امروز ایران ، بدلیل قطع ارتباط ناخواسته توسط خود او و خواسته توسط حكومت اسلامی ، در حال حاضر كمتر در مورد مكی می شنود و می خواند، اما حامل و میراث دار همان جرقه های زاینده و خلاق است كه مكی و نسل مكی در تئاتر معاصر ایران بر جای گذاشته اند.
ابرهیم مكی علاوه بر نقش مثبتی كه در زمینه ی هنری در تئاتر ایران ایفا كرده است، از یك شخصیت ویژه و خاص برخوردار است و آن تواضع اوست . رفتار و كردار بسیار انسانی و احترام برانگیز مكی ، رعایت انصاف او در قضاوت در مورد دیگران ، آلوده نبودن او به بیماری “خود مركز بینی“ ، جزو ویژگیهای شخصیت هنرمند فرهیخته ما ابراهیم مكی است كه می تواند و می بایست الگوی نسل جوان هنرمندان ایرانی باشد ، چرا كه تنها در این صورت است كه ایران رنگارنگ فردا و ایجاد فضا و دیدی گسترده برای رشد همه ی ژانرها و گونه گونیهای درك و ارائه ی اثر هنری و در نتیجه رشد و وسعت جامعه ی هنری ایران را تضمین می كند.
یكی از شخصیتهای نمایش“ شتر قربانی “ مكی ، شرایط امروز ما را اینچنین بازگو می كند:
“ این روزها خبرهای بد، همه جا، دهان به دهان می گردد. خون جلوی چشم همه را گرفته. برادر به روی برادر تیغ می كشد و پدر پسر را راهی مسلخ می كند. بوی سدر و كافور هوای شهر را سنگین كرده است. كلاغهایی كه معلوم نیست از كجا سر و كله شان پیدا شده، روی هره ی همه ی دیوارها و بلندی سردر هر خانه ای به كمین نشسته اند و وقتی به پرواز در می آیند، همه جا تاریك می شود. هیچ كس به فكر بغل دستی اش نیست. هر كس یك طعمه ای به نیش گرفته و دارد از یك گوشه ای می رود. آه كه چه زمانه ای شده !“
شاید ما می بایست به اوج سیاهی و تاریكی می رسیدیم تا یكبار برای همیشه روزنه ای بسوی روشنایی بیابیم و ابراهیم مكی یكی از آنهاست كه ضرورت گشودن روزنه ای و پرهیز از سپردن خویش بدست “قضا و قدر“ سالهاست به ما یادآور می شود. انگار ، امروز ، سرانجام صدایش شنیده می شود .

نیلوفر بیضایی