برنامه ١٥ ساله اداره کل بهداشت و درمان سازمان زندانهای کشور

●بهداشت عمومی:
▪بهداشت فردی:
از آنجائیكه حفظ و تأمین بهداشت فردی علاوه بر عوامل مؤثری مانند رعایت بهداشت اعضاء بدن ، تغذیه مناسب و رعایت اصول بهداشت مواد غذائی ، اعتیاد و دخانیات ، ورزش و تفریح ، بهداشت روان و در نهایت خواست و مشاركت خود فرد ، مستلزم در اختیار داشتن لوازم ، مواد مربوطه و سایر شرایط و تمهیدات لازم میباشد و بدون وجود اینگونه لوازم ، مواد و دیگر تمهیدات رعایت بهداشت فردی تقریباً ناممكن میباشد .
بنابراین لازم است بمنظور پیشگیری از بروز بیماریهای ناشی ازعدم رعایت بهداشت فردی نظیر گال ، پدیكلوز ، مسمومیت و غیره نقش اساسی اینگونه خدمات مورد تأكید و توجه بیشتری قرار گیرد .
▪به منظور تحقق اهداف و برنامه ها شامل :
آموزش بهداشت بعنوان یك اقدام اساسی بمنظور افزایش آگاهی ، تغییر نگرش و ترغیب مددجویان در رعایت اصول بهداشت فردی
دراختیار گذاشتن لوازم و مواد بهداشتی مورد نیاز مطابق با آئین نامه ودستورالعملهای ستادی
توجه به امرتغذیه و بهداشت مواد غذائی مطابق با استانداردهای موجود
پیشگیری و درمان اعتیاد
اجرای برنامه های ورزشی و تفریحی
▪بهداشت مادر وكودك:
وضعیت بهداشت مادر و كودك در زندانهای كشور به دلیل محدود بودن زندانیان زن باردار ، شیرده و دارای اطفال همراه تقریباً نزدیك به مطلوب ارزیابی میگردد .
بدیهی است در صورت تأكید و توجه بیشتر در ارائه خدمات و مراقبتهای لازم برای این گروه از زندانیان دست یافتن به نسبت ١٠٠ درصد دور از دسترس نباشد.
▪برنامه ها:
احداث شیرخوارگاه در بند نسوان بمنظور جداسازی و نگهداری كودكان زیر دو سال
هماهنگی با مراكز بهداشتی بمنظور تلقیح بموقع واكسن ، كنترل و پایش رشد و دیگر مراقبتهای مورد نیاز در خصوص اطفال همراه زندانیان
تأمین لوازم و پوشاك مورد نیاز اطفال و زندانیان باردار و شیرده
ارائه آموزشهای لازم بهداشتی بمنظور افزایش آگاهی زندانیان زن باردار و شیرده
توجه به امرتغذیه این گروه از زندانیان مطابق با برنامه های تغذیه تنظیم شده از سوی واحدهای بهداشت مادر و كودك شبكه های بهداشت
انجام معاینات دوره ای درخصوص زنان باردار و شیرده
▪واكسیناسیون:
در حال حاضر انجام اقدامات واكسیناسیون در زندانها با همكاری مراكز بهداشتی وابسته به وزارت بهداشت انجام میشود و واكسنهائی كه هم اكنون در دستور كار زندانها میباشد شامل واكسن توأم ( و یا كزاز تنها ) برای زندانیان جدیدالورود و مننژیت و سرخك در مواقع شیوع بیماریهای مربوطه است .
در خصوص واكسن هپاتیت B نیزكاركنان زندان مد نظر بوده و در خصوص واكسنهای مربوط به نوزادان و اطفال همراه زندانیان نیز تلقیح واكسن در برنامه كاری مراكز بهداشتی قرار دارد .
▪به منظور تحقق اهداف برنامه ها شامل:
ایجاد هماهنگی و ارتباط تنگاتنگ با مراكز بهداشتی درخصوص دریافت خدمات واكسیناسیون
تلقیح واكسنهای ضروری در بدو ورود زندانیان با مشاركت و بهره گیری از امكانات مراكز بهداشتی وزارت بهداشت .
انجام اقدمات واكسیناسیون دراوقات معین( واكسنهای چند نوبتی ) و همچنین در مواقعی كه احتمال بروز اپیدمی میرود .
لحاظ نمودن نوع ، زمان و سایر مشخصات واكسن دریافتی در پرونده بهداشتی افراد واكسینه شده .
تلقیح واكسن هپاتیت B برای كلیه زندانیان معتاد تزریقی ( در این رابطه تلاشهای وپیگیریهای لازم برای جلب همكاری وزارت بهداشت در حال انجام میباشد )
دریافت واكسن های موردنیاز كلینیك مثلثی زندان از طریق هماهنگی با وزارت بهداشت.
▪بهداشت دهان و دندان:
دندانها و دهان در جویدن غذا ، حرف زدن و زیبایی ظاهر انسان موثر است . به همین دلیل مراقبت از دهان و دندان اهمیت دارد .
یاد گرفتن و یاد دادن روشهای مراقبت از دهان و دندان آسان ، ولی بیماریهای دهان و دندان پر رنج و خدمات دندانپزشكی بسیار پرهزینه است .
اگر مردم به رعایت دستورهای ساده بهداشتی عادت كنند ، از ایجاد این بیماریها پیشگیری می شود و زحمت و خرج آنها برای دندانهایشان كمتر می شود .
در دین مبین اسلام نیز محافظت از دندانها توصیه شده است .
رسول خدا ( ص ) فرمودند :
« اگر بر امت من سخت و دشوار نبود هر آینه به آنها دستور می دادم كه با هر نماز مسواك بزنند . »
▪به منظور تحقق اهداف برنامه های بهداشت و درمان سازمان زندانها شامل موارد زیر میباشد:
آموزش بهداشت دهان و دندان
تهیه و توزیع لوازم بهداشت دهان و دندان
ارائه خدمات دندانپزشكی
▪آموزش بهداشت:
تهیه برنامه آموزشی
تهیه الگوی مواد آموزشی
تولید مواد آموزشی نظیر پوستر ، پمفلت ، متنهای آموزشی ، فیلم ، تیزر ، اسلاید
برگزاری جلسات گروهی آموزش
برگزاری جلسات فردی آموزش و مشاوره
استفاده از افراد زندانی آموزش دیده برای آموزش سایر زندانیان (Peer Education)
برقراری سیستم تلفن گویا
تهیه ویژه نامه سلامت (ماهنامه)
تأمین نیروی انسانی و تجهیزات كافی برای پیشبرد هرچه بهتر فعالیتهای آموزشی
▪بهداشت محیط:
بدون شك آب اولین عامل سالم سازی محیط و زیر بنای حیات است و در مبحث توسعه نیز جایگاه محوری و بسیار حائز اهمیتی را ایفا میكند لذا بر همین اساس پرداختن به موضوع آب به عنوان یك اولویت بهداشتی برای حفظ و تامین بهداشت عمومی جامعه ( در این مورد جامعه زندانیان ) از جمله ضروریات بوده و شایسته است مسئولین بدان توجه خاص نمایند .
با توجه به وضعیت موجود شایسته است برای تامین آب سالم ، بهداشتی و متناسب با نیاز و همچنین بهبود وارتقاء سطح كیفی وكمی موردمصرف در زندانها اقدامات و برنامه های ذیل راپشتیبانی و در دستوركار قرار داد .
بمنظور حصول اطمینان بیشتر در استفاده از آب سالم و بهداشتی لازم است آندسته از زندانهائی كه واجد شبكه توزیع اختصاصی می باشند در صورت امكان آب مصرفی خود را از طریق شبكه توزیع شهری تامین نمایند .
تامین صددرصد نیاز آبی اعم از آشامیدنی و آب مصرفی در تاسیسات و سرویسهای بهداشتی ( بر اساس مصرف سرانه ١٥٠ لیتر ) از طرق مختلف مانند اتصال به شبكه توزیع شهری برای تامین بخشی از كمبودها ، بهره گیری از منابع مناسب دیگر ، افزایش تعداد حلقه های چاه ، در صورت لزوم بازیابی و افزایش ظرفیت آبدهی چاه ، قنات یا چشمه و .....
با توجه به اینكه فاضلاب یكی از عوامل آلودگی محیط زیست بوده و دفع كنترل نشده و غیر بهداشتی آن موجب آلودگی آبها و متعاقباً بروز مخاطرات بهداشتی میگردد بنابراین شایسته است جمع آوری و دفع اصولی فاضلاب نیز بعنوان یك اقدام بهداشتی و زیست محیطی در زمره برنامه های بهداشتی همسو با محور توسعه مطرح و مورد توجه مسئولین قرار گیرد .
▪برنامه ها و عملكردها:
اتصال به شبكه فاضلاب شهری برای آندسته از زندانهائی كه به هر نحو ممكن میتوانند به شبكه فاضلاب متصل شوند .
احداث تصفیه خانه فاضلاب در زندانها و دیگر مراكز تحت پوشش با جمعیت بیش از ٢٠٠٠ نفر( در صورتیكه فضای لازم موجود باشد ، اتصال به شبكه فاضلاب شهری امكان پذیر نباشد و یا اصلاً شبكه جمع آوری فاضلاب وجود نداشته باشد ).
احداث سپتیك تانك به همراه چاه جاذب برای زندانهای با جمعیت ٢٠٠٠-٢٠٠ نفر( بدیهی است برای زندانهای با جمعیت كمتر از ٢٠٠ نفر دفع فاضلاب با استفاده از چاه جاذب پاسخگوی نیاز خواهد بود ).
در مناطقی كه به علت بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی امكان استفاده از چاه جاذب وجود نداشته باشد میتوان برای دفع فاضلاب و یا پساب تصفیه خانه از روش دفع زیر سطحی بهره گرفت.
پایش مرتب از بخشهای مختلف سیستم های تصفیه بمنظورتأمین و تعویض بموقع قطعات و لوازم مورد نیاز ، جلوگیری از بروز نقص فنی وكاهش احتمالی راندمان تصفیه خانه .
انجام آزمایشات دوره ایBOD وCOD بمنظور اطلاع از راندمان و كیفیت كار تصفیه خانه و حدود حاصل و انطباق آنها با استانداردهای پساب خروجی .
لایروبی بموقع كانالهای فاضلابرو و سپتیك تانكها .
تجهیز كلیه وسایل بهداشتی متصل به سیستم جمع آوری فاضلاب ساختمان به سیفون .
جلوگیری ازورود فاضلابهای حاوی موادشیمیائی كارگاههای صنعتی مستقردرداخل زندان به داخل سیستمهای تصفیه فاضلاب
▪اقدامات بهسازی محیط:
تشكیل كمیته اجرایی بهسازی با حضور ریاست زندان ،مسئول واحد پشتیبانی، مسئول تأسیسات زندان، مسئول بهداشت و درمان و كارشناسان مربوطه.
تأمین نیروی لازم جهت انجام اقدامات بهسازی
اجرای برنامه های بهسازی مطابق با نظرات كارشناسان و متخصصین و مفاد دستورالعملهای ستادی
تخصیص بودجه مجزا و كافی برای انجام اقدامات بهسازی بعنوان یك ضرورت اساسی قابل توجه در كنترل عوامل محیطی مؤثر بر سلامت
تقدم اقدامات بهسازی محیط بعنوان راه حل اساسی و مؤثر در كنترل ناقلین .
انجام سمپاشیهای بموقع بعنوان آخرین راه حل و یا روش مكمل در كنترل و مبارزه با ناقلین .
تهیه و تامین مواد ، لوازم و تجهیزات مناسب و كافی ( مانند حشره كش برقی ، سمپاش ، مه پاش ، لوازم حفاظت فردی و .... ) جهت مبارزه با ناقلین .
انجام عملیات مبارزه ( اعم از فیزیكی و شیمیائی ) با استفاده از نظرات كارشناسان و متخصصین مراكز بهداشتی▪بهداشت و پیشگیری از بیماریهای پرخطر:
زندانهای دنیا با مشكلات عدیده ای روبرو هستند اما آنچه بیش از همه زندان را آزار می دهد شیوع دهشتناك اعتیاد ، بیماریهای مقاربتی و بیماری های رفتاری ، سل و سایر عفونت هاست بر اساس آمار و گزارشات زندانهای دنیا ، شیوع اعتیاد در زندانها بین ٣٠ تا ٨٥ درصد متغیر و شیوع ارتباطات غیر متعارف جنسی نیز بین ١٥ تا ٢٠% نوسان دارد از دیگر سو شیوع بیماریهای مقاربتی در زندانها بسیار بالاتر از جامعه عادی بوده و سل و HIV نیز بین ٥ تا ١٥ برابر جامعه عادی شیوع دارند گرچه وضعیت زندانهای كشور ما از بسیاری كشورها مطلوبتر می باشد( با اجرای سیاست بیماریابی فعال و درمان مستقیم ) اما سیاست جرم انگاری اعتیاد باعث تجمع جمعیت انبوهی از معتادین با سابقه رفتارهای پرخطر در زندانها گردیده است كه به علت عدم دسترسی به درمانهای جایگزین و عدم اعمال سیاست های كاهش آسیب ،در معرض بروز رفتارهای نسنجیده وپرخطر مانند تزریق مشترك ، خالكوبی و تماس های جنسی محافظت نشده قرار دارند .
بر اساس آخرین آمار حدود ٤٥% از زندانیان كشور بخاطر جرائم مواد مخدر وارد زندان گردیده اند كه حدود ١٧ تا ٢٣% از معتادین زندانی ، معتادین تزریقی می باشند این آمار فقط شامل جرائم مواد مخدر می باشد زیرا از دیگر سو پاره ای از زندانیان با جرائم دیگری مانند سرقت و ….
مراجعه و زندانی شده اند در صورتیكه عامل اصلی بروز جرم ایشان اعتیاد وفراهم نمودن زمینه دستیابی به ماده مخدر بوده است از دیگر سو براساس اطلاعات موجود ٣٠ درصد از زندانیان معتاد در داخل زندان نیز به به سوء مصرف مواد ادامه می دهندكه معمولاً این نوع ادامه مصرف از خطرناكترین انواع ( تزریق با وسایل مشترك دست ساز مانند پمپ ) مصرف می باشد و زندانیان را بشدت در معرض بیماریهای ایدز و هپاتیت قرار می دهد سازمان زندانهای كشور با توجه به محدودیت شدید فضا ، اعتبارات ، امكانات و منابع انسانی بدنبال فرصتی بود كه تمامی عوامل پرخطر را در یك مجموعه فراهم و پیشگیری ، مراقبت و كاهش آسیب را در خصوص ( اعتیاد ، HIV و بیماریهای مقاربتی )در یك فضا متمركز نماید . بهمین منظور كلینیك مثلثی پیشگیر یا كلینیك مثلثی مشاوره رفتاری یا مركز كنترل وپیشگیری و مراقبت بیماریهای منتقله از طریق خون ( BBD ) كه معروفترین نام آن كلینیك مثلثی می باشد و با نامهای متفاوت دیگری مانند مركز V.C.T ( مركز مشاوره و بیماریابی اختیاری ) نیز نامیده می شود طراحی و راه اندازی گردید .
كلینیك مثلثی ( Triangular Clinic ) دارای اضلاع سه گانه ایدز ، اعتیاد و بیماریهای مقاربتی بوده و ضمن فراهم نمودن آموزشهای عمومی ، مشاوره فردی ، گروه درمانی ، مشاوره چهره به چهره بیماریابی HIV ، بیماریهای مقاربتی ، درمان اعتیاد ، مراقبت از بیماران HIV و فراهم نمودن ساز و كارهای كاهش آسیب در مبتلایان و خانواده آنها فعالیت می نماید و در عمر كوتاه خویش منشأ خدمات بسیاری بوده است.
اولین كلینیك از بهمن ماه سال ٨٠ در زندان مركزی كرمانشاه فعال و در آذرماه سال ٨١ طی همایش در كرمانشاه معرفی و پزشكان كشور تحت آموزش قرار گرفتند.
مقرر گردیده است تا پایان برنامه سوم توسعه ٤٥ مركز در زندانهای بزرگ و اردوگاههای كاردرمانی و حرفه آموزی راه اندازی گردد و هدف نهایی آن است كه هر زندان بالای ٥٠٠ نفر جمعیت بجز زندانهای مركزی استانها دارای این كلینیك باشند
▪بهداشت حرفه ای:
تأمین امكانات لازم و سلامت زندانیان شاغل دراینگونه مراكز و انطباق وضع و شرایط كار با مقتضیات جسمی و روانی آنان علاوه بر اینكه یك وظیفه انسانی است ، شرط امكان انجام كار و فعالیت ثمر بخش نیز میباشد و از طرف دیگر به جهت حفظ و ارتقاء نیروی كار تدبیری اقتصادی نیز بشمار می آید .
هم اكنون برنامه هاوخدمات بهداشت حرفه ای درزندانهای كشور تحت نظارت این اداره كل نبوده وامید است با تحت پوشش درآمدن آن توسط این اداره كل و با انجام برنامه ها و اقدامات به وضعیت مطلوب دست یابیم .
▪بهداشت روان:
بر اساس مطالعات انجام شده در زندانهای دنیا شیوع اختلالات روانی حداقل ٤-٣ برابر جامعه عادی است براساس یافته های ناشی از تحقیق در ایران شیوع اختلالات روانی بر اساس ابزارscl ٩٠ در جمعیت عادی حدود ٢٠ تا ٢٥% و در زندانهای كشور بر اساس تحقیقات انجام شده بین ٥٢% تا ٥/٨٧ % متغیر است همبودی اختلالات روانی با اعتبار كاملاً اثبات شده بوده و به علت عدم توجه به درمان اختلالات روانی كسانی كه تحت درمان اعتیاد قرار می گیرند مجدداً به علت عدم درمان اختلالات روانی همراه عود مینمایند.
با توجه به وضعیت خاص زندانها و محیط استرس زا و افسرده ساز زندان كه علی رغم فعالیت های چشمگیر و بی سابقه سالیان اخیر تغییرات بنیادی یافته است كماكان محیط زندان محل تجمع افراد با انواع اختلالات روانپزشكی می باشد.
ازدیگر سو نیروی مورد نیاز روانپزشك با تجربه كه بتواند این اختلالات را درمان كند بهیچ عنوان وجود ندارد.
بر اساس یافته های موجود، شیوع افسردگی ، اضطراب ، اختلالات شخصیتی خصوصاً Obsessive/Compulsiveدر زندانها شیوع بیشتری دارند كه باید مورد توجه ویژه قرار گیرند .
در حال حاضر تجویز داروهای روانپزشكی در زندانها بسیار محدود بوده و با مقاومت از سوی زندانبانان و كادر زندان همراه می باشد علاوه بر این درمان اختلالات روانپزشكی صرفاً توسط روانپزشكان كه بصورت پاره وقت به زندان مراجعه می نمایند انجام می شود .
هدف از ادغام برنامه بهداشت روان ودرمان اختلالات روانپزشكی در نظام بهداشت و درمان زندان این است كه با آموزش كلیه پزشكان عمومی ، روانشناسان بالینی و سایر كادر پیراپزشكی سیستم موجود قادر باشد حداقل ٨٠% از اختلالات روانپزشكی شایع در زندانها را درمان نموده و در موارد خاص به بخش تخصصی ارجاع نماید .
▪قرنطینه بهداشتی:
قرنطینه بهداشتی به منظور اقامت وانجام اقـدامات خاص بهداشتی ودرمانی، دربدو ورود زندانی لازم وضــــروری می باشد زیراكه مطابق ماده١٠٧ آئین نامه سازمان زندانها«بایستی اززندانی تازه واردمعاینات كامل پزشكی بعمل آمده ودرصورت لزوم باانجام آزمایشات تشخیصی ،برنامه ریزی وحسب مورد نسبت به درمان یا معرفی وی به مراكز مربوطه اقدام وكلیه اقدامات در پرونده زندانی درج گردد.»
منظور ازقرنطینه بهداشتی این است كه مكان ازنظرساختمانی و شرایط نگهداری زندانیان ، از هرحیث مطابق با اصول و موازین بهداشتی باشد یعنی :
ساختمان از نظر نور مصنوعی و طبیعی ( آفتاب ) مطلوب باشد .
همواره سعی شود پذیرش ورودیها برابر ظرفیت قرنطینه باشد ، تا از بروز تراكم جلوگیری شده و ظرفیت بنحوی حفظ شودكه امكانات مورد نیاز برای حد اقل ٣ روز توقف زندانیان جدید الورود فراهم باشد .
قرنطینه بایستی شبانه روز دارای آب گرم و سرد باشد و برای زندانیان به تعداد كافی تخت و وسایل خواب درنظرگرفته شود.
قرنطینه منحصراً محل نگهداری زندانیان جدید الورود باشد (برای زندانیان تنبیهی و از مرخصی برگشته باید برنامه دیگری تنظیم نمود).
درمدت توقف زندانی جدیدالورود درقرنطینه واكسنهای مورد نیاز به وی تلقیح گردد . ضمناً در این مرحله اقدامات بیمار یابی نیز می تواند انجام گیرد ( مخصوصاً برای شناسایی افراد مبتلا به سل ).
سمپاشی و سایر اقدامات بهداشتی با دقت تمام از طرف مسئولین بهداشت ودرمان زندان پیگیری شود (در موقع سمپاشی میتوان قرنطینه را بعنوان مكان آلوده تصور نموده ودرصد غلظت محلول سم را كمی غلیظ تر از حد معمول انتخاب نمود).
هیچیك از زندانیان در هیچ شرایطی نباید قبل از مرتب نمودن موی سر در آرایشگاه ، استحمام و تعویض لباس به قرنطینه پذیرفته شوند .
تحویل پودر پاك كننده برای شستشو ی لباس شخصی، صابون حمام ، مسواك وخمیر دندان و داروی نظافت (در صورت لزوم) به زندانی درساعات اولیه ورود انجام شود.
ایجاد قرنطینه برای بند نسوان (مخصوصاً زندانهای مركزی در استانها كه از آمار نسبتاً بالائی برخوردارند) لازم بوده و شرایط آن نیز نظیر شرایطی است كه برای زندانیان مرد توضیح داده شد.
ـ در قرنطینه ها نیز بایستی طبقه بندی زندانیان بر اساس سن وجرم مطابق با آئین نامه سازمان همچون دیگر اندرزگاهها رعایت گردد
▪اتاق ایزوله:
ایزوله كردن عبارتست از جداكردن بیماران وحاملان عامل عفونی از افراد سالم به منظور جلوگیری از اشاعه وانتشار عامل بیماریزا.جداكردن ومراقبت ازبیمار مبتلا به بیماری عفونی باید شامل روشهایی باشد كه از ابتلا سایرین جلوگیری نماید. این عمل نه تنها از انتشـار بیماری جلوگیری می كند بلكه خــود بیماران را نیز از عفــونت های ثانوی محافظت می نماید.
محیط بسته زندان و همه گیر شدن بیماریهای عفونی واگیردار در صورت بروز بعلت تماس نزدیك تنفسی ، پوستی وامكان بروز رفتارهای پرخطر وجود اتاق یا بخش ایزوله را ضروری تر می سازد. همچنین مطابق ماده١١٢ آئین نامه سازمان زندانها :« زندانیان مبتلا به بیماریهای روانی ، واگیردار وپرخطر باید با لحاظ نظر پزشك متخصص و نیز سیاستهای وزارت بهداشت ،درمان وآموزش پزشكی به صورت مجزا نگهداری ومعالجه شوند.»
●تأمین درمان:
▪درمان بیماران
به موازات پیشرفت علوم در عرصه های مختلف و تخصصی و فوق تخصصی تر شدن حیطه های كاری در دنیا علوم زندانبانی نیز از این سیر بهره مند شده است و در كشورهای پیشرفته در كالج ها و دانشگاه های وابسته به امور قضایی علوم روز تدریس میگردد یكی از زیر شاخه های علمی در زندانها حیطه كاری بهداشتی ،درمانی است.
دركشورهایی مانند استرالیا زیر شاخه ایی از پزشكی قانونی صرفاً تخصص پزشكی زندانها را در بر می گیرد . به هر حال از آنجا كه برابر آئین نامه بنا به ملاحظات امنیتی سازمان موظف است حداكثر خدمات درمانی مورد نیاز زندانیان را در داخل زندان ارائه نماید، لزوم تأمین و تجهیز فضاهای بهداشتی و درمانی مورد نیاز است .خارج از ملاحظات امنیتی به لحاظ صرفه مندی اقتصادی نیزضرورت پیدا میكند.
در مواد دیگر آیین نامه سازمان موارد مختلف بهداشتی و درمانی بیان شده است از جمله موظف بودن به معاینات كامل تازه واردین و تست پزشكی ماهیانه زندانیان و چند مصوبه دیگر كه بطور وضوح نشانگر الزام به وجود مراكز بهداشتی - درمانی در زندانها می باشد .
سیاست كنونی اداره كل بهداشت و درمان سازمان مبنی بر وجود یك درمانگاه عمومی در زندانهای سراسر كشور و تجهیز و استاندارد كردن درمانگاه های موجود و صدور پروانه برای مراكز بهداشتی ودرمانی است. همچنین راه اندازی مراكز جراحی محدود و درمان بستر در زندانهای هر استان جهت ارجاع بیماران زندانهای دیگر از اولویتهای استراتژیك میان مدت است .
نتیجتاً این اداره كل بر آن است با داشتن یك درمانگاه عمومی و یك واحد دندانپزشكی در هر زندان و افزایش تعداد مراكز جراحی محدود و درمان بستر از ١٤ به ٢٨ مركز به وضعیت مطلوب ارائه خدمات تشخیصی ودرمانی برسد.
ضرورت وجود واحد فیزیوتراپی در زندانهای بالای پانزده هزار نفر بدلیل ماهیت بیماریهایی است كه احتیاج به فیزیوتراپی دارند چه اینكه بسیاری از این بیماریها در صورت عدم انجام فیزیوتراپی از حالت حاد به فرم مزمن می رسد كه مستوجب بسیاری از شكواییه های زندانیان در مراجعه با بازدید كنندگان و بازرسان می باشد همچنین بدلیل لزوم مراجعات مكرر اینگونه افراد به واحدهای فیزیوتراپی و در مواردی عدم هماهنگی در اعزام مشكلات زیادی مشهود است و همچنین به مانند اعزام های دیگر از لحاظ حفاظتی و امنیتی نیز مسئله ساز خواهد بود .خدمات پاراكلینیك به كمتر از١ درصد درخارج زندان وبالای ٩٩ درصد در داخل زندان برسد.
باید متذكر گردید كه در علم جدید پزشكی باید هر تشخیص و درمان بیماری مطابق با الگوریتم علمی واحد انجام پذیرد كه حرف اول را در امور پاراكلینیك علوم آزمایشگاهی و تستهای تشخیصی می زند بنابراین از لحاظ هزینه ـ اثر بخشی به صلاح است كه تمام زندانهای با جمعیت بالای ١٠٠٠ نفر در طی برنامه پنج ساله چهارم دارای یك آزمایشگاه باشند چه اینكه اعزام سیزده نفر روزانه صرفاً برای آزمایشات بغیر از بار مالی می تواند عواقب حفاظتی و امنیتی حاضر خود را داشته باشد . در ضمن بازآموزی كاركنان و تكمیل نیروی انسانی این مراكز نیز از اولویتهای بعدی است كه مسلماً به موازات افزایش كمی و كیفی خواهد بود .
از نظر بار مالی در حال حاضر با لحاظ نمودن اینكه جهت راه اندازی هر واحد آزمایشگاهی حداقل دویست میلیون ریال بودجه احتیاج است و با احتساب لزوم راه اندازی سی مركز و به روز نمودن لوازم و تجهیزات آزمایشگاه های موجود بودجه ای بالغ بر یك میلیارد احتیاج است .
درخصوص رادیولوژی نیز با توجه به قیمت بالای دستگاه رادیولوژی ثابت شاید بكارگیری دستگاه پرتابل ( قابل حمل ) در بعضی از این زندانها به صلاح باشد. سیاست بهداشت و درمان سازمان بر این است كه تعداد واحد عكسبرداری از ١٨ به ٤٠مركز افزایش یابد كه ٢٨ زندان مركزی به اضافه ١٢ زندان بالای دو هزار نفر پیش بینی میشود.
▪بیماریابی فعال:
آموزش پزشكان وپیراپزشكان بطور مستمر
آموزش مراقبین و رابطین بهداشت
حضور روزانه بیماریاب تحصیلكرده و دوره دیده (بهیار یا كاردان پرستاری ) درهر بند
افزایش توانایی كمی وكیفی مراكز تشخیصی داخل زندانها درانجام خدمات پاراكلینیك
حمایت مالی كاركنان بهداشت ودرمان جهت تشویق بیماریابی فعال (دریافت تشویقی به ازاء پیدا كردن یك بیمار واگیردار
▪ویزیت بیماران:
اصلاح روند بیماریابی
اصلاح فرآیند ارجاع بیمار به مركز درمانی
افزایش كمی كادر درمانی ( اصلاح تشكیلات پرسنلی و افزایش بودجه )
بهبود كیفی كادر درمانی ( آموزش وحمایت شغلی كاركنان )
توسعه مراكز درمانی
▪خدمات دندانپزشكی:
تأمین دندانپزشك بصورت رسمی وقراردادی
تأمین سایرنیروی انسانی مورد نیاز.
تأمین تجهیزات سرمایه ای مورد نیاز
تأمین مواد مصرفی مورد نیاز
آموزش بهداشت دهان ودندان وترغیب به خدمات ترمیمی به جای كشیدن دندان
▪تأمین دارو:
در زمان حاضر دارو اصلی ترین ركن در درمان اكثر بیماریها بوده وشاید تصور یك سیستم درمانی بدون دارو ممكن نباشد.ازطرف دیگراین كالا مانند سایر كالاهای دیگر به وسیله ای برای كسب سود بیشتر توسط شركتهای داروسازی تبدیل شده است . در این میان بنظر میرسد ملاحظات انسانی و پزشكی دارای ارزش كمتری بوده وفروش هرچه بیشتر اصلی ترین هدف شركتهای داروسازی است .بالطبع بازار دارویی كشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و هم از این جهت است كه اصرار فروشندگان شركتهای توزیع كننده را برای فروش اقلام غیر لازم ومازاد كه موجب تحمیل هزینه های غیر ضروری به موسسات درمانی می گردد شاهد هستیم. اینجاست كه ضرورت حضورپزشك داروساز در سیستمهای درمانی جهت سوق دادن تجویز و مصرف داروها به سمت و سوی صحیح و علمی و نیز جلوگیری ازورود اقلام دارویی غیر ضروری به سیستم و بطور خلاصه نظارت برسفارش،تهیه ،نگهداری،توزیع و مصرف دارو به چشم می خورد. مضافا اینكه بر اساس مقررات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكی هر سیستم درمانی كه احتیاج به خرید دارواز شركتهای دارویی داشته باشد الزاما باید یك نفر پزشك داروساز بعنوان مسئول فنی به دانشگاه علوم پزشكی مربوطه معرفی نماید. به هر حال در هر استان كه این كار صورت پذیرفته است اثرات مثبت آن در كوتاه مدت بصورت كاهش ریالی در میزان خریدها بدون افت كیفیت خدمات ارائه شده و نیز كاهش در میزان داروهای تاریخ منقضی آشكار شده است .به هر جهت لازم است اهداف زیر تحقق یابد:
الف ـ استخدام یك نفر پزشك داروسازدر هر اداره كل .
ب ـ استخدام یك نفر پزشك داروساز درزندانهایی كه راسا نسبت به خرید دارواز شركتهای توزیع كننده اقدام می كنند.
ج ـ استخدام یك نفرتكنسین دارویی به ازاء هر٤٠ بیمارویزیت شده درروزدر٩٠% زندانها واردوگاههای كشور.
د ـ استخدام یك نفر تكنسین دارویی بعنوان انباردار دارویی به ازاء هر ٥٠٠٠نفر زندانی در تمام ادارات كل و زندانهایی كه راسا نسبت به خرید دارو اقدام می كنند.
هـ ـ فراهم نمودن شرایط مناسب نگهداری شامل انبار استاندارد و تجهیزات لازم در تمام ادارات كل استانها.
وـ فراهم نمودن شرایط مناسب نگهداری شامل انبار استاندارد وتجهیزات لازم در١٠٠% زندانهایی كه راسا نسبت به خرید دارواز شركتهای توزیع كننده اقدام می كنند.
زـ ـ تامین داروهای مورد نیاززندانها به میزان٩٥% اقلام دارویی.
ح ـ دست یابی به تجویز منطقی دارو در ٨٠%نسخه های نوشته شده در بهداریهای زندانها.
ط ـ ساخت یا بهسازی و تجهیز داروخانه های ٨٠% زندانهاو اردوگاهها مطابق استانداردهای كشوری.
ی ـ تشكیل كمیته بررسی نسخ در بهداشت و درمان ادارات كل استانها با هماهنگی دانشگاههای علوم پزشكی مربوطه.
ك ـ دست یابی به شیوه صحیح توزیع داروی بیماران توسط پرستار در ٨٠% زندانها و اردوگاهها
لازم است تا پایان برنامه زندان ١٤٠٠ بندهای فوق به بیش از ٩٥% موارد گسترش یافته وتمام زندانهایی كه روزانه بیش از ٣٠بیمار را ویزیت می نمایندیك نفر پزشك داروساز استخدام نمایند.
▪تأمین تجهیزات:
تأمین موجودی تجهیزات بستگی به بودجه كافی وبرنامه ریزی صحیح جهت خرید ویا دریافت رایگان دارد.
نگهداری تجهیزات نیاز به نیروی انسانی ماهر، آموزش و پیش بینی پشتیبانی مناسب درموقع خرید تجهیزات از جمله دریافت ضمانت نامه و ضمانت سرویس دوره ای
▪ترك اعتیاد:
بر اساس اطلاعات علمی واصله از زندانهای دنیا ، اعتیاد بعنوان بزرگترین مشكل در زندانهای دنیا مطرح می باشد و شیوع اعتیاد را بین ٣٠ تا ٨٥ درصد در زندانهای دنیا بر آورد نموده اند كه بین ١٥ تا ٧٠% در داخل زندان نیز به سوء مصرف مواد ادامه میدهند. همراهی اعتیاد خصوصاً نوع تزریقی آن با HIV و هپاتیت در سالیان اخیر بر وسعت مشكل افزوده و زندانها را با مشكلات بزرگتری مواجه نموده است اكثر زندانهای دنیا با اپیدمی های AIDS/HIV روبرو بوده و یا خواهند بود .بدون شك عدم توجه به این وضعیت و نداشتن جایگزین مناسب برای ماده مخدر زندانیان منجر به تزریقات دسته جمعی با وسایل دست ساز و با مواد ناخالص خواهد شد كه منجر به بروز و شیوع ایدز و هپاتیت و افزایش بار بیماریها مانند آبسه های عفونی، مننژیت ، آندوكاردیت و مرگ آنی به علت ناخالصی خواهد گردید. براساس نتایج حاصله از طرح ارزیابی سوء مصرف مواد در زندانهای ایران ٤٨% از زندانیان به علت مواد مخدر وارد زندان گردیده اند اما شیوع اعتیاد در بین جمعیت كلی زندان حدود ٦٤ درصد است زیرا تعداد قابل توجهی از زندانیان بخاطر جرائم دیگری مانند سرقت و … به زندان فرستاده می شوند در حالی كه علت اصلی ارتكاب جرم در ایشان دستیابی به ماده مخدر می باشد به همین علت شیوع سوء مصرف مواد مخدر در بندهای عمومی و بندهای مواد از نظر آمار بهم نزدیك بوده و این زنگ خطر بزرگی است كه طبقه بندی زندانیان بر اساس نوع جرم را نیز زیر سؤال می برد و ما را به سمت طبقه بندی براساس شخصیت سوق می دهد .
علاوه بر این یافته ها نشان می دهد كه بین ١٥ تا ٨٥% از معتادین بعد از ورود به زندان به سوء مصرف خویش ادامه می دهند كه این آمار در كشور ما حدود ٣٠% است .
البته شیوع اعتیاد تزریقی آنهم عمدتاً از نوع تزریق مشترك كه بسیار خطرناك می باشد بالا و حدود ١٧ تا ٢٣% می باشد . به منظور ساماندهی این امر علاوه بر تغییر در قوانین موجود و تجدید نظر در جرم انكاری اعتیاد می بایست از سیاست موجود مبنی بر تحمل سندرم محرومیت چشم پوشی نموده و درمان مناسب جایگزین برای معتادین را طراحی و اجرا نمود این برنامه گرچه اعتبارات گزافی را می طلبد اما در میان مدت از طریق عدم برگشت مجدد زندانیان و بازتوانی و جامعه پذیری آنان باعث برگشت سرمایه خواهد شد و اثرات بسیار مثبتی ایجاد می نماید از دیگر سو تمامی بودجه های مصروفی در این برنامه صرفاً معادل هزینه های نگهداری و مراقبت از تعداد محدودی بیماران مبتلا به AIDS /HIV كه از طریق عدم درمان اعتیاد و نهایتاً پناه بردن به تزریق مشترك آلوده گردیده اند كمتر خواهد بود .
در حال حاضر درمان اعتیاد مناسب و مدون در زندانهای كشور موجود نمی باشد و صرفاً درمانهای علامتی ضد درد ، كلونیدین و داروهای ضد افسردگی و خواب آور در زندانها بصورت محدود مورد استفاده قرار می گیرد در سال ٨٢ چندین پروژه محدود درمان نگهدارنده با متادون و سم زدایی با متادون پیش بینی گردید كه بعلت عدم تأمین اعتبار و بعضاً مشكلات دریافت متادون تاكنون اجرایی نگردیده اند و تا پایان سال حداكثر ٣ پروژه متادون شروع خواهد شد در خصوص درمان نگهدارنده با نالتروكسون نیز (برای اولین بار در تاریخ زندانبانی) اقدامات لازم جهت ابتیاع نالتروكسون جهت ٥ هزار نفر زندانی انجام و داروی مورد نیاز ابتیاع، پروتكل اجرائی مكتوب و به تأیید وزارت بهداشت رسیده و به استانهای كشور ابلاغ گردیده و كار در مرحله شروع میباشد.
از حدود ٧٠٠ هزار نفر ورودی سالانه زندانها حدود ٢٥٠ هزار نفر معتاد می باشند كه با توجه به آمار و اطلاعات موجود حدود ٢٠% از آنان بصورت طولانی مدت چند ماهه در زندان اقامت دارند . ( ٥٠ هزار نفر ) كه از افراد با اقامت تقریباً طولانی ١٠ تا ٢٠ درصد قابلیت دریافت برنامه نالتروكسون دارند.
علاوه براین حدود ٢٠% از جمعیت با مدت اقامت متوسط نیاز به درمان نگهدارنده با متادون دارند كه عمدتاً شامل معتادین تزریقی بسیار سخت می باشند.
از ٢٣٠ هزار نفرجمعیت باقی مانده زندانها سم زدایی بهمراه مداخلات رواندرمانی و مشاوره مورد نیاز است .
علاوه براین حدود ١٠٠ هزار نفر از افراد با جرائم دیگر نیز به سیستم زندان وارد می گردند كه جرم اصلی آنها اعتیاد نیست اما نیاز به درمان اعتیاد حداقل در حدود سم زدایی را دارند .
این اقدامات صرفاً داروهای آنتاگونیست و آگونیست اعتیاد می باشد.
براساس مطالعات انجام شده شیوع اختلالات روانی در بین جمعیت زندانیان بین ٥٠ تا ٦٠% و در جمعیت معتادین زندانی حداقل ٨٠ درصد می باشد .
بنابراین ٨٠% از معتادین زندانی علاوه بر سم زدایی نیاز به درمانهای روانپزشكی و رواندرمانی نیز دارند . منابع انسانی مورد نیاز این حجم عظیم از فعالیت به ازاء هر ١٠٠٠ نفر یك نفر پزشك مورد نیاز است .
كه با توجه به تعداد ٣٥٠ هزار نفر معتادین به ٣٥٠ نفر پزشك و حداقل ٣٥٠ نفر روانشناس بالینی و ٧٠٠ نفر پرستار علاوه بر نیروهای موجود در كشور نیاز داریم .
بنظر میرسد ظرف مدت ١٠ سال آمار برگشتی های مجدد اعتیاد حداقل ٥٠% كاهش یابد كه هزینه های نگهداری و سرویس دهی به این حجم ٥٠ درصدی بسیار بالاتر از هزینه های جاری فوق الذكر خواهد بود .
علاوه براین از محل پیشگیری از بروز HIV و هپاتیت نیز و عفونت های همراه و كاهش مرگ و میر صرفه جویی فوق العاده ای صورت می گیرد كه بهیچ عنوان قابل مقایسه با بودجه های فوق نمی باشد .
به عنوان مثال صرفاً برای نگهداری یك فرد آلوده به HIV در هر ماه باید رقمی حدود یك هزار دلار هزینه نمود كه این هزینه صرفاً صرف مراقبت گردیده و درمان شفا بخش برای ایدز نیز وجود ندارد .●مراكز مشاوره و روان درمانی اقامتی
اندیشه اصلاح و بازپروری ساختار شخصیتی و رفتارهای فردی و اجتماعی مجرمان محبوس در زندانهای كشور همواره از جدی ترین دغدغه های فكری كارگزاران جامعه ، بالاخص مسئولان قضایی كشور بوده است در واقع گرایش دوبارهٔ درصد قابل توجهی از مجرمان زندانی به ارتكاب جرم و حریم شكنی هنجارهای اجتماعی پس از ترخیص از زندان ، بیشترین آسیب ها و ناامنی ها را بر جامعه تحمیل نموده و شخصیت فرد مجرم را مستعد كژروی ها و مفسده های مضاعف می نماید . از همین رو هر اندیشه و رویكرد و اقدامی كه بتواند با بازسازی و اصلاح اساسی شخصیت زندانیان ، میزان و فراوانی ارتكاب مجدد به بزهكاری و جرم و جنایت منجمله اعتیاد را به حداقل ممكن برساند فوق العاده ارزشمند و ستودنی است . یافته های پژوهشی و تجارب علمی بیانگر این حقیقت است كه به رغم مشكلات ، موانع و محدودیت های موجود در این رهگذر ، نتیجه برخی از رویكردها و روشهای درمانی می تواند كاملاً مؤثر واقع گردد . بدون تردید هر رفتاری قابل تغییر است . لیكن هر روشی توسط هر شخصی و در هر شرایطی ممكن است مؤثر واقع گردد . لذا با توجه به روش یا روش های مؤثر درمان و اصلاح رفتار در شرایط ویژه ای همچون زندان و ویژگیهای خاص شخصیتی درمانگر دربستر فرهنگ و ارزشهای اسلامی از بیشترین اهمیت برخوردار است . درحقیقت راه اندازی و ایجاد مراكز مشاوره و رواندرمانی می توان به هدف مورد نظر كه همانا بهره گیری از موفق ترین رویكرد درمانی و اصلاح پایدار شخصیتی زندانیان و بهره مندی از وجود روانشناسان و مشاوران متدین و متخصص و متعهد در امر بازپروری و اصلاح رفتار زندانیان می باشد رسید .
بنابراین اكنون در تمام دنیا سعی می شود كه از جدید ترین روشهای اصلاحی برای نجات زندانی استفاده شود . روش های قدیمی و منكوب كردن شخصیت زندانی دیگر طرفدار چندانی ندارد . مسئولین زندانها و دستگاههای نظارتی به دنبال روش ها و الگوهای كارا و اثرگزار هستند تا ضمن كاهش هزینه های سنگین نگهداری ، از ورود مجدد و بی رویه مجرمین سابقه دار جلوگیری نمایند . این نوع شیوه از بازسازی درمانی زندانیان شامل مراحل معمول سلامت جسمانی ، سلامت روانی ، حرفه آموزی و اشتغال یا مرحله اعتقادات و امور مذهبی و مراقبت بعد از خروج است . حركت علمی و عملی مشاوره و رواندرمانی با تكیه بر تفكر انسان گرایی كه در سالهای اخیر در برخی از زندانها ( ٤ زندان ) اجراء شده است نوید حركتی فراگیر و مؤثر را می دهد .
●مراحل اجرایی طرح روان درمانی در زندانهای كشور:
طرح مشاوره و رواندرمانی در عمل ممكن است مدتها به طول بیانجامد و زمان زیادی را به خود اختصاص دهد كه شامل مراحل ذیل است .
▪مرحله اول :
در این مرحله ابتدا كلیه زندانیان تحت پوشش بر اساس تستهای استاندارد و نرم شده ، مجموعه عادات ، خلقیات و خصلتهای فردی و مشكلات شخصیتی و امراض روانی مورد ارزیابی قرار می گیرند .
▪مرحله دوم:
از آنجایی كه انجام تست های روانی به تنهایی نمی تواند كافی و پاسخگو باشد ، حتماً بایستی پس از انجام تست ، مصاحبهٔ بالینی توسط متخصصین روانشناس ، روانپزشك و مشاور صورت بگیرد تا وضعیت روانی فرد با توجه به پرونده بالینی اش مشخص گردد .
▪مرحله سوم:
از آنجا كه ممكن است تست و مصاحبه در تشخیص كامل و مؤثر نباشد . در مرحله مشاهده كه حداقل ٣ و حداكثر ٦ ماه به طول خواهد انجامید ، وضعیت رفتاری و خلقی فرد به صورت عملی مشاهده و مكتوب می شود تا درمان مؤثر واقع گردد . در این مرحله درمانگران كه مشاهده گر اعمال و رفتار زندانیان می باشند ، پی به نیازهای واقعی ، سرخوردگی ها ، حقارتها و تمایلات زندانیان بوده وبراین اساس درمان طراحی میشود.
▪مرحله چهارم:
در این مرحله با توجه به شناخت مجموعه زندانیان تحت پوشش ، بدون ذكر نام از كسی ، حداقل ١٠ نفر و حداكثر ٢٠ جلسه در كلاسهای آموزشی قرار می گیرند . در این مرحله ممكن است بعضی از زندانیان نیاز به دارو درمانی داشته باشند كه این اقدام نیز انجام می پذیرد . این مرحله در ٣ بخش ، درمان انفرادی ، درمان گروهی و خانواده درمانی عودت می گیرد .
▪مرحله پنجم:
این مرحله شامل آموزش حرفه ای و ایجاد اشتغال می باشد . چند جلسه به پایان جلسه درمان برای كلیه مددجویان تحت پوشش ، برنامه ریزی جهت حرفه آموزی و اشتغال انجام خواهد شد . در زندان زندانیان مشغول به كار خواهند شد و درآمد حاصل از آن صرف نیازهای معیشتی خانواده آنها خواهد شد . این مرحله تا پایان دوره تحمل حبس و پس از آزادی نیز ادامه خواهد داشت .
▪مرحله ششم:
آموزش مطالب فرهنگی – تجربه موجود آثار بسیار مثبت این آموزشها را به ثبت رسانده است و زندانیان مشتاقانه وداوطلبانه دركلاسهای مذكورشركت نموده وازفیلم های آموزشی نیزدراین كلاسها استفاده مینمایند
▪مرحله آخر:
این مرحله ، مرحله مراقبت بعد از خروج است . مراكز مراقبت بعد از خروج نیز پس از آزادی زندانیان ، با اعطای وام اشتغال به منظور فراهم نمودن زمینهٔ كار و اشتغال پس از آزادی و دست یابی به یك زندگی شرافتمندانه و سعادتمندانه است .
اجرای این طرح آثار مثبت فراوانی دارد كه ذیلاً به ذكر مهمترین آنها می پردازیم .
كاهش تخلفات درون زندان .
كاهش ورود مواد مخدر و دیگر اشیاء ممنوعه به زندان .
ایجاد آرامش روحی برای خانواده زندانیان .
آخرین آمارها حكایت از این دارد كه در حال حاضر قریب به ٦٠٠ هزار نفر در سال به زندان ها وارد می شوند كه ٣٧ درصد آنان را سابقه داران و برگشتی ها را به خود اختصاص می دهند . این در حالی است كه از مجموعه زندانیان تحت پوشش این خدمات و طرح ٦٧/١ از آنان مجدداً به زندان برگشته اند و این یكی از آثار مثبت این طرح می باشد . قابل ذكر است كه طرح مذكور هم اكنون در زندانهای مركزی مشهد ، زندان مركزی كرمانشاه ، زندان مركزی كرمان ، زندان مركزی اصفهان درحال انجام می باشد .
بنابراین با توجه به مطالب ذكر شده فوق موارد ذیل به عنوان پیشنهاد ارائه میگردد .
طرح مذكور می بایست حداقل در ٥ سال آینده در كلیه زندانهای مركزی استانها بسط و تعمیم یابد و بودجه مورد نظر جهت راه اندازی و تجهیز این مراكز در اولویت های برنامه های سازمان قرار گیرد .
در این راستا بایستی از علوم و تجربیات اساتید صاحب نام استفاده گردد و با آموزش مراحل مختلف طرح مذكور به روانشناسان و روانپزشكان دست اندركار به اهداف مورد نظر دست یافت .
اختصاص مكانهای خاص و بكارگیری روانشناسان و نیروهای متخصص دیگر به ازای هر ٢٠٠ نفر یك روانشناس ، یك مشاور، ٢ مددكار و به ازای هر ٥٠٠ نفر یك روانپزشك جهت انجام بررسی های دقیق و پیگیری های لازم جهت دست یابی به حد ایده آل .
دعوت از مقامات قضایی محترم در زندانها جهت تقویت و توسعه طرح مذكور .
بهره گیری مستمر و فعال و پایدار از مددكاران اجتماعی ، روانپزشك ، روانشناس و متخصص توان بخشی روانی و افراد خیر.
جلب حمایت سازمانها و نهادهای مختلف داخلی و خارجی به منظور رفع مشكلات ، بویژه حمایت قضایی و مالی از آن به منظور گسترش بخش حمایتی و مددكاری طرح در خارج از زندان و درون جامعه ، خانواده و محیط كار بسیار ضروری است
ارائه طرح و برگزاری نتایج حاصل از این گونه فعالیتها در محافل داخلی و خارجی و نیز ایجاد كارگاههای آموزشی كوتاه مدت و بلند مدت به منظور آموزش ابعاد طرح به كلیه شاغلین مرتبط در زندانها و مسئولان زندانهای كشور نقش مؤثری در گسترش طرح خواهد داشت .
بازنگری جدی و اساسی در شیوه و روش اعمال مجازتها در جامعه در دستور كار مسئولان قرار گیرد .
با برنامه ریزی اصولی درصد و افزایش تأثیرات مطلوب این طرح در قبال اعمال مجازات های حبس در مرتكبین به تخلفات و جرائم اجتماعی باشیم و راهكارهای عملی اصلاح و تربیت مجرمین را مورد بررسی قرار داده و از تجربیات كشورهای موفق در امور زندانبانی بهره مند گردیم .
●درمان بیماریهای پرخطر:
تشخیص ودرمان سل :
بیماریابی فعال زندانیان درحال تحمل كیفر
بیماریابی بدو ورود زندانیان
آموزش
هماهنگی با وزارت بهداشت جهت خدمات آزمایشگاهی و دریافت دارو وادامه درمان بعد از آزادی
رفع تراكم در زندان و بهسازی محیط زندان
●كنترل و درمان ایدز:
آموزش
تهیه دارو
تهیه واكسن
هماهنگی با وزارت بهداشت
●هپاتیت :
هماهنگی با سیاست كشوری
هماهنگی با وزارت بهداشت
تأمین نیروی انسانی
تأمین منابع مالی
●عفونت های آمیزشی :
بیماریابی فعال
آموزش
هماهنگی با وزارت بهداشت
تهیه دارو وتجهیزات لازم
تأمین منابع مالی وانسانی
●تأمین تغذیه:
اهمیت مواد غذایی و تغذیه در تامین سلامت و بهداشت افراد بر همگان كاملا واضح و روشن است به قسمی كه بیش از ٥٠% بودجه سازمان صرف تغذیه زندانیان و پرسنل می گردد با اینحال در بازدیدها بیشترین میزان شكایات ازكمیت و كیفیت غذا ها مطرح می شود.
باید توجه نمود كه اصلاح رفتاری و حتی تنبیه و تنبه مددجویان در صورتی می تواندموفق باشد كه بتوان غذای مناسب و كافی برای تمام گروههای جمعیتی كه در زندان وجود دارند فراهم نمود. مضافا اینكه به خاطربسته بودن فضاهای نگهداری و محروم بودن آنها از نور كافی آفتاب ، دسترسی نداشتن به میوه و سبزیجات تازه و لبنیات موجب كمبود ویتامینهای محلول در چربی مانند D و محلول در آب مانند C و گروه B ونیز كلسیم و سایر مینرالهای لازم می گردد كه كمبود هر یك از آنها در دراز مدت می تواند موجب بروز بیماریهایی مانند پوكی و نرمی استخوانها، التهاب و تورم لثه ، افزایش ابتلا به سرماخوردگی و سایر بیماریهای تنفسی و نیز بیماریهای واگیر و پر خطر گردد. بویژه كه تراكم جمعیتی بالا نیز شرایط ابتلا بیشتر به بیماریهای مختلف را تسهیل می كند و از این جهت هزینه های درمانی هنگفتی را به سازمان تحمیل می كند.بعنوان مثال میزان ویتامینC مورد نیاز یك نفر روزانه ٦٠ میلیگرم است كه با یك عدد گوجه فرنگی تازه كوچك یا مواد مشابه تامین خواهد شد. ولی درمان بیماریهای ناشی از كمبود ان مانند التهاب و تورم و عفونت لثه و یا یك سرماخوردگی ساده بترتیب ١٠.٠٠٠.٠٠٠و ٢٥.٠٠٠ ریال هزینه خواهد داشت به نحوی كه اگر با تغذیه صحیح، هر زندانی در سال فقط یكبار كمتر به سرماخوردگی مبتلا شود در یك زندان ٣.٠٠٠ نفری ٧٥.٠٠٠.٠٠٠ریال صرفه جویی فقط در بخش درمان عاید خواهد شد .حال اگر اینمورد را به سایر بیماریهایی كه با تغذیه صحیح میتوان پیشگیری نمود به زندانهای سراسر كشور تعمیم دهیم مبالغی كاملا چشمگیر بدست خواهد آمد كه با حق الزحمه سالانه یك نفر كارشناس تغذیه برای هر استان كه حداكثر ٢٤.٠٠٠.٠٠٠ریال است قابل قیاس نخواهد بود.
مضافا اینكه هنگامیكه خرید مواد اولیه غذایی و نگهداری آنها زیر نظر كارشناس تغذیه انجام شود از هدر رفتن مبالغ هنگفتی كه به علت خرید مواد نامرغوب و یا شرایط بد نگهداری دور ریخته می شود پیشگیری خواهد شد .
بعلاوه بر اساس استانداردهای وزارت بهداشت و درمان در هر مكان كه روزانه ٧٠٠وعده نفر غذا سرو میشود استخدام یك نفر كارشناس تغذیه اجباری است.
بنابراین لازم است :
الف ـ ١٠٠% ادارات كل ، زندانها و اردوگاههایی كه بیشتر از ٣.٠٠٠ وعده نفر دارند یك نفر كارشناس تغذیه را در استخدام داشته باشند .
ب ـ اجرای برنامه های تغذیه ای برای گروههای مختلف جمعیتی در ٩٥%زندانهای كشور.
ج ـ اجرای برنامه های تغذیه ای استاندارد برای زندانیان بیمار در٩٥% زندانهایی كه بخش بستری دارند.
د ـ اجرای برنامه های غذایی مخصوص زندانیان بیمار در ٩٥% زندانهایی كه بخش بستری ندارند.
هـ ـ ارائه منابع غذایی حاوی ویتامینها و مینرالها مانند میوه جات و سبزیجات تازه و لبنیات پاستوریزه و استرلیزه در فروشگاههای ٩٥% زندانهای كشور . وتاپایان برنامه ایران ١٤٠٠ نیز در تمام زندانها بتوانیم به استاندارد وزارت بهداشت ودرمان كه استخدام یك كارشناس تغذیه برای هرزندان دارای بیشتر از ٧٠٠ وعده نفرغذا در روز می باشد و اجرای برنامه های غذایی همه گروههای جمعیتی اعم از سالم و بیمار در ٩٥% از زندانها دست یابیم .