سه شنبه, ۲۹ اسفند, ۱۴۰۲ / 19 March, 2024
مجله ویستا

نزول هل اتی، گواهی دیگر بر عظمت اهل بیت(ع)


نزول هل اتی، گواهی دیگر بر عظمت اهل بیت(ع)
۲۵ ذی حجه سالروز نزول سوره مبارکه هل اتی( دهر – انسان) در شان اهل بیت (علی و همسر و فرزندانش) از وقایع بی بدیل تاریخ اسلام است که مانند آن را نمی توان در هیچ کجای دنیا سراغ گرفت.
همه علمای اسلامی اعم از شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که آیات شریفه "وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی حُبِّهِ مِسْكِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا* إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنكُمْ جَزَاء وَلَا شُكُورًا " در باره حضرت علی(ع)، حضرت زهرا(س) و حسنین(ع) نازل شده است که بر منزلت این انوار قدسی در نزد حضرت حق تاکید دارد.
●اهل بیت و وفای به عهد
داستان نزول آیه چنین است كه حضرت حسن(ع) و حسین(ع) بیمار شدند ، رسول خدا و جمعی از چهره های برجسته از آن دو بزرگوار عیادت كردند . پیامبر هنگام عیادت به امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود : اگر به خاطر بهبود دو فرزندت نذری را بر عهده می گرفتی در شفای آنان بی اثر نبود . آن حضرت و فاطمه ی زهرا (علیهما السلام)نذر كردند كه اگر خدای مهربان آن دو را شفا دهد سه روز روزه بگیرند ، فضه ی خادمه هم به دنبال آن دو بزرگوار متعهد سه روز روزه گرفتن شد .
حسن و حسین پس از آن نذر شفا یافتند در حالی كه خاندان طهارت پس از شروع روزه جهت افطار چیزی نداشتند ، امیرالمؤمنین(علیه السلام) سه پیمانه جو از بازار قرض گرفت كه در برابرش پارچه ای پشمین برای قرض دهنده ببافد ، جو را به خانه آورد ، حضرت زهرا (علیها السلام) آن را آسیاب كرد و نان پخت و علی (علیه السلام) پس از نماز مغرب نان را جهت افطار بر سر سفره گذاشت كه ناگهان مسكینی به آنان مراجعه كرد و درخواست كمك نمود ، همه ی اهل خانه نان خود را به او بخشیدند و با آب افطار كردند ; شب دوم هم یتیمی طلب غذا كرد باز همه ی خانواده نان خود را به او دادند ، و شب سوم اسیری دق الباب كرد و این بار هم همه ی خانواده سهم خود را به او بخشیدند و جز با آب افطار نكردند .
روز چهارم در حالی كه نذرشان را ادا كرده بودند ، علی (علیه السلام) همراه دو فرزندش نزد پیامبر آمدند ، چون پیامبر در حسن و حسین از شدت گرسنگی، ضعف و ناتوانی دید گریست . در این وقت جبرئیل با سوره ( هل أتی ) بر حضرت نازل شد(۱) .
توجه به نیازهای افراد جامعه و چشم نپوشیدن از آنها را نمی توان تنها در یک شعار خلاصه نمود بلکه برای حل مشکل باید گام برداشت، آنسان که خود را مواجه اصلی مشکل دانسته و در رفع آن بکوشیم. مقام شامخ اهل بیت(ع) این تجلی را به تصویر کشیده اند که در جای جای زندگی ایشان، توجه به نیازمند، امری الهی و ارزشی قلمداد می شده است.
●توجه به یتیمان
یکی از اقشاری که توجه به آنها در جامعه بر هر مسلمان و اهل مروتی لازم است افراد بی سرپرست و به تعبیری(یتیم) است؛ کسانیکه بر اثر از دست دادن پناهگاه عاطفی خود به سختی شکننده شده و آمادگی فروپاشی در برابر هر مشکل کوچک را دارا میباشند. توجه به یتیمان که در آموزه های عملی اهل بیت(ع) به وفور به چشم می خورد را نباید در توجه مادی و بذل مال منحصر دانست از این رو در روایات ما حتی به نگاه محبت آمیز به یتیم نیز سفارش شده است؛ چرا که چنین افرادی به تغذیه عاطفی و روحی نیازمند ترند.
در این مقال با توجه به اهمیت برخورد با این دسته از افراد و موضوعیتی که یتیم در آیه شریفه و شان نزول آن دارد به بیان نکاتی با توجه به آیات و روایات شریفه در این باره می پردازیم.
در روایات اهل بیت(ع) آمده است:
أربعٌ مَن كُنّ فِیه مِن المُؤمِنِینَ أسكَنَه الله فِی أَعلَی عِلِیّینَ فِی غُرَف فَوقَ غُرَف فِی محلّ الشَّرَفِ كلّ أشرف : مَن آوَی الیتیمَ وَنَظَر لَهُ فَكان لَه ابا رَحیماً ، وَمن رَحِم الضّعیف وأعانَه وَكَفاه ، وَمن أنفقَ علَی والِدَیهِ ورَفَق بِهما وبِرَّهُما وَلَمْ یَحزُنْهُما ، وَمَن لَم یَخرِقَ بِمَملوكِه وَأعَنَه عَلی مَا یَكلِفُه وَلَم یَستَسِعَه فِیمَا لاَ یُطِیقُ(۲). چهار چیز است که اگر در مومنی باشدخدا او را در اعلی علیین در غرفه هایی بالاتر از دیگر غرفه ها در شریف ترین محل جای می دهد : كسی كه یتیمی را پناه دهد و به او نظر محبت اندازد و نسبت به وی پدری مهربان باشد ، و كسی كه به ناتوان رحم كند و او را یاری دهد و امورش را كفایت نماید ، و كسی كه هزینه ی پدر و مادرش را بپردازد و با آنان مدارا كند و نسبت به هر دو نیكی ورزد و آنان را غصه دار ننماید ، و كسی كه به حقوق غلام و كنیز و خدمتكارش تجاوز نكند و او را بر آنچه تكلیف می كند یاری دهد و او را در اموری كه در طاقت او نیست به كار نگیرد .
یتیم نوازی یتیم یا به خاطر مرگ پدر از نوازش و محبت پدرانه محروم شده ، یا به سبب مرگ مادر از آغوش عاشقانه مادرانه بی بهره گشته ، یا هر دو منبع لطف و فیض و عشق و محبت را از دست داده است .
از وظایف الهی و تكالیف قرآنی و مسؤولیت های اسلامی اهل ایمان توجه همه جانبه به یتیمان برای جلب خشنودی خداست .
قرآن مجید و روایات در ضمن بیان مطالبی لطیف و اشاراتی دقیق ، و سفارشاتی عمیق و توصیه هایی بسیار مهم مردم را به رعایت حقوق همه جانبه یتیمان دعوت كرده و این كار را از اعظم عبادات و افضل قربات شمرده اند .
حق یتیم آن چنان عظیم است كه قرآن بیست و سه بار از یتیم یاد كرده ، و فصل جداگانه ای در روایات اهل بیت (علیهم السلام) به این برنامه بسیار مهم اختصاص یافته است .
قرآن مجید نسبت به ایتام این عناوین را به كار گرفته است :
احسان به یتیم ، اكرام به یتیم ، اطعام یتیم ، انفاق به یتیم ، امر ازدواج یتیم ، پناه دادن به یتیم ، كار برای یتیم ، حفظ مال یتیم ، خوردن مال یتیم ، برخورد قهر آمیز با یتیم .
آیات كریمه قرآن به ترتیب عناوین بالا عبارت است از آیاتی كه در این سطور می نگارم :
احسان به یتیم ( وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لاَتَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَاناً وَذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاكِینِ . . . )(۳). و یاد كنید هنگامی را كه از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم كه جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و تهیدستان احسان و نیكی كنید .
اكرام به یتیم ( كَلاَّ بَلْ لاَ تُكْرِمُونَ الْیَتِیمَ )(۴). چنین نیست كه خدا شما را خوار و پست كرده باشد ، بلكه علّت خواری و پستی شما این است كه یتیم را گرامی نداشتید و حقوقش را رعایت ننمودید .
از آیه ی شریفه استفاده می شود كه هركس به اكرام یتیم و رعایت حق او برخیزد ، مورد اكرام حضرت حق قرار می گیرد و در پیشگاه حضرت ربّ رفعت مقام می یابد .
اطعام به یتیم ( وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی حُبِّهِ مِسْكِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً )(۵). و پیوسته در عین دوست داشتن طعام برای خودشان آن را به تهیدست و یتیم و اسیر می خورانند .
در این آیه ی شریفه خدای مهربان اطعام به یتیم را از اعمال قابل تقدیر اهل بیت (علیهم السلام) شمرده است ، اهل بیتی كه به فرموده ی پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) ، هم سنگ قرآن و در همه ی امور زندگی برای همه ی مردم سرمشق حسنه هستند .
انفاق به یتیم ( یَسْئَلُونَكَ مَاذَا یُنْفِقُونَ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَیْر فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالْأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاكِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ . . . )(۶). از تو می پرسند چه چیزی را انفاق كنند ، بگو : آنچه را از مال انفاق می كنید به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و تهیدستان انفاق كنید .
ازدواج یتیم ( وَابْتَلُوا الْیَتَامَی حَتَّی إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ . . . )(۷). یتیمان را نسبت به امور دینشان و اخلاق و رفتارشان و نحوه ی تصرف در اموالشان تا زمانی كه برای ازدواج آماده شدند و مسأله ی نكاح برای آنان سهل و آسان آمد آزمایش كنید ، اگر توان ازدواج داشتند اموالشان را در اختیارشان قرار دهید .( وَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تُقْسِطُوا فِی الْیَتَامَی فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُم مِنَ النِّسَاءِ . . . )(۸) و اگر می ترسید كه در ازدواج با یتیمان نتوانید عدالت را رعایت كنید پس با آن كس از زنان كه خوشایند شماست ازدواج كنید .
حفظ مال یتیم اگر از پدر یتیم یا مادرش یا از هر دو نفر مالی برای یتیم باقی ماند بر سرپرست یتیم واجب است كه در حفظ آن مال بكوشد ، و پس از رشد یتیم ـ سن تشخیص مسائل مربوط به امور مالی ـ آن مال را تا دینار آخر در اختیار او قرار دهد .
( وَآتُوا الْیَتَامَی أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَتَبَدَّلُوا الْخَبِیثَ بِالطَّیِّبِ وَلاَ تَأْكُلُوا أَمْوَالَهُمْ إِلَی أَمْوَالِكُمْ إِنَّهُ كَانَ حُوباً كَبِیراً )(۹). اموال یتیمان را به خود آنان بدهید و مال نامرغوب خود را با مال مرغوب آنان جابه جا نكنید ، و اموال آنان را به ضمیمه ی اموال خود نخورید ، زیرا این كار گناهی بزرگ است .
( . . . فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلاَ تَأْكُلُوهَا إِسْرَافاً وَبِدَاراً أَن یَكْبَرُوا . . . )(۱۰) پس اگر از آنان رشد و صلاحیتی در كارگردانی زندگی و تصرف در اموال یافتید اموالشان را در اختیارشان بگذارید ، و اموالشان را به خیال این كه مبادا كبیر شوند از روی اسراف و شتاب نخورید . .
خوردن مال یتیم تصرف در اموال یتیمان بدون مجوز شرعی ، و خوردن آنچه در مالكیت آنان است گناهی بسیار سنگین و سبب دچار شدن به عذاب الهی است .
( إِنَّ الَّذِینَ یَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَی ظُلْماً إِنَّمَا یَأْكُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَاراً وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیراً )(۱۱) بی تردید كسانی كه اموال یتیمان را از روی تجاوز و ستم می خورند جز این نیست كه در شكم هایشان آتش می خورند و به زودی در آتش برافروخته درآیند .
پناه دادن به یتیم از اموری كه بسیار پسندیده و باارزش و از خصلت های نیك انسانی است پناه دادن به یتیم است .
پناه دادن به یتیم برای مصون ماندن او از آفات و بلاها و حوادث تلخ و قرار گرفتنش در مدار امنیت و تربیت و رشد و صلاح لازم كار بسیار باارزشی است كه حضرت حق به خود نسبت داده است ، و در حقیقت كسی كه یتیم را پناه دهد كاری الهی انجام داده است .
( أَلَمْ یَجِدْكَ یَتِیماً فَآوَی )(۱۲) آیا خدا تو را یتیم نیافت پس پناهت داد ؟
برخورد نامناسب با یتیم از كارهای زشتی كه بنا بر روایات اهل بیت (علیهم السلام) عرش را به لرزه می آورد برخورد نامناسب و قهر آمیز با یتیم است ، برخوردی كه دل او را می سوزاند و اشكش را جاری می كند و او را در فشار روحی قرار دهد .
خدای مهربان كه ولی و سرپرست حقیقی ایتام است و مردم مؤمن را وكیل خود در این سرپرستی گرفته از این كه با یتیم برخورد قهر آمیز شود نهی فرموده است :
( فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلاَ تَقْهَرْ )(۱۳) و اما یتیم ، از وظایف و تكالیفت درباره ی او این است كه با وی برخورد قهر آمیز ننمایی .
كار برای یتیم تا زمانی كه یتیم قدرت بر انجام كارهای خود را ندارد ، و به این خاطر ممكن است زیان و ضرری متوجه او شود بر اهل ایمان و دلسوزان تكلیف است كه به خاطر خدا كار لازم را برای او انجام دهند .
كار برای یتیم از چنان ارزشی برخوردار است كه قرآن مجید می فرماید : دو پیامبر چون موسی و خضر (علیهما السلام) با هم می رفتند تا به قریه ای رسیدند ، از اهل آن قریه درخواست طعام كردند ولی اهل آن قریه از این كه آن دو مسافر ملكوتی را مهمان كنند امتناع ورزیدند ، در آن قریه دیواری را یافتند كه نزدیك به انهدام و خرابی بود ، پس خضر (علیه السلام) به تعمیر و استوار ساختن آن اقدام كرد و پس از بیان مطالبی به موسی (علیه السلام) گفت : دیوار متعلق به دو طفل یتیم در این شهر بود كه زیر آن دیوار گنجی متعلق به آن دو یتیم قرار داشت ، دو یتیمی كه پدرشان مردی صالح و شایسته بود ، خدا اراده كرد كه آن دو یتیم به سن رشد برسند تا در سایه ی رحمت پروردگارت گنجشان را ( كه من با تعمیر و استوار كردن دیوار دور از دستبرد قرار دادم ) استخراج كنند(۱۴)
روایات و یتیم امام صادق (علیه السلام) فرمود :
مَن أرادَ أن یُدخِلَهُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ فِی رَحمَتِهِ ویُسكِنَهُ جَنَّتَهُ ، فَلْیُحْسِنْ خُلُقَهُ ، وَلیُعطِ النصفَهَٔ مِن نَفسِهِ ، وَلْیَرحَمِ الیَتِیمَ ، وَلْیُعِنِ الضَّعِیفَ ، وَلْیَتَواضَعْ للهِِ الَّذِی خَلَقهُ(۱۵) كسی كه می خواهد خدا او را در رحمتش درآورد ، و در بهشت جایش دهد ، باید اخلاقش را نیكو گرداند ، و از جانب خود به همگان انصاف دهد ، و به یتیم مهر ورزد ، و ناتوان را یاری رساند ، و برای خدایی كه او را آفریده فروتنی كند .
آمرزش والدین با اعمال نیك فرزندان پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود : عیسی بن مریم (علیه السلام) بر قبری عبور كرد كه صاحبش در عذاب بود ، سپس سال بعد به آن قبر عبور كرد در حالی كه صاحبش دچار عذاب نبود ، به پروردگار گفت : سال اوّل از این قبر عبور كردم صاحبش در عذاب بود ، و سال بعد در عذاب نبود . خدا به او وحی فرمود : ای روح الله ! از او فرزندی شایسته به سنّ رشد رسید كه جاده ای را اصلاح كرد ، و یتیمی را پناه داد ، پس به خاطر عمل فرزندش او را آمرزیدم(۱۶)
پاداش یتیم نوازی پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود
مَن كفّلَ یَتِیماً وكَفّلَ نَفَقَتَهُ كُنتُ أنا وهُو فِی الجَنّهِٔ كَهاتینِ ; وقَرَنَ بَینَ أصبَعَیه المُسَبِّحَهَٔ والوُسطی(۱۷)
كسی كه عهده دار یتیمی شود و هزینه ی او را نیز به عهده گیرد ، من و او مانند این دو در بهشتیم و بین دو انگشت مسبّحه و وسط خود را پیوند داد ( تا نزدیك بودن چنین انسانی را در بهشت با خود نشان دهد ) .
امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود :
مَا مِن مُؤمِن وَلاَ مُؤمِنَهٔ یَضَعُ یَدَهُ عَلَی رَأْسِ یَتیم مُتَرحِّماً لَهُ إلاّ كَتَبَ اللهُ لَهُ بِكُلِّ شَعرَهٔ مَرَّتْ یَدُهُ عَلَیها حَسنهًٔ(۱۸) مرد و زن مؤمنی نیست كه از روی مهرورزی دستش را بر سر یتیم بگذارد مگر این كه خدا به هر مویی كه دستش بر آن بگذرد حسنه ای برای او می نویسد .
پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
إنّ الیتیمَ إذا بَكی اهتَزَّ لَه العَرشُ فَیقولُ الربّ تَبارَكَ وتَعالی : مَن هَذَا الَّذی أبكی عبدِی الَّذی سَلَبَتهُ أبوَیهِ فِی صِغَرِه ؟ فَوَ عِزَّتِی وَجَلاَلِی لاَ یَسْكُتُه أحدٌ إلاّ أوجبتُ لَه الجنّهٔ(۱۹) بی تردید هنگامی كه یتیم گریه كند ، عرش به خاطر او به لرزه آید ، پس پروردگار متعال می فرماید : چه كسی این بنده ی مرا كه در كودكی پدر و مادرش را از او گرفتم به گریه انداخت ؟ به عزت و جلالم سوگند احدی او را ساكت نمی كند مگر این كه بهشت را بر او واجب می كنم .
امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود :
أحسِنُوا فِی عَقبِ غَیرِكُم ، تُحْفَظُوا فِی عَقبِكُم(۲۰)
به فرزندان باقی مانده از دیگران نیكی كنید تا به فرزندانی كه از شما باقی می ماند نیكی كنند .
حضرت امام رضا (علیه السلام) فرمود :
مَن أَكَلَ مِن مَالِ الیَتیمِ دِرهَماً واحِداً ظُلماً مِن غَیرِ حَقّ یُخَلِّدُه اللهُ فِی النّار(۲۱).كسی كه از مال یتیم از روی ستم و به ناحق یك درهم بخورد ، خدا او را در آتش جاودانه كند .
۱ ـ در تفاسیر و مصادر شیعه و سنی این مطالب ذكر شده است : تفسیر كبیر ( فخر رازی ) : ۳۰ / ۲۴۳ ، ذیل آیه ی ( وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلی حُبِّهِ . . . ) ; مجمع البیان : ۱۰ / ۵۱۴ ; تفسیر كشاف : ۴ / ۶۷۰ ; غایهٔ المرام : ۳۶۸ ; فرائد السمطین : ۲ / ۵۳ ; الدر المنثور : ۶ / ۲۹۹ ; تفسیر قمی : ۲ / ۳۹۰ ; تفسیر برهان : ۱۰ / ۱۳۵ ; تفسیر المیزان : ۲۰ / ۲۱۲
۲ - امالی مفید : ۱۶۶ ، مجلس ۲۱ ، حدیث ۱ ; بحار الانوار : ۶۶ / ۳۸۰ ، باب ۳۸ ، حدیث ۳۸ .
۳- ـ بقره ( ۲ ) : ۸۳ .
۴- فجر ( ۸۹ ) : ۱۷ .
۵- انسان ( ۷۶ ) : ۸ .
۶ـ بقره ( ۲ ) : ۲۱۵ .
۷ـ نساء ( ۴ ) : ۶ .
۸ـ نساء ( ۴ ) : ۳ .
۹ـ نساء ( ۴ ) : ۲ .
۱۰- نساء ( ۴ ) : ۶ .
۱۱- نساء ( ۴ ) : ۱۰ .
۱۲- ضحی ( ۹۳ ) : ۶ .
۱۳- ضحی ( ۹۳ ) : ۹ .
۱۴- ( فَانطَلَقَا حتَّی إِذَا أَتَیَا أَهْلَ قَرْیَهٔ اسْتَطْعَمَا أَهْلَهَا فَأَبَوْا أَن یُضَیِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِیهَا جِدَاراً یُرِیدُ أَن یَنقَضَّ فَأَقَامَهُ قَالَ لَوْ شِئْتَ لَتَّخَذْتَ عَلَیْهِ أَجْراً * قَالَ هذَا فِرَاقُ بَیْنِی وَبَیْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِیلِ مَا لَمْ تَسْتَطِع عَّلَیْهِ صَبْراً * أَمَّا السَّفِینَهُٔ فَكَانَتْ لِمَسَاكِینَ یَعْمَلُونَ فِی الْبَحْرِ فَأَرَدتُّ أَنْ أَعِیبَهَا وَكَانَ وَرَاءَهُم مَّلِكٌ یَأْخُذُ كُلَّ سَفِینَهٔ غَصْباً * وَأَمَّا الْغُلاَمُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤْمِنَیْنِ فَخَشِینَا أَن یُرْهِقَهُمَا طُغْیَاناً وَكُفْراً * فَأَرَدْنَا أَن یُبْدِلَهُمَا رَبُّهُمَا خَیْراً مِّنْهُ زَكَاهًٔ وَأَقْرَبَ رُحْماً * وَأَمَّا الْجِدَارُ فَكَانَ لِغُلاَمَیْنِ یَتِیمَیْنِ فِی الْمَدِینَهِٔ وَكَانَ تَحْتَهُ كَنزٌ لَهُمَا وَكَانَ أَبُوهُمَا صَالِحاً فَأَرَادَ رَبُّكَ أَن یَبْلُغَا أَشُدَّهُمَا وَیَسْتَخْرِجَا كَنزَهُمَا رَحْمَهًٔ مِن رَّبِّكَ وَمَا فَعَلْتُهُ عَنْ أَمْرِی ذلِكَ تَأْوِیلُ مَا لَمْ تَسْطِع عَّلَیْهِ صَبْراً ) كهف ( ۱۸ ) : ۷۷ ـ ۸۲ .
۱۵- امالی صدوق : ۳۸۹ ، المجلس الحادی و الستون ، حدیث ۱۵ ; بحار الانوار : ۷۲ / ۱۸ ، باب ۳۳ ، حدیث ۶.
۱۶- كافی : ۶ / ۳ ، باب فضل الولد ، حدیث ۱۲ ; بحار الانوار : ۷۲ / ۲ ، باب ۳۱ ، حدیث ۲ .
۱۷- قرب الاسناد : ۴۵ ; بحار الانوار : ۷۲ / ۳ ، باب ۳۱ ، حدیث ۴ .
۱۸ - ثواب الاعمال : ۱۹۹ ; بحار الانوار : ۷۲ / ۴ ، باب ۳۱ ، حدیث ۹ .
۱۹- ثواب الاعمال : ۲۰۰ ; بحار الانوار : ۷۲ / ۵ ، باب ۳۱ ، حدیث ۱۲ .
۲۰- نهج البلاغه : ۸۳۳ ، حكمت ۲۶۴ .
پایگاه استاد حسین انصاریان
منبع : عرفان


همچنین مشاهده کنید