هفت اصل در گزارشگری فناوری‌نانو

●مقدمه
فناوری‌نانو، حداقل در زمینه روزنامه‌نگاری، به یك صنعت روبه رشد تبدیل شده است. در سال ۲۰۰۴، حدود ۱۲۳۴۳ مطلب در زمینه فناوری‌نانو به چاپ رسیده است (این عدد حدود ده برابر تعداد شركت‌هایی است كه واقعاً در زمینه نانو كار می‌كنند) ؛ در حالی كه در سال ۲۰۰۳ این رقم برابر ۷۶۳۱ بود. در دو ماهه اول سال ۲۰۰۵، فقط كلمه فناوری‌نانو بیش از ۲۶۰۰ بار در انتشارات عمومی ذكر شده است. اغلب اوقات این مطالب اطلاعات مفید كمی برای افزایش درك خواننده عمومی از فناوری‌نانو دربردارند و حتی در بسیاری موارد، خواننده در تشخیص تفاوت مابین واقعیت و رویا سردرگم می‌شود.
شركت Nanotech، جهت فراهم نمودن یك مبنا برای روزنامه‌نگارانی كه در مورد فناوری‌نانو یا شركت‌های مربوطه مطلب می‌نویسند، رعایت اصول زیر را پیشنهاد می‌كند: هفت چیزی كه هر گزارشگر تهیه كننده گزارش در مورد نانو باید بداند، و هفت سؤال كه او باید از هر شركت فناوری‌نانو بپرسد.
▪هفت چیزی كه هر گزارشگر، فناوری‌ نانو در مورد نانو باید بداند؛
۱- هر چیزی كه كوچك باشد، نانو نیست.
با وجودی كه پیشوند نانو در فناوری‌نانو به مفهوم یك میلیاردیم یك متر است (حدوداً طول ده اتم هیدروژن كه كنار هم در یك خط قرار گرفته‌اند) ؛ اما هر چیزی كه كوچك باشد، بر مفهوم فناوری‌نانو دلالت نمی‌كند. پیشگامی ملی فناوری‌نانو بیان می‌دارد كه برای اینكه یك تحقیق یا محصول نام فناوری‌نانو را به خود بگیرد، باید هر سه شرط زیر را داشته باشد:
توسعه تحقیق و فناوری در سطح اتمی، مولكولی یا ماكرومولكولی، و در مقیاس طولی حدود یك تا صد نانومتر.
ایجاد و استفاده از ساختارها، ابزارها و سیستم‌هایی كه به دلیل داشتن اندازه كوچك و/یا متوسط، ویژگی‌ها و عملكرد جدیدی از خود نشان می‌دهند. توانایی كنترل یا دستكاری در مقیاس اتمی.
مطلب كلیدی در اینجا، عبارت ”ابزارها و سیستم‌هایی كه به دلیل داشتن اندازه كوچك یا متوسط، ویژگی‌ها و عملكرد جدیدی از خود نشان می‌دهند“ می‌باشد. ویژگی‌ها و عملكرد جدید از اثرات فیزیك كوانتومی نشات می‌گیرد كه برخی مواقع در مقیاس نانو روی می‌دهد. این اثرات با نیروهای فیزیكی و ویژگی‌هایی كه ما هر روزه تجربه می‌كنیم تفاوت دارد و این همان چیزی است كه فناوری‌نانو را از اشیای كوچكی مانند پروتئین‌ها یا مولكول‌های دیگر متفاوت می‌كند.
۲- علم نانو، فناوری‌نانو نیست.
علم نانو به مفهوم مطالعه پدیده‌ها و دستكاری مواد در مقیاس اتمی، مولكولی و ماكرومولكولی است كه ویژگی‌های مواد در این مقیاس، با مقیاس‌های بزرگ‌تر فرق می‌كند. فناوری‌نانو به مفهوم طراحی، تعیین مشخصات، تولید و به‌كارگیری ساختارها، ابزارها و سیستم‌ها از طریق كنترل شكل و اندازه آنها در مقیاس نانو می‌باشد.
تشخیص این تفاوت مخصوصاً از نقطه نظر ایجاد یك كسب و كار مهم است؛ زیرا از هزاران تحقیق در زمینه علم نانو كه در دانشگاه انجام می‌گیرد، تنها تعداد كمی از آزمایشگاه خارج شده و به سطح فناوری می‌رسند و از این تعداد نیز، تعداد كمی به تولید محصول منجر می‌شوند و حتی از این تعدادی كه به تولید محصول منجر می‌شوند، تنها برخی این قابلیت را دارند كه به تأسیس شركت جدیدی بینجامند.
۳- فناوری‌نانو و MEMS یكسان نیستند.
MEMS یا سیستم‌های میكروالكترومكانیكی (موتورها، ماشین‌ها، و ابزارهای كوچكی كه بعضاً در مجله Scientific Americanیا جاهای دیگری تصویر آنها را مشاهده می‌كنید) ، اغلب با فناوری‌نانو درمی‌آمیزند. با وجودی كه ابزارهای MEMS در حد میكروسكوپی كوچك می‌باشند، اما در عین حال، هزاران‌ بار بزرگ‌تر از ابزارهای نانو هستند. ممكن است از ابزارهای MEMS در فناوری‌نانو استفاده شود، اما خود آنها نانو نیستند.
۴- چیزهای زیادی به نام نانوبوت وجود دارند.
به نظر می‌رسد هر مطلب عمومی كه درباره فناری نانو نوشته می‌شود، با این عبارت و یا جملاتی شبیه ”نانوروبات‌هایی كه درون جریان خون ما حركت می‌كنند“ شروع می‌شود. ظاهراً این تمایل وجود دارد كه تفاوت مابین حقیقت و رویا در پرده‌ای از ابهام باقی مانده و خواننده گیج شود. نانوروبات‌ها، نانوماشین‌هایی كه خودشان را می‌توانند تولید كنند، تصورات ما می‌باشند و افسانه‌ای بیش نیستند.
۵- هر چیزی كه پیچیده است، نانو نیست.
برخی شركت‌ها و محققان، برای ایجاد تصورات غلط، فناوری خود را بسیار پیچیده نشان می‌دهند. در بسیاری موارد، فناوری‌نانو مخلوطی از شیمی، فیزیك، علم مواد، مهندسی الكترونیك و زیست‌شناسی می‌باشد. از یك متخصص بی‌طرف بخواهید تا آن را برای شما تجزیه و تحلیل كند. علم و فناوری‌نانوی واقعی پایه‌های صحیح و محكمی دارد كه با قوانین فیزیك مطابقت می‌كند.
۶- فناوری‌نانو پاسخگو است.
توجهات بسیار زیادی به خطرات سلامتی وزیست‌محیطی كه از طریق فناوری‌نانو ممكن است به وجود آید، معطوف شده است. بسیاری از تحقیقات دانشگاهی و شركت‌ها، به دلیل به دست آوردن سود، از این خطرات بالقوه چشم‌پوشی كرده‌اند. واقعیت این است كه ده‌ها هزار دانشمند و مهندس و میلیاردها دلار بودجه صرف شناسایی و كم كردن خطرات بالقوه‌ای شده است كه به وسیله فناوری‌نانو ایجاد می‌شوند. آیا می‌توان گفت كه فناوری‌نانو كاملاً بی‌خطر است؟ البته كه نه. هر فناوری خطرات خود را دارد اما صنعت فناوری‌نانو با آگاهی از احتمال وجود چنین خطراتی، در جهت شناسایی و رفع آنها می‌كوشد.
ما هر روزه با خطرات بالقوه‌ای سر و كار داریم (چاقوهای آشپزخانه، مواد شیمیایی پاك‌كننده، بنزین) ؛ اما محصولات و راهبرد‌ها را به نحوی توسعه می‌دهیم كه این خطرات كم شود. (من ماده سفیدكننده را در منزل نگه‌داری می‌كنم؛ اما این امر به مفهوم آن نیست كه آن را می‌نوشم) .
۷- فناوری‌نانو به مفهوم كسب و كار است.
با وجودی كه غوغای فناوری‌نانو، توجه زیادی را به خود جلب كرده است (درمان سرطان، آسانسور فضایی) ، واقعیت این است كه فناوری‌نانو به مفهوم كسب وكار، ایجاد مشاغل جدید، رشد اقتصادی و ثروت بالقوه است. تاریخ یك راهنما است، برخی شركت‌های فناوری‌نانو موفق خواهند شد؛ اما بسیاری شكست می‌خورند. با این حال، فناوری‌نانو قبلاً بازار خود را در زمینه صنایع باز كرده است. فناوری‌نانو در محدوده وسیعی از صنایع از جمله الكترونیك، مغناطیس و الكترونیك نوری، ابزارهای پزشكی زیستی و داروسازی، مواد آرایشی، انرژی، مواد و كاتالیزورها به كار می‌رود و میلیاردها دلار سود تولید كرده است. محصولاتی كه بیشترین سود را از فناوری‌نانو حاصل كرده‌‌اند، عبارتند از: تجهیزات ورزشی، براق‌كننده‌های مكانیكی-شیمیایی، نوارهای ضبط مغناطیسی، كرم‌های ضد آفتاب، كاتالیزورهای خودرو، نشان‌گذارهای زیستی، روكش‌های هادی الكتریسیته، روكش‌های محافظ، و فیبرهای نوری.
▪هفت سؤالی كه هر گزارشگر باید از شركت‌های فناوری‌نانو بپرسد؛
توجه فعلی به فناوری‌نانو موجب ایجاد رو به رشد شركت‌هایی شده است كه ادعا دارند فناوری اصلی آنها، نانو است. برخی تنها كلمه نانو را در اسمشان دارند و هیچ فناوری یا كاربرد خاصی كه از فناوری‌نانو بهره گیرد را ندارند و تنها برای جلب توجه و جذب سرمایه این اسم را روی شركت خود گذاشته‌اند. مراقب این شركت‌های متظاهر باشید.
برای تشخیص تظاهركنندگان از شركت‌های واقعی فناوری‌نانو، ما به گزارشگران پیشنهاد می‌كنیم چند سوال اساسی را از شركت بپرسند:
●نانو كجاست؟
نانو را به من نشان دهید. هر شركتی را كه ادعای نانو بودن می‌كند در چالش قرار داده و از آنها بخواهید توضیح دهند كه محصول یا فناوری آنها چه ارتباطی با فناوری‌نانو دارد. به خاطر داشته باشید كه هر چیز كوچكی، بر مفهوم فناوری‌نانو دلالت نمی‌كند. اگر اطمینان پیدا نكردید، از یك متخصص بی‌طرف بپرسید.
●آیا برای فناوری یا كار شما، فناوری‌نانو مورد نیاز است؟
آیا می‌توان فناوری میكرو را جایگزین آن كرد. برخی مواقع استفاده از نانو، یك محصول را بسیار پیچیده یا گران‌تر از چیزی می‌كند كه مورد نیاز است. برای مصرف كننده نهایی، اینكه یك محصول با فناوری نانو یا میكرو ساخته شده است، اهمیتی ندارد؛ بلكه موضوع مهم این است كه آیا محصول مورد نظر، نیاز آنها را به طور واقعی رفع می‌كند یا نه. اندازه یا نوع فناوری، به ندرت اهمیت پیدا می‌كند و روش‌های حل یك مشكل، اساس كسب و كارهای در حال پیشرفت نیست؛ اما برخی اوقات اساس توسعه سهام هست.
●آیا فناوری شما، پاسخی به یك مشكل صنعتی است، یا راه‌حل یك مشكل را فراهم می‌نماید؟
اغلب اوقات محققان به شركت‌هایی می‌پیوندند كه یك نیاز صنعتی خاص را پی‌گیری نمی‌كند و یا آنقدر پیچیده و گران است كه دوام نمی‌آورد. اگر یك شركت به فكر حل یك مشكل صنعتی نباشد، احتمالاً كار آنها كمی بیشتر از یك پروژه علمی است. بپرسید كه آیا شركت با مصرف‌كنندگان نهایی بالقوه صحبت كرده است تا از نیاز اصلی آنها آگاه باشد؟
●فناوری‌های رقیب شما چه چیزهایی هستند؟
چرا فناوری شما یك راه حل بهتر است؟ هر كسی رقبایی دارد. اگر شركت می‌گوید كه رقیبی ندارد، بهتر است دوباره بررسی كند. به خاطر داشته باشید كه یك تله‌موش بهتر، الزاماً برنده نیست.
●آیا محققان یا شركت‌هایی فناوری شما را دنبال می‌كنند؟
اگر هیچ‌كس علاقه‌مند به تحقیق یا توسعه یك زمینه خاص نیست، نگاهی دوباره به قضیه داشته باشید. ممكن است یك مشكل پایه‌ای در این فناوری وجود داشته یا اینكه این فناوری خارج از نیاز صنعت باشد. بازارهای داغ، رقبای داغی را جذب می‌كنند.
●راهبرد بازار شما چیست؟
اگر شركت می‌گوید كه می‌خواهد در زمینه تصویربرداری پزشكی از GE پیشی بگیرد، شك كنید. شركت‌های بزرگی كه یك بازار خاص و مصرف‌كنندگان نهایی آن را در دست دارند (همانند GE، بوئینگ، اینتل، BASF و شركت‌های بزرگ دیگر) ، بیشتر مشتریان و بازار را كنترل می‌كنند و بعید است كه این شركت‌ها، با ظهور یك فناوری جدید (بدون توجه به اینكه این فناوری چقدر انقلابی است) در كوتاه مدت، عقب بمانند. برای برنده شدن در بازار، راهبردی و نقشه بازاریابی باید در دنیای واقعی صورت گرفته و منابع مالی و انسانی زیادی باید فراهم شوند.
●آیا با شركت‌های دیگر مخصوصاً شركت‌های بزرگ‌تر در زمینه واگذاری امتیاز فناوری خود صحبت كرده‌اید؟
یك معیار خوب برای ارزیابی موفقیت یك فناوری، سنجش میزان تقاضای شركت‌های بزرگ صاحب‌امتیاز برای این فناوری است. این امر به مفهوم بازار بالقوه و درنتیجه سود زیاد برای شركت می‌باشد.

مترجم: علی عباسی
منبع:www.irannano.org

منبع : خبرگزاری فارس