کوزه گری در دوران باستان

خاك رس كه مادهٔ اولیهٔ كوزه گری است تقریباً در هر كشوری یافت می شود و وقتی كه بشر اولیه زندگی شكاری خود را تبدیل به دامداری و كشاورزی كرد كوزه های سفالینه بوجود آمد . تاریخ سفالینه سازی ایرانی به هزارهٔ چهارم پیش از میلاد مسیح می رسد در آن زمان بیشتر مردم دورهٔ نوسنگی یكنوع زندگی كشاورزی و روستایی اختیار كرده و در ساختن چهره های گوناگون سفالینه ها برای كارهای روزانه و امور مذهبی توفیق یافته بودند تعداد كمی از كشورها هستند كه در این مرحله به اوج شهرت رسیده و توانسته باشند مدتی طولانی در آن باقی بمانند . معروفترین این كشورها چین و ایران است .
كوزه گرانی كه ظرفهای دورهٔ كلاسیك یونان را می ساختند خود را محدود به سبكها و شیوه های تزیینی انگشت شماری كرده بودند . آنها هیچ گاه لعاب حقیقی به كار نبردند و با وجودی كه محصولاتشان عالی بود مدت كمی در تاریخ باقی ماند . اما كوزه گران چین و ایرانی پیشه خود را از سفالینه سازی آغاز كرده و از دورانهای پیش از تاریخ تا امروز آن را ادامه داده و انواع مختلف سبكها و شیوه ها را بكار می بردند تا فرآوردهایشان از بهترین نوع خود باشد . به غیر از تماسهای بی شمار و نفوذ متقابل و مشترك میان دو كشور ، كوزه گران هر دو كشور راههای گوناگونی را در پدید آوردن سبكها و شیوه های نو برگزیدند .
از آنجایی كه كوزه گری یك چنین تاریخ طولانی و سابقهٔ پیوسته ای دارد و از آنجایی كه بیش از هر پیشه دیگری بیان كننده استعداد ایرانیان و در بهم آمیختن طرحهای مختلف با تزیینات بسیار ظریف هنرمندانه می باشد ، و از آنجایی كه محصولات آن تقریباً‌ به تمام مردم از هر طبقه و صنف عرضه می شود بسیار بجا خواهد بود كه در اینجا صنعت كوزه گری ایران را از دورانهای نوسنگی تا به امروز بیان كنیم .
خوشوقتی ما در این است كه از زمانهای بسیار دور ، با اینكه سفالها و كوزه ها شكننده است، وقتی آن را به زیر خاك می كردند به همانگونه دست نخورده باقی می ماند تا اینكه هیئت باستانشناسان مختلف آنها را از دل خاك در آورند و روی آن مطالعه كنند ، و امروز بیشتر اطلاعات ما درباره تاریخ سفالینه سازی از همین تكه های از زیر خاك بدست آمده است .
مدارك نوشته شده دربارهٔ سفالینه سازی بسیار كم است و شاید به جز لوحه های خط میخی بابلی و آسوری مربوط به سال ۱۷۰۰ و ۵۶۵ پیش از میلاد مسیح چیزی در دست نباشد ، در این دو نوع لوحه چند دستور و نسخه در مورد ساختن رنگ و لعاب دادن خاك رس دیده می شود . در زمانهای جدیدتر كتابچه های راهنمایی در این باره یافت شده است كه یكی از اعضاء خانوادهٔ سرشناسی در كاشان دربارهٔ كوزه گری در سال ۱۳۰۱ میلادی نوشته است ، و نیز راهنماییهایی دربارهٔ كوزه گری و تزیین كوزه ها و چند امضاء بعضی با تاریخ و تعدادی بدون تاریخ بدست آمده است .
سنتهای كهن ، ادبیات و باستان شناسی در حدود پنجاه مركز در ایران ذكر می كنند كه در آن مراكز سفالینه های بسیار ظریفی ساخته می شد و شاید هم مراكز متعدد دیگری بودند كه به ساختن ظروف سفالی سرگرم بودند . یكی از مراكز گوزه گری كه به حق باید آن را بیش از دیگران ذكر كرد كاشان است كه در این شهر از دورهٔ نوسنگی كار كوزه گری آغاز شد و در قرون وسطی به اوج شهرت و اعتبار رسیـد و امـروز پس از شش هـزار سـال فعالیت و تولید هنوز هم ظروف بسیار ظریفی تهیه می كند .

منبع : پایگاه تجاری و اطلاع‌رسانی صنایع دستی