بازسازی و نوسازی نیروگاه ها، گام نخست برای کاهش مصرف انرژی در کشور

مصرف انرژی در كشور ما بی رویه است. این جمله ای است كه بیشتر مدیران بخش انرژی كشور در گفته های خود بارها و بارها به آن اشاره كرده اند.
این مطلب نیز همواره از زبان مسئولان شنیده شده است: تا زمانی كه الگوی مشخصی برای مصرف انرژی در كشور تعریف و تدوین نشود، این روند بی رویه در مصرف انرژی همچنان ادامه خواهد یافت.
در كشور ما هم اكنون گاز به دلایل گوناگونی از جمله مزیت نسبی و فراوانی، كمتر آلاینده بودن و داشتن ارزش اقتصادی فراوان به عنوان یكی از حامل های اصلی و مهم، جای خود را در سبد مصرف انرژی باز كرده و فضای بیشتری را در میان دیگر حامل های انرژی به خود اختصاص داده است تا جایی كه در حال حاضر، تامین كننده نزدیك به ۶۰ درصد انرژی كشور است و با برنامه ریزی مدیران بخش گاز، این میزان در آینده نزدیك برای رسیدن به ۶۳ درصد و در آینده ای نه چندان دور نیز برای رسیدن به ۷۰ درصد خیز برداشته است.
كشور اكنون حدود ۷۰ میلیون نفر جمعیت دارد كه هم اكنون بیشتر از ۵۱ میلیون نفر آن در ۵۶۷ شهر و نزدیك به۳ هزار روستا از موهبت گاز طبیعی بهره مند هستند.
همچنین نزدیك به ۱۰ هزار واحد صنعتی و صنعتی عمده زیر پوشش استفاده از گاز طبیعی قرار دارند كه با توجه به صرفه اقتصادی بالای گاز طبیعی، تلاش می شود بتوان تعداد بیشتری از آنها را زیر پوشش قرار داد.
با بررسی های انجام شده در بخش انرژی كشور، به ویژه گاز طبیعی، پاك و تمیز بودن این حامل انرژی و ارزش افزوده اقتصادی بالایی كه به واسطه جایگزینی با فرآورده های نفتی به همراه دارد، به عنوان اصلی ترین دلایل ترویج در استفاده گاز طبیعی مطرح شده است.
اما در این میان شاید بد نباشد به چند نكته، هرچند تكراری، اشاره شود كه یكی از آنها، واقعی نبودن قیمت فروش گاز در كشور است و همین موضوع را شاید بتوان به عنوان مهم ترین عامل در مصرف ناصحیح و بی رویه آن برشمرد.
به گفته مدیرعامل شركت ملی گاز ایران، قیمت گاز در هر بخش متفاوت است؛ به طوری كه در بخش خانگی به ازای مصرف هر متر مكعب گاز طبیعی تنها ۸۰ ریال از مشترك دریافت می شود و این قیمت در بخش نیروگاهی به ازای هر متر مكعب حدود ۳۰ ریال محاسبه می شود.
اعدادی كه در بالا به آن اشاره شد، گویای این مطلب است كه انرژی ای كه با این سختی از دل زمین به بیرون هدایت و پس از طی فرآیند های گوناگون در پالایشگاه های كشور فرآورش می شود و از طریق خطوط انتقال فشار قوی و ضعیف در اختیار مصرف كنندگان آن قرار می گیرد، با بهایی بسیار ارزان مصرف می شود.
آنچه به عنوان بهای مصرف انرژی از مصرف کنندگان آن دریافت می شود، قیمت واقعی آن نیست و لازم است در این مورد بازنگری شود تا بتوان با دستیابی به یک الگوی مصرف صحیح و مشخص، به تعادلی در این باره رسید.
آمارها و گفته های بخش انرژی کشور، گویای این نکته است كه ایران به طور متوسط پنج برابر دیگر کشورها، مصرف کننده انرژی است و از این نظر در رتبه بالایی قرار دارد؛ بنابراین اگر نتوان مصرف انرژی در کشور را مهار و کنترل کرد، به یقین با افزایش آن شاهد آثار زیانباری در اقتصاد كشورمان خواهیم بود.
به راستی در کشور ما، چه عواملی موجب می شود که این شكاف آشكار میان تولید و مصرف به وجود آید؟ آیا تنها ارزان بودن بهای انرژی در کشور، عامل اصلی این مصرف زیاد است و یا نبود یک الگوی مشخص و اصولی برای بخش های مصرف کننده؟
در این میان شاید بتوان علاوه بر موارد بالا، کم کاری در ایجاد فرهنگ صحیح از انرژی و مصرف آن را هم دخیل دانست.
همه این عوامل به نوعی در هدر رفتن انرژی در کشورمان دخالت دارند و هیچیك را نمی توان جدای از یکدیگر درنظر گرفت.
هدف از این نوشتار، پرداختن به بحث ارزان بودن بهای گاز و فرهنگ سازی برای استفاده منطقی و اصولی از این انرژی پاک نیست، اگر چه آنها نیز موارد مهم و تامل برانگیزی هستند که در جای خود باید بررسی شوند؛ آنچه كانون توجه است، منابع استفاده کننده عمده ای چون نیروگاه ها هستند كه از این انرژی پاك و ارزان برای تولید برق استفاده می كنند.
برق، گاز، فرآورده های نفتی و... شكل های گوناگون انرژی هستند که در بخش های مختلف مصرف خانگی، تجاری و واحد های صنعتی جزء و کلان مورد استفاده قرار می گیرند. در این میان گاز طبیعی به عنوان یکی از حامل های مهم و اصلی، سهم مهمی را در سبد مصرف انرژی کشور به خود اختصاص داده است.
براساس آمارهای رسمی شرکت ملی گاز ایران، روزانه ۳۸۴ میلیون متر مکعب گاز طبیعی فرآورش می شود که برای استفاده در بخش های مختلف از طریق خطوط انتقال به مبادی مصرف ارسال می شود و نیروگاه از جمله بخش های مهم و گازبر هستند که با دریافت این حامل انرژی، برق مصرفی میلیون ها نفر از هموطنان را در دورترین نقاط کشور فراهم می کنند.
بنابر همین آمارها، نیروگاه های موجود در سراسر کشور، با بهره گیری از گاز طبیعی، تولید کننده ظرفیت اسمی ۴۲ هزار مگاوات برق هستند و با توجه به افزایش جمعیت و شمار مصرف کنندگان، تعداد و میزان تولید برق آنها نیز رو به فزونی است تا جایی که به گفته مسئولان وزارت نیرو، تا سال ۱۴۰۳ با وارد مدار شدن چندین نیروگاه جدید، میزان تولید برق در کشور به یکصد هزار مگاوات خواهد رسید.
هم اکنون بیش از یک سوم گاز فرآورش شده در پالایشگاه های کشور، در چرخه نیروگاهی مصرف می شود. به دیگر سخن، اگر یک سوم ۳۸۴ میلیون مترمکعب گاز را در نظر بگیرید، روزانه نزدیک به ۱۳۰ میلیون متر مکعب گاز در این بخش برای تولید برق مصرف می شود که البته این میزان بسته به سرد و گرم شدن هوا در نوسان خواهد بود.
اكنون این پرسش مطرح می شود كه چند درصد از مقدار گازی که در این نیروگاه ها، در فرآیند تولید برق مصرف می شود، اتلاف می شود؟
آیا این مقدار هدر رفت گاز به عنوان انرژی سوخت اولیه، در حد استاندارد است یا از آن فاصله دارد؟
آیا نیروگاه های کشور در وضعیتی هستند که بازدهی مطلوب و نزدیک به استاندارد داشته باشند؟
آیا تجهیزات نیروگاهی که درحال حاضر، تامین کننده برق کشور است، وضعیت مناسب و مطلوبی دارد؟
به باور مسئولان تامین کننده گاز نیروگاه های کشور، بخش نیروگاهی به دلیل بی بهره بودن ازفناوری های نوین و فرسوده بودن تجهیزات، نزدیک به نیمی از سوخت اصلی و مهم خود را که همان گاز طبیعی است، به هدر می دهند.
به اعتقاد آنها، این بخش از صنعت كشور به دلیل یادشده، زیان ده هستند و نخستین گامی كه دولت باید در این زمینه بردارد، ترمیم و بازسازی نیروگاه های تولید برق كشور است و با این عمل می تواند از اتلاف مقادیر زیادی گاز طبیعی پیشگیری كند.
هم اكنون ۴۲ نیروگاه گازی در كشور وجود دارد كه سوخت اصلی آنها در بیشترین اوقات سال (هشت ماه) گاز طبیعی است و روزانه مصرف كننده ۱۳۰ تا ۱۵۰ میلیون متر مكعب گاز طبیعی هستند و به دلیل سرویس دهی بهتر به مشتركان بخش خانگی، این مقدار در چهار ماه پایانی سال به ۴۰ میلیون متر مكعب در روز كاهش می یابد.
به گفته مدیرعامل شركت ملی گاز ایران، اگر قیمت سوخت مایع ۶۶ تا ۷۰ سنت و قیمت یك متر مكعب گاز طبیعی كه معادل یك لیتر سوخت مایع است،۷تا ۵/۷ سنت در نظر گرفته شود، ما به‌التفاوت سوخت نیروگاه ها تنها در زمستان حدود ۸ میلیارد دلار خواهد بود.
با یك حساب سر انگشتی این نتیجه حاصل می شود كه با گازرسانی به نیروگاه ها می توان از این ضرر هنگفت و پنهانی كه به اقتصاد كشور وارد می شود، جلوگیری كرد.
حال اگر این نیروگاه های مولد برق از فناوری جدید و نوینی برخوردار باشند، به یقین می توان از بروز ضرر و زیان های بیشتری جلوگیری كرد.
به اعتقاد كسایی زاده برخی نیروگاه های كشور، راندمانی زیر ۳۰ درصد دارند كه لازم است با بازسازی و با بهره گیری ازفناوری های نوین این بازدهی را به ۴۵درصد برسانند.
به گفته مسئولان شرکت ملی گاز ایران، این سوخت ارزشمند و پاک (گاز طبیعی) با قیمتی بسیار كم و در حد ۳۰ ریال در اختیار نیروگاه های کشور قرارمی گیرد؛ بنابراین اگر قرار باشد بخش زیادی از آن به دلیل مستهلک و یا فرسوده بودن تجهیزات به هدر رود، به ارقام نجومی خواهیم رسید که خود می‌تواند هزینه ساخت یک نیروگاه را تامین کند.
به نظر می آید دولت برای مصرف انرژی در كشور، نخست باید سیاست ها و برنامه های خود را بازنگری كند و بازسازی و نوسازی نیروگاه ها نخستین گامی است كه باید بردارد تا بتواند بهره وری در مصرف انرژی را ارتقا بخشد. مواردی چون فرهنگ سازی و تعیین الگوی مصرف درجامعه، دیگر گام هایی هستند كه باید به موازات گام نخست برداشته شود.

منبع : مجله گسترش صنعت